Ukrayna Tarım ve Hayvancılık Sektörü Raporu, Haydar Koçak
Kişisel bloğumda zaman zaman konuk yazarların çalışmalarını paylaşıyorum. Bu sefer, Türkiye Cumhuriyeti Kiev Ticaret müşaviri Haydar Koçak’ın Ukrayna’daki tarım ve hayvancılık sektörüne ilişkin ayrıntılı raporuna yer veriyorum. Geçmiş dönemlerde Ukrayna ile ilgili Türkçe ülke raporu bile bulmakta zorluk çekerdik. Bugün ise Koçak, ekonomi bakanlığındaki 30 yılı bulan deneyim ve birikimini, hiç bitmeyen enerjisiyle birleştirerek Ukrayna’daki farklı sektörlere ilişkin kaleme aldığı raporlarla önemli bir eksikliği gideriyor ve farklı bir ticaret müşaviri profili çiziyor. Bu vesileyle kendisine teşekkür ediyorum.
Ukrayna Tarım ve Hayvancılık Sektörü Raporu
İçindekiler:
Tablo:1 Ukrayna’nın Yıllar İtibariyle Bitkisel Ürünler Üretim Miktarları (Bin Ton). 5
Tablo: 2 Yıllar itibariyle Ukrayna’nın en önemli bitkisel ürünler ihracat istatistikleri. 6
3.1.4 Tarım Arazilerinin Kiralanması 7
Tablo : 3 Ukrayna Büyük ve Küçük Hayvan Sayısı (2016 Ocak-Kasım) (bin adet). 8
Tablo: 4 Ukrayna Yıllar İtibariyle Et Üretim Miktarları (Bin Ton). 8
3.2.4 Canlı Hayvan ve Et İhracatı 9
Tablo: 5 Ukrayna’nın Canlı Hayvan ve Et İhracat İstatistikleri 9
1-GİRİŞ
Ukrayna dünyanın en verimli siyah toprağının üçte birine sahip olup, tarımsal üretim ülke Gayrı Safi Yurt İçi Milli Hâsılasının % 10’nu, ihracatın ise % 40’nı oluşturmaktadır. 2015 yılında Ukrayna dünya genelinde ihracatta sıralaması; ayçiçeğinde 1’inci, arpada 3’üncü, buğdayda 6’ncı, soya da ise 7’nci sırada yer almaktadır.
Ayrıca, Ukrayna’da başta sığır olmak üzere, küçükbaş hayvanların yanı sıra, domuz ve kümes hayvanları yetiştiriciliği önemli yer tutmaktadır. Ancak, Ukrayna Avrupa Birliği arasında imzalanan Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşmasına uyum çerçevesinde, hayvan yetiştiriciliğinde katma değer vergisinin kaldırılması ve dövize endeksli yem fiyatlarının iç piyasada fiyatların artması, hayvancılık sektöründe üretim düşüşüne neden olmuştur.
Diğer yandan, ülkenin ihtiyaç duyduğu yapısal reformların henüz gerçekleşmemesinin yanı sıra, toprakların kiralık olması, yerli ve yabancı yatırımcılar için çok uzun süredir güven vermeyen en önemli konu olma özelliğini sürdürmektedir. Bu durum yatırımcılar tarafından gerekli teknolojik ve altyapı yatırımların gerçekleşmesini engellemektedir.
Tarımsal ürün ithalatında ülkemizde uygulanan yüksek gümrük vergisi oranları dikkate alındığında, söz konusu ürünlerin ithalatı sadece arz açığı veya iç piyasa fiyatlarını dengede tutmak amacıyla, zaman zaman Et ve Süt Kurumu ile Toprak Mahsulleri Ofisine kullandırılan tarife kontenjanları kararlarının yanı sıra, dahilde işleme izin belgesi kapsamında gerçekleşmektedir.
Başta Avrupa Birliğine üye ülkeler olmak üzere, Suudi Arabistan, Çin gibi çok sayıda ülke, Ukrayna’da, tarım arazilerini kiralama, hayvancılık, gıda maddeleri üretimi, tarım ürünlerine ilişkin liman hizmetleri gibi birçok alanda faaliyet göstermekte olup, ülkemizden az sayıda firma söz konusu alanlarda yer almaktadır.
Bu itibarla, Türk ve yabancı yatırımcılar için aynı risk ve fırsatları bir arada barındıran Ukrayna’da, tarım ve hayvancılık sektöründe bugünlerde yerimizi almadığımız takdirde, önümüzdeki dönemlerde faaliyet göstermek için ülkede boş alan bulmak imkânsız hale gelecektir.
2.1 Ukrayna Ekonomisi
Ukrayna, zengin hammadde rezervlerine, verimli toprak yapısına, bol miktarda ulaşılabilir doğal su kaynaklarına, uygun iklim koşullarında büyük ölçekli tarım ürünleri üretimine, Avrupa ile Asya arasında köprü konumuna ve enerji geçiş koridoruna, 45 milyon iyi eğitimli nüfusa, otomobilden uçak üretimine kadar büyük bir sanayiye sahip zengin bir ülkedir.
Ancak, 1991 yılında bağımsızlığına kavuşan ülkede, beklenen reformlar henüz gerçekleşmemiş olup, bu nedenle birçok hammaddeyi katma değere dönüştürmeden ihraç ederek dış ticaret dengesini sağlayan nadir ülkelerden biridir.
Ukrayna yüzölçümünün yaklaşık % 5’ni oluşturan ve 2 milyondan fazla nüfusa sahip Kırım 16 Mart 2014 tarihinde Rusya Federasyonu tarafından ilhak edilmiştir. Ayrıca, Ülke sanayinin %25’nin bulunduğu ve ihracatın %15’ni gerçekleştirdiği, kömür rezervlerinin % 80’ne sahip Donetsk ve Lugansk illerinin oluşturduğu Donbass bölgesinin önemli bir bölümünün fiili kontrolü Rusya destekli ayrılıkçıların eline geçmesi sonucu, bu bölgedeki üretim % 15’e düşmüş ve ülke ekonomisi % 6,8 oranında küçülmüştür. 2013 yılında 180 milyar ABD doları olan Yurt İçi Gayri Safi Milli Hâsılası bugün 87 milyar ABD dolarına, yine aynı dönemlerde dış ticaret hacmi 150 milyardan, 75 milyar ABD dolarına gerilemiştir. 2014 yılında 1 ABD doları = 8 Grivna iken, bugün yaklaşık 25 Grivna olmuştur. 2015 yılında % 12 küçülen ülkede, 2016 yılında başta tarım ürünleri üretim ve ticareti olmak üzere % 3 olarak planlanan büyümenin % 1 olarak gerçekleşmesi tahmin edilmektedir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre, 2015 yılı Türkiye-Ukrayna arasındaki dış ticaret istatistikleri bir önceki yılla karşılaştırıldığında; Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatında % 35 azalış ile 1,1, ithalatında ise % 21 düşüşle 3,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılı Ocak-Ekim döneminde ihracatımız % 10 artarak 1 milyar dolar olurken, Ukrayna’nın ülkemize ihracatında % 26 düşüşle 2,1 milyar dolar seviyesine gerilemiştir.
Söz konusu dönemde Ukrayna’ya 144 milyon dolar tarım ürünleri ihracatımız içerisinde; 43 milyon dolar turunçgiller, 20 milyon dolar ayçiçeği tohumu ve 11 milyon dolar kuru üzüm yer almaktadır. Ukrayna’dan 561 milyon dolar olan tarım ürünleri ithalatımız ise 208 milyon dolar soya fasulyesi, 155 milyon dolar ayçiçeği ve 68 milyon dolar da hububattan oluşmaktadır.
3.1 Tarım Sektörü
3.1.1 Genel Bilgiler
Ukrayna, verimli toprakları ve uygun iklim koşulları ile tarım alanında dünyada en yüksek üretim potansiyeline sahip ülkelerden biridir. Ülke topraklarının yaklaşık % 55’i ekilebilir tarım arazisidir. Kişi başına düşen arazi miktarı 0,87 hektardır. Ukrayna’nın en önemli tarım ürünleri; tahıllar, patates, şeker pancarı, ayçiçeği ve soya fasulyesidir. Aynı zamanda başta ayçiçeği olmak üzere bitkisel yağlarda da eskiden olduğu gibi Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri içerisinde en büyük üretici konumundadır.
2001 yılında Ukrayna Parlamentosu tarafından kabul edilerek 2002 yılında yürürlüğe giren arazi yasasına göre “2005 yılından itibaren tarım arazisi satışına izin verilecek” olmasına karşın, 2004 yılından beri söz konusu kanunda müteaddit defalar yapılan değişiklikler ile tarım arazisi satışının serbestleşmesi sürekli ertelenmiştir. Son olarak 31 Aralık 2017 tarihine kadar uzatılmış olup, bu uygulamanın 2020 yılına kadar sürmesi beklenmektedir. Dolayısıyla, tarım arazilerinin satışı henüz mümkün değildir. Bu durum, tarımsal üretimde verimliliğin arttırılmasını engelleyici bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır.
Halen ülkede başta Avrupa Birliğine üye ülkeler olmak üzere, Çin, Suudi Arabistan gibi birçok ülke tarım alanlarının kiralanması, hayvancılık, gıda ürünlerinin üretimi gibi alanlarda faaliyet göstermektedir. Ayrıca Çin 2012 yılında Ukrayna’ya vermiş olduğu 3 milyar ABD doları tutarındaki kredi karşılığında 15 yıl süreyle, Ukrayna’daki Devlet Tarım İşletmeleri tarafından üretilen 5 milyon ton ürünü satın alma hakkını elde etmiştir. Ancak, Çin bugüne kadar söz konusu miktarın alımını gerçekleştirememiş olup, bu miktarı başka ülkelere pazarlamaya çalışmaktadır.
Ülkede faaliyet gösteren önemli yabancı yatırımcı: Bunge, Cargill, IFC, Cofco, Risoil. S.A.,NCH Fund, EBRD, ED&Man Ukraine firmalarıdır.
3.1.2 Üretim
Tarım sektörü, son yıllarda Ukrayna ekonomisinin en önemli ve istikrarlı sektörü olarak kendisini göstermektedir. 2012 yılında yaklaşık 59 milyon ton olan üretim, 2013 yılında % 1,6 oranında artışla 60, 2014 yılında % 10 artışla 67, 2015 yılında % 5,3 artışla 70, 2016 yılı Ocak-Eylül döneminde ise 70 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Özellikle buğday, mısır, şeker pancarı ve yağlık tohumların üretiminde artış olurken, çavdar, karabuğday, bazı meyve ve sebze üretiminde bir miktar düşüş kaydedildiği görülmektedir.
Ukrayna’da tahılların dışında sebze ve meyve yetiştiriciliği ve ticareti her geçen gün artarak devam etmektedir. Özellikle ülkenin güney bölgelerinde sebze üretimi yoğunlaşırken, seracılık hemen hemen ülkenin her bölgesinde yapılmaktadır. Hava şartlarının daha ılıman olduğu güney bölgelerde seracılık yoğunlaşmaktadır. Domates, biber, patlıcan, salatalık gibi temel sebzeler ile beraber elma, şeftali, armut, kiraz, vişne gibi meyve yetiştiren işletmelerin sayısı ve arazilerin miktarında son birkaç yıldır hızla artış gözlenmektedir. Bu yıl Ocak- Kasım döneminde Ukrayna genelinde toplamda 10 milyon ton sebze üretildiğini ve bu rakamın bir önceki yıla göre % 20 civarında artışı ifade ettiğini göz önüne aldığımızda, sektörün büyüklüğü ve potansiyeli daha net anlaşılmaktadır.
Tablo:1 Ukrayna’nın Yıllar İtibariyle Bitkisel Ürünler Üretim Miktarları ( Bin Ton)
Yıllar
2012
2013
2014
2015
2016(*)
Buğday
12.573
13.567
14.917
17.630
(*)
Çavdar
337
311
261
188
(*)
Mısır
16.568
20.378
19.966
23.311
(*)
Arpa
3.249
3.172
4.241
3.832
(*)
Yulaf
116
135
124
165
(*)
Darı
117
94
82
95
(*)
Karabuğday
121
120
110
85
(*)
Pirinç
106
110
49
59
(*)
Bakliyat
281
212
274
282
(*)
Yağsı bitkiler
10.784
12.186
13.172
14.630
13.196
Şeker pancarı
10.816
5.633
8.997
5.818
8.968
Patates
23.250
22.259
23.693
20.839
21.717
Sebzeler
10.017
9.873
9.638
9.214
8.641
Meyve ve çilek
283
341
1.215
294
(*)
Üzüm
192
260
179
154
(*)
Toplam
58.953
59.876
67.099
69.991
(*) Rakamlar 2017 yılı Mayıs ayında açıklanacaktır.
Ukrayna’da modern tarım tekniklerinin kullanılması halinde bu miktarın 110 milyon tona çıkacağı tahmin edilmektedir. Bu bakımdan üretim miktarındaki artışa bağlı olarak, ülkede makine, ekipman ve gübreye daha çok yatırım yapılması gerekecektir.
Ukrayna’daki tarım alanlarının % 60’ı küçük, % 40’ı ise büyük işletmeler tarafından kullanılmasına karşın, büyük işletmelerin teknolojik avantajları nedeniyle, ülke üretiminin % 40’nı küçük işletmeler, % 60’nı ise büyük işletmeler gerçekleştirmektedir.
3.1.4 İç Piyasa Fiyatları
15 Ağustos 2016 tarihi itibariyle iç piyasa fiyatları; Buğday (12,5 protein) 160 $/ton, Buğday (Yemlik) 155 $/ton, Arpa (Yemlik) 148 $/ton, Mısır (Yemlik) 177 $/ton, Ay çekirdeği 434 $/ton, Soya 422 $/ton ve Kanola 402 $/ton’dur.
3.1.3 Dış Ticaret
Ukrayna dünyanın en önemli buğday, mısır, soya fasulyesi ve ay çekirdeği ihracatçısı ülkesidir.
Ukrayna’nın 2016 yılı Ocak-Eylül döneminde;
25 bin ton cevizin büyük bir bölümü Ülkemiz ve Irak’a ihraç edilmiştir.
13 milyon ton buğdayın; 1 milyon tonu Avrupa, 1,8 milyon tonu Mısır, 1,6 milyon tonu Tayland ve 1,5 er milyon tonuda Endenozya ve Tayland’a ihraç edilmiştir.
3,6 milyon ton Arpanın; 1,6 milyon tonu Sudi Arabistan’a, 543 bin tonu Libya’ya ve 300 bin tonuda Çin’e ihraç edilmiştir.
11 milyon ton mısırın; 2,4 milyon tonu Çin’e, 1,4 er milyon tonuda İspanya’ya ve Mısır’a ihraç edilmiştir.
Ukrayna’nın hububat ihracatının toplam ihracatı içerisindeki payı % 16 gibi önemli bir yer tutmaktadır. İthalatı ise çok cüzi kalmaktadır.
Tablo: 2 Yıllar itibariyle Ukrayna’nın en önemli bitkisel ürünler ihracat istatistikleri.
GTİP ve Tanımı
İhracat 2014 Yıllık
İhracat 2015Yıllık
İhracat 2016 Ocak-Eylül
Miktar (Ton)
Değ. (1.000 $)
Miktar (Ton)
Değ. (1.000 $)
Miktar (Ton)
Değ. (1.000 $)
0802.31 Ceviz kabuklu
5.718
6.731
4.574
5.508
7.476
7.388
0803.32 Ceviz Kabuksuz
25.272
80.128
23.994
96.272
18.264
40.895
1001.00 Buğday
10.143.690
2.290.738
13.451.830
2.238.182
10.543.690
2.290.738
1002.00 Çavdar
58.894
9.254
22.723
2.997
6.143
944
1003.00 Arpa
4.165.877
841.893
4.629.500
768.523
3.664.052
509.085
1004.00Yulaf
8.984
1.595
57.801
7.409
32.301
4.453
1005.00 Mısır
17.556.568
3.350.716
19.048.697
3.002.493
11.019.100
1.710.898
1201.00 Soya Fas.
1.675.049
703.115
2.198.958
805.393
1.548.537
540.305
1206.00 Ay çekirdeği
73816
43.877
47.645
20.866
65.481
28.608
1512.11 Ay çiçeği tohumu yağı
4.093.154
3.314.227
3.684.766
2.792.496
3.101.227
2.360.232
Liste Toplamı
37.807.022
10.642.274
43.170.488
9.740.139
30.006.271
7.493.546
Tarım Ürünleri Top.
16.684.954
14.563.145
10.396.246
Toplam İhracat
53.901.689
38.127.150
25.874.523
Tablodanda görüleceği üzere, 2014 yılında toplam ihracat içerisindeki tarım ürünleri payı % 31 iken, 2015 yılında % 38 ve 2016 yılı Ocak-Eylül döneminde bu oran % 40 a ulaşmıştır.
3.1.4 Tarım Arazilerinin Kiralanması
Teoride 49 yıl kiralama mümkün olmasına rağmen son yıllarda ancak 10 yıllık dönemler için kiralama yapılabilmektedir. Bazı özel durumlarda 20 yıllığına da kira sözleşmesi imzalansa da bu çok nadir bir durumdur. Şu da bir gerçek ki devletten direkt kiralanabilecek verimli toprak artık yok denecek kadar azdır. Kiralama ancak mevcut kira kontratı olan firmaların satın alınması ve bu vesile ile kira kontrattakinin satın alınması anlamına gelmektedir.
Toprağın bulunduğu bölge, toprak yapısı, sulama imkânı gibi kriterlere bağı olarak kiralama fiyatları çok farklılık göstermektedir. Güneyde yani yağışın çok az olduğu bölgede daha ucuzken, kuzeyde yani yağışın çok olduğu bölgede daha yüksektir. Güneyde fiyatlar 1100 grivna/hektar civarındadır.
Ürünler genelde silolarda stoklanmaktadır. Bazı çiftçiler kendi ürünlerine yetecek kadar depo imkânı bulunmakta, silo inşa etmek küçük ve orta çaplı çiftçiler için karlı olmadığı gibi silo işletmeciliği de karlı değildir. Depo kirası 1,5-2 dolar/ton civarındadır.
Ülkenin siyasi durumu yerli ve yabancı yatırımcılar için maalesef çok uzun süredir güven vermeyen en önemli konu olma özelliğini sürdürmektedir. Bu durum tarım sektöründe hem ülkenin önünü tıkıyor, olması gereken atılım yapılamıyor ve hem de yatırımcıların gerekli teknolojik ve altyapı yatırımlarını engellemektedir. Örneğin, 2010 yılında Rusya’daki afetlerden dolayı tarım sektöründe yaşanan sıkıntıların Ukrayna’da başta tahıl ürünleri ihracatına getirilen kısıtlamalar olmak üzere birçok sektörel konudaki olumsuz etkilerinin ana sebebi maalesef politik kararlardır. Geçtiğimiz günlerde önceden gerekli uyarı ve planlama yapılmadan biranda toprak kiralarında yapılan artış, arazilerin özelleştirilmesindeki belirsizlik, ülke siyasetinin belirsiz durumunun sektöre olumsuz yansımaları olarak öne çıkmaktadır.
Bu bakımdan, uzun dönemli kontratlarının yerine getirilememesi, ön ödemeler, devlet garantisi, KDV iadelerindeki sıkıntılar, teşviklerin ödenmemesi, bankaların mevcut durumu, sigorta, finansal enstrümanların yaygın olmayışı, kiracının arazinin önceki borçlarından da sorumlu olması gibi sorunlar dikkate alındığında, yabancı yatırımcıların hem anlamakta ve hem de güvenmekte zorlandıkları bir pazar görüntüsü ortaya çıkmaktadır.
3.2 Hayvancılık Sektörü
3.2.1. Genel Bilgiler
Ukrayna başta büyük baş hayvanlar olmak üzere, küçükbaş hayvanlar, domuz ve kümes hayvanları yetiştiriciliği açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Ülkede meraların az, tahılın bol oluşu damızlık hayvan yetiştiriciliğinden ziyade besicilik yapmaya daha uygundur. İthal edilecek damızlık sığırlarla hayvan kalitesi yükseltilerek, tahıl bazlı yoğun besi ile kasaplık olana kadar beslenen hayvanlar, canlı veya karkas et olarak hayvan hastalıkları ile ilgili yüksek standartlar aramayan, gelişmemiş üçüncü ülkelere ihraç edilmektedir.
Ülkede kırmızı ve siyah benekli hayvan ırkının yanı sıra Odesa Bölgesinde Romanov koyunları yetiştirilmektedir. Sığırlar açısından gelişmiş bir ırk olmadığı gibi, Romanov koyunları da Odesa iline bağlı köylerde az sayıda bulunmaktadır. Kümes hayvanları açısından bakıldığında 1,2 milyon ton/yıl gibi önemli bir kapasiteye sahiptir.
Ukrayna ile Avrupa Birliği arasında imzalanan Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşmasına çerçevesinde, Avrupa Birliği’ne uyum çalışmaları kapsamında, besicilik sektöründeki KDV muafiyetinin kaldırılması ve dövize endeksli yem fiyatlarının iç piyasada fiyatların artması, Ukrayna’da üretim maliyetini de artırmıştır. Karadeniz ve Akdeniz havzasında önemli bir yem hammaddesi tedarikçisi olan Ukrayna’da iç piyasada yem fiyatları ihracat fiyatlarına endeksli, et fiyatlarını iç piyasa dinamikleri belirlerken, yem fiyatlarını dış piyasa dinamikleri belirlemektedir. Üretim maliyetleri artarken halkın alım gücü düşmektedir. Gıda ürünlerinin fiyatlarındaki artış, perakende pazarlarında et fiyatlarına aynı oranlarda yansımamaktadır. Bunun sonucu olarak son aylarda, sektörde zor durumdaki işletmeler küçülmeye ve hayvan sayısı da düşmeye başlamıştır.
3.2.2 Hayvan Varlığı
Ukrayna’da hayvan sayısı açısından yıllar itibariyle düşüş görülmektedir. 2010 yılında 4,8 milyon adet olan sığır sayısı 2015 yılında 3,7 milyona, domuz sayısı 7,5 milyon adetten 7 milyona, koyun keçi sayısı 1,8 milyon adetten 1,3 milyon adede düşmüştür. Kümes hayvanlarında 2010 yılında 191 milyon adetten 2016 yılında 204 milyon adede yükselmesine karşılık, 2014 yılında 230 milyon adet olduğu dikkate alındığında bir düşüş yaşandığı görülmektedir.
Tablo : 3 Ukrayna Büyük ve Küçük Hayvan Sayısı (2016 Ocak-Kasım) (bin adet)
Yıllar
Sığır
Domuz
Koyun Keçi
Kümes Hayvanları
2010
4.827
7.577
1.833
191.000
2011
4.494
7.960
1.732
204.000
2012
4.426
7.373
1.739
201.000
2013
4.646
7.577
1.738
214.000
2014
4.534
7.922
1.735
230.000
2015
3.884
7.351
1.371
213.000
2016
3.750
7.079
1.325
204.000
3.2.3 Et Üretimi
2016 yılı Ocak-Ekim döneminde 2.572 bin ton sığır eti üretimi gerçekleşmiştir. FAO ve EBRD analistlerine göre, ülkede talepten fazla, özellikle sığır ve domuz eti üretimi vardır.
2016 yılı Kasım ayı ortası itibariyle ülke genelinde ortalama dana eti perakende satış fiyatı 3,4 $/kg, domuz eti 3 $/kg, tavuk eti ise 1,61 $/kg civarındadır.
Tablo: 4 Ukrayna Yıllar İtibariyle Et Üretim Miktarları (Bin Ton)
Yıllar
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Sığır ve dana eti
428
399
388
428
413
384
Domuz eti
631
704
701
748
14
760
Koyun ve keçi eti
954
20
20
19
1165
14
Kümes Hayvanları eti
13
995
1075
1168
13
1144
Tavşan eti
13
14
14
14
13
13
At eti
12
12
12
12
12
8
Toplam
2059
2144
2210
2389
2360
2323
Ocak-Ekim 2016 döneminde kesimi yapılan hayvanların canlı ağırlığı 2,5 milyon ton olup, geçen yılın aynı dönemine göre % 0,7 daha fazladır.
3.2.4 Canlı Hayvan ve Et İhracatı
2016 yılı Ocak Eylül dönemi ihracat istatistikleri önceki yıllarla kıyaslandığında, başta canlı sığırlar olmak üzere, sığır eti ve kümes hayvanları ihracatında artış olmuştur.
Ukrayna’nın 2016 yılı Ocak Eylül döneminde;
11 bin ton dana etinin 3,6 bin tonu Kazakistan ve 2,8 bin tonu Azerbaycan’a ihraç edilmiştir.
178 bin ton kümes hayvanı etinin; 50 bin tonu Irak’a, 28 bin tonu Avrupa Ülkelerine ve 18 bin tonuda Mısır’a ihraç edilmiştir.
Tablo: 5 Ukrayna’nın Canlı Hayvan ve Et İhracat İstatistikleri
GTİP ve Tanımı
İhracat 2014
İhracat 2015
İhracat 2016 Ocak-Eylül
Mik.(Ton)
Değ (1.000 $)
Mik.(Ton)
Değ. (1.000 $)
Mik.(Ton)
Değ.(1.000 $)
0101.00 Canlı At Eşek (Adet)
32
320
155
262
39
69
0102.00 Canlı Sığır (Adet)
7.864
12.722
13.155
24.319
11.230
18.270
0201.00 Sığır Eti
6.411
23.785
8.667
24.463
10.149
22.733
0202.00 Dana Eti
15.086
51.407
23.398
59.515
11.511
27.420
0203.00 Domuz eti soğutulmuş
9.361
26.272
27.169
54.683
1.690
2.530
0207.00 kümes hayvanlarının etleri
174.705
276.091
161.284
226.693
178.407
213.431
Toplam
213.460
390.596
233.827
389.935
202.876
261.720
4 Sonuç
Başta madenler olmak üzere, tarım, hayvancılık orman ürünleri gibi önemli hammaddeleri temin ettiğimiz komşumuz Ukrayna’nın sahip olduğu tarım potansiyeli, tarım alanlarının kiralanması veya satın alınması ve ayrıca tarım ve hayvancılık ürünlerinin ithalatı şeklinde değerlendirilmektedir.
Ukrayna’da halen birçok ülkeden çok sayıdaki firma tarım ve hayvancılık sektörlerinde faaliyet göstermektedirler. Maalesef ülkemizden az sayıda firma kiraladıkları tarım alanlarında üretim yapmakta ve ayrıca bitkisel yağ üretmektedirler. Ülkenin avantaj ve dezavantajları yukarıda belirtilmeye çalışılmış olup, bu çerçevede firmalarımızın Ukrayna’da söz konusu sektörlerde faaliyet göstermelerinin faydalı olacağı düşünülmektedir.
Hayvan ve hayvansal ürünler açısından, ülkede gelişmiş bir ırkın olmaması, Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü tarafından Ukrayna’nın tanımlanmamış ülke yani gri alanda bulunması, ithalat aşamasında aranan soy ağıcının tutulmaması ve ayrıca hayvan hastalıkları ile mücadele edilmesinde sıkıntı yaşanması, küçük çiftliklerde az sayıda Romanov koyununun bulunması gibi hususlar dikkate alındığında, damızlık hayvan açısından ülkemiz için önemli bir kaynak olmadığı değerlendirilmektedir.
Diğer yandan, ülkemizde tarım ürünleri ve hayvan ve hayvansal ürünler ithalatında uygulanan gümrük vergisi oranlarının yüksek olması nedeniyle, ithalat sadece Et ve Süt Kurumu ile Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından yurt içinde oluşan arz açığının yanı sıra fiyatların dengelenmesi amacıyla açılan Tarife Kontenjanı Kararları (Bakanlar Kurulu Kararıyla belirli bir miktar için gümrük vergisi düşürülmekte veya sıfırlanmaktadır) çerçevesinde veya Dahilde İşleme İzin Belgesi (ithal edilen ürün yurt içinde üretimde kullanılarak üretilen ürünün ihraç edilmesi kaydıyla) kapsamında gerçekleştirilmektedir.
Ek: 1 Ukrayna’nın Büyüklük Sırasına Göre 45 Tarım Üreticisi Firmanın İsmi ve Üretim Konuları
1 Кernel
24 Dniprooliya
Konusu: Bitkisel yağ ve tahıl
Konusu: Bitkisel yağ
2 Nibulon
25 Ovostar Union
Konusu: Tahıl üretimi ve ticareti
Konusu: Yumurta
3 MHP
26 АPK‑Invest
Konusu: Kümes hayvanları, tahıl, et işleme
Konusu: Domuz, tahıl ve et üretimi
4 Ukr Land Farming
27 Agro Generation
Konusu: Yumurta ve tahıl
Konusu: Tahıl, yağlık tohum ve hayvancılık
5 ViOil
28 ТAS Agro
Konusu: Bitkisel yağ üretimi
Konusu: Tahıl ve hayvan besiciliği
6 Аstarta
29 Мriya agro holding
Konusu: Şeker, süt ve tahıl üretimi
Konusu: Tahıl üretimi, hayvan besiciliği
7 Allseeds Group
30 Аpgk dneprovskaya
Konusu: Bitkisel yağ üretimi
Konusu: Kümes hayvancılığı, ürün yetiştiriciliği ve endüstriyel ürün
8 Аgro prosperis
31 Аgro spetsservis
Konusu: Tahıl üretimi
Konusu:Tarım ürünleri üretimi
9 T.B.Fruit
32 Pan Kurchak
Konusu: Meyve suyu ve konsantreleri üretimi
Konusu: Kümes hayvancılığı, domuz ve et üretimi
10 Ukr prominvest-Agro
33 Rostok - Holding
Konusu: şeker pancarı, şeker üretimi, tahıl işleme
Konusu: Tahıl, canlı hayvan besiciliği, ürün stoklama
11 Promethey
34 Vladimir-Volynskaya poultry
Konusu: Tahıl ticareti
Konusu: Kümes hayvanları
12 Industrial milk company
35 Chistaya Kriniza
Konusu: Tahıl, yağlı tohumlar üretimi ve stoklanması
Konusu: Tarım ürünleri
13 Аgro mars
36 Niva Pereyaslavschiny
Konusu: Kümes Hayvanları
Konusu: Domuz ve tarım ürünleri
14 Globino
37 Danosha
Konusu: Domuz ve et işleme
Konusu: Domuz
15 Аgr otrade
38 Trigon Agri
Konusu: Tarım Ürünleri, canlı hayvan besiciliği
Konusu: Tahıl
16 Ukrainian agrarian investments
39 HarvEast
Konusu: Tahıl üretimi
Konusu: Tarım ürünü ve çiftlik ürünleri yetiştiriciliği
17 Pologovskiy oil extraction plant
40 GrainAlliance (barishevskayagraincompany)
Konusu: Bitkisel yağ
Konusu: Tarım ürünü ve çiftlik ürünleri yetiştiriciliği
18 Ukr Agro Com&Hermes-Trading companies
41 Vinnitskaya Agro industrial group
Konusu: Tarım ürünleri ve canlı hayvan yetiştiriciliği
Konusu: Tarım ürünüleri üretim ve ticareti
19 Аgrein
42 Agroliga
Konusu: Tahıl üretimi, büyükbaş hayvan yetiştirilmesi
Konusu:Tahıl ve yağlık tohum yetiştiriciliği
20 Оliyar
43 Zelenaya Dolina
Konusu: Bitkisel yağ
Konusu: Tahıl, çiftlik ürünleri besiciliği ve şeker üretimi
21 Svarog West Group
44 Slobozhanskiy Agrocombinat
Konusu: Tahıl üretimi
Konusu: Domuz yetiştiriciliği
22 Bessarabia-B
45 KSG Agro
Konusu: Bitkisel yağ
Konusu: Tahıl ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği
23 Аgro-Oven
Konusu: Et ve tahıl üretimi
Kaynakça:
National Bank of Ukraine Business Outlook Survey Q3 2016
Ukrayna Devlet İstatistik Servisi,
Ali Bulut Ukrayna Hayvancılık ve Tarım Sektörü Raporu,
FAO Kurumsal Deposu
AGRICIS TRADE Country Report 2015
Türkiye İstatistik Kurumu
Haydar Koçak, Aralık 2016
Türkiye Cumhuriyeti Kiev Ticaret Müşaviri
Haydar Koçak Kimdir?: 2015 yılının temmuz ayından beri Türkiye Cumhuriyeti Kiev Ticaret Müşavirliği görevini sürdüren Haydar Koçak, Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı’nda ithalat genel müdürlüğü başta olmak üzere birçok farklı bölümde uzman olarak görev yapmıştır. Hırvatistan ve Kosava’da ticaret müşavirliği görevlerinde de bulunan Koçak, kariyeri boyunca çok sayıda sektör ve ülke raporu kaleme almıştır.
