Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği (TUİD) üyeleri için, her yıl sonunda bir gelenek olarak kaleme aldığım mektupta, TUİD’in o yıl için faaliyetlerini özetlerken, aslında Ukrayna’daki ekonomik durumu, Türkiye Ukrayna ilişkilerini ve yurtdışı Türk iş dernekleri yönetim anlayışını da değerlendirmiş oluyorum. Türkiye, Ukrayna için bu zor yılda ne yaptı? Yurtdışı Türk iş derneklerimizi gelecek yıl ne bekliyor? Ukrayna ekonomisi savaştan nasıl etkilendi? Ukrayna Türk iş dünyası bu çetin sınamaları nasıl yönetti, yönetecek? Bu mektupta bu soruların da aralarında bulunduğu merak edilen birçok sualin cevabını bulmaya çalıştım. 2022 yılı için yazdığım mektubu sizlerle paylaşıyorum. Cumhuriyetimizin 100. yılını kutlayacağımız 2023 yılının, barışın, refahın, huzurun, mutluluk ve neşenin hâkim olduğu bir yıl olmasını temenni ederim. Yeni yılınız kutlu, 2023’te her şey gönlünüzce olsun.
Sınamalarla dolu, çetin bir yılı geride bırakıyoruz. İki yıl süren küresel covid salgını daha tam anlamıyla sona ermeden, 24 Şubat günü Ukrayna’da savaşa uyandık. 2020 ve 2021’den daha zor bir yıl olur mu diye düşünürken, Rusya’nın tüm uluslararası kuralları hiçe sayarak, haksız bir biçimde başlattığı savaşın Ukrayna’ya, bölgemize ve tüm Dünya’ya olumsuz etkilerini yaşadığımız bir yıl oldu 2022. Ne yazık ki bu anlamsız savaş 2023’e de taşınıyor. Nasıl insanların karakteri zor zamanlarda ortaya çıkıyorsa, kurumların, camiaların, organizasyonların da gerçek güçlerini, kapasitelerini zor şartlar altında anlarız. Ukrayna’da 300 günden fazla zamandır devam eden savaş şartları da, Ukrayna Türk iş dünyasının ve iş dünyamızı birleştiren kuruluş olan Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği’nin bu yeni ağır şartlar altında da nasıl canla başla faaliyetlerini sürdürdüğünün görüldüğü, Ukrayna iş dünyasının ve halkının her zaman yanında olduğunu gösterdiği ve birçok sıkıntı ve sınamaya rağmen Türkiye Ukrayna ekonomik, kültürel, ticari ilişkilerinin devamı ve daha da güçlenmesi için her türlü imkanı ortaya koyduğu bir yıl oldu
Rusya Ukrayna Savaşı tarif edilmez acılar yaşatırken, 7 milyonu yurtiçinde, 7 milyonu yurtdışında olmak üzere 14 milyon Ukraynalı yerinen yurdundan oldu. Bu rakamlar II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’daki en büyük zorunlu göç hareketleri olarak tarihe geçti. Rusya’nın Ukrayna topraklarının bir bölümünü işgali, başta enerji olmak üzere sivil ve ekonomik altyapıyı tahrip etmesi, nüfusun azalması, liman ablukaları ve savaşın genel şartlarıyla bu yıl Ukrayna’da ekonomi muhtemelen üçte bir oranında küçülmüş olacak. Bir ara %50’lere ulaşan işsizlik oranıysa bugün en az %30. Ülkenin dış ticari aktiviteleriyse tedarik zinciri ve lojistik problemleri, elverişsiz ticaret koşulları nedeniyle daha da daraldı. Çoğunluğu bir şekilde dış ticarete bağlı olan üyelerimizin ciro kayıplarıysa birkaç istisna dışında ekonomik küçülme oranlarının da çok daha üstünde. Ancak tüm bu olumsuzluklara rağmen Türk iş dünyamız ve üyelerimiz en sıkıntılı zamanlarda da, kendileri de çok zor dönemler geçirmelerine rağmen Ukrayna’da savaş sonrası bir yabancı iş dünyası tarafından gerçekleştirilen en geniş kapsamlı insani yardım kampanyasına imza attı.
Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği, savaş sonrası ülkedeki bir yabancı ülke iş dünyasının en kapsamlı yardım faaliyetini organize etti
Savaşın başlamasının hemen ertesinde, Mart ayından itibaren, “yiten canları geri getiremeyiz ama kalanlara bugün destek olabiliriz” anlayışıyla yola çıkılarak, bir kişinin, bir aylık gıda ihtiyacını karşılayacak şekilde ülkemizde hazırlanan erzak kolileri Metro Türkiye ve Ukrayna’nın en büyük dağıtım firması Nova Poşta’nın da destekleriyle, Ukrayna’da bölge valilikleri, belediyleler, yardım fonları ve Türkiye Cumhuriyeti Kiev Büyükelçiliğimizin destekleriyle ihtiyaç sahiplerine Harkiv, Çernigiv, Dnipro, Odesa, Nikolayev, Konotop, Sumi, Çernigiv, Rivne, Zakarpatya, Lviv ve Kiev gibi birçok bölge ve şehirde dağıtıldı. Böylece toplamda 500 bine yakın öğünün hazırlanmasına yetecek kadar gıda malzemesi ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmış oldu. Uluslararası Kızılay/Kızılhaç’a nakit yardımı yapılırken, Ukrayna’nın Lviv, Kiev ve Çernigiv gibi şehirlerinde mobil tırıyla günde 25 bin kaba kadar sıcak yemek dağıtma kapasitesiyle faaliyet gösteren göz nurumuz AFAD’a üyelerimiz vasıtasıyla destek olundu. Yine savaşın en yoğun olduğu dönemler dahil 60 binden fazla porsiyon yemeği ücretsiz hazırlayıp, Kiev’in merkezinde, metro istasyonlarında, sığınaklarda ve ihtiyaç duyulan farklı bölgelerde dağıtan bir Türk restoranının faaliyetlerine katkıda bulunulurken, Çernobil Çocukları Yardım Fonu gibi yıllardır işbirliği yapılan kurumlara destek verilmeye devam edildi. Bize ulaşan, ülkemizde 1500 Ukraynalı savaş mağduru çocuğun savaşın başından beri ibate ve iaşesini üstlenen bir derneğin de aralarında bulunduğu farklı kurum ve kuruluşların yardım taleplerineyse doğrudan ya da üyelerimiz vasıtasıyla karşılık verildi.
İki yıl önce kaybettiğimiz, ömrünü, Ukrayna başta olmak üzere yaşadığı coğrafyalarla ülkemiz arasında köprü olmaya adayan, bu uğurda onlarca etkinliği bizzat tasarlayan, kaleme aldığı yüzlerce makaleyle milyonlara ışık tutan, başkanvekilim, Türk tarım sektörünün yurtdışındaki sesi, gerçek bir vatan evladı, dev yürekli adam Ali Bulut adına oluşturduğumuz ve her yıl tarım alanında eğitim gören üniversite öğrencilerine burs verdiğimiz Ali Bulut Fonu aracılığıylaysa 2022-2023 öğretim yılında Türkiye’de ziraat eğitimi alan 5 lisans ve bir yüksek lisans öğrencisine burs veriyoruz.
Ukrayna’da ekonominin güçlü kalması, istihdamın sağlanması bugün her zamankinden de daha önemli. İş dünyamız olarak, istihdama katkı vermeye devam ediyoruz, 30 binin üzerinde Ukrayna vatandaşı hali hazırda üye firmalarımızda çalışıyor. Ülkenin savaş döneminde dahi imarı, yeniden inşa ve yapılanması şüphesiz en çok Ukrayna halkının menfaatine. Ülkenin savaş sonrası yeniden imarı için ihtiyaç duyulan rakam hükümet ve uluslararası finans kurumları tarafından bugün için 750 milyar $ olarak ön görülüyor. O güne bugünden hazırlanılması, zaten Ukrayna’da bugüne kadar toplam tutarı 8 milyar $’ı aşan 200’ün üzerinde birbirinden değerli altyapı projesine imza atan Türk firmalarımızın bu sürece şimdiden katkı vermeye başlaması, o günlere gelindiğinde şüphesiz daha hızlı yol alınmasını sağlayacak. Bu gerçekleri göz önünde bulundurarak, 2022 yılında paydaşlarımızla birçok önemli iktisadi etkinliğe imza attık, ilgili organizasyonlara katkı sağladık.
Ukrayna’da savaş sonrası ülke dışında iş dünyası tarafından düzenlenen ilk büyük yeniden yapılanma ve ekonomi Forumu TUİD’in öncülüğünde İstanbul’da yapıldı
Savaş sonrası Ukrayna’yla ilgili ilk iktisadi etkinliğimizi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Ukrayna Ticaret ve Sanayi Odasıyla İstanbul’da, Ukrayna’daki mevcut iktisadi durumu ve sorunları ve bu sorunlara çözüm önerilerini ortaya koyduğumuz Ukrayna Türkiye yuvarlak masa toplantısıyla düzenledik. Bu toplantının çıktıları daha sonra gerçekleştirdiğimiz diğer faaliyetlerimiz için yararlı bir temel oluşturdu.
Bu etkinlikten kısa bir süre sonra, Ukrayna’da iş, aş ve istihdamın korunması için neler yapılabileceğini, 30’dan fazla ülkeden binin üzerinde iş insanı, diplomat, akademisyen ve gazeteciyle, Ukrayna’daki Savaşın Küresel Ekonomik Etkileri Forum’unda 21-22 Temmuz tarihlerinde iki gün süreyle İstanbul’da değerlendirdik. Ülkenin yeniden imar ve yapılanmasını, global tarımsal ürün tedarikini, lojistik sorunları ve çözüm önerilerini, Ukrayna ve bölgemizdeki iş ve yatırım iklimini değerlendirdiğimiz forumun İstanbul’da düzenlenmesinde kuşkusuz Türkiye ve Ukrayna arasında altın çağını yaşayan ekonomik ve siyasi ilişkilerin varlığı kadar, TUİD’in yaptığı çalışmaların oluşturduğu ekosisteminin de ektisi oldu. Nitekim bu forum esnasında güzel bir tesadüfle, Ukrayna için büyük önem taşıyan Ukrayna’nın Odesa’daki üç Karadeniz limanından, tarımsal ürünlerin savaş sonrası, Dünya’ya ilk kez ihracını olanaklı kılan Tahıl Koridoru Antlaşması da Türkiye ve Birleşmiş Milletlerin arabuluculuğuyla imzalandı.
Ukrayna’ya büyük katkı sağlayan kuruluş ödülünü, Dünya’nın en büyük iş örgütünün genel sekreterinin elinden İstanbul’da aldık
Dünya’da ilk olabilecek bir modelle, Ukrayna’da güçlü iş dünyalarına sahip ülkelerin oda ve derneklerini beş yıl önce bir çatı altında birleştirdiğimiz Ukrayna’da Faaliyette Bulunan Uluslararası Oda ve Dernekler Birliği (ICBAC) çatısı altında ortak çalıştığımız, Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası, Kanada Ukrayna Ticaret Odası, Amerika Ukrayna İş Konseyi gibi paydaş kuruluşlarımızın da büyük katkısıyla düzenlenen forumda, ayrıca, Dünya’daki en büyük iş örgütü olan, 100’den fazla ülkeden 45 milyon firmayı bir araya getiren, üyeleri aracılığıyla 1 milyarın üzerinde istihdam sağlayan, Uluslararası Ticaret Odası’nın Genel Sekreteri John Denton tarafından, Ukrayna’da gerçekleştirdiği olağanüstü hizmetlerden dolayı, derneğimize, TUİD’e bir de üstün başarı ödülü verildi.
Savaşın başlaması sonrası, Ukrayna’daki ilk iş forumu TUİD, TOBB ve Ukrayna Ticaret ve Sanayi Odası tarafından Lviv’de düzenlendi
Ukrayna’da, savaşın başlamasından sonra ilk iş forumu, 1,5 milyon üyesiyle Dünya’nın en büyük üç iş insanları organizasyonu arasında yer alan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Ukrayna’nın en büyük iş insanları kurumu Ukrayna Ticaret ve Sanayi Odası ve Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği’nin ortaklaşa organizasyonuyla 2 Eylül’de Lviv’de gerçekleştirildi. Türkiye Ukrayna İş Forumu, ülkenin yeniden imar ve yapılanmasına Türk iş dünyasının destek ve katkısının değerlendirildiği harika bir platform işlevi görürken, TOBB başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu savaşa rağmen, beraberindeki heyetiyle foruma katılarak Türk iş dünyasının, Ukrayna iş dünyasına sarsılmaz desteğini bir kez daha göstermiş oldu.
Forum esnasında TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu ve Ukrayna Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Gennadiy Çizikov’la, kurumlarımız arasında, T.C. Kiev Büyükelçimiz Yağmur Ahmet Güldere ve Türkiye Ukrayna İş Forumu’nun 200 katılımcısının huzurunda bir işbirliği protokolüne de imza attık.
Türkiye’nin, Ukrayna’ya 2022 yılındaki desteği, gerçek dostun kara günde belli olduğunun harika bir örneğiydi
Savaşın başlaması sonrasında Boğazları savaş gemilerine kapatan Türkiye, geniş çaplı insani yardım faaliyetlerini hızlı bir biçimde yürürlüğe koydu. Türkiye Cumhuriyeti Kiev Büyükelçiliği müthiş bir koordinasyon görevi üstlenirken, AFAD, TİKA gibi kurumlar sahada, kapsamlı bir biçimde ihtiyaçlara karşılık verdi. Kiev’deki 29 Ekim resepsiyonunda, Ukrayna’nın en kuzeyindeki serhat ili Sumi’nin Valisi’nin bana, sohbetimiz esnasında şehre savaşın başlaması sonrasında ulaşan ilk insani yardımın, TUİD’in de katkıda bulunduğu Türkiye Büyükelçiliği tarafından gönderilen yardımın olduğunu söylemesi, bu yardımlara çarpıcı bir örnekti.
Tahıl Koridoru, esir değişimi antlaşmalarıyla, Türk diplomasisi bizleri gururlandırdı
Ukrayna tahılının, ülkenin Karadeniz limanlarından emniyetli bir biçimde Dünya’ya ihracatında çözümün anahtarı Türkiye oldu. Türkiye’nin ev sahipliği ve arabuluculuğunda, Birleşmiş Milletler’in şahitliğinde, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarındaki abluka kalktı, Ukrayna’nın 27 milyon ton tahıl ve tarımsal ürününün ihracatının önü açılırken, rekor seviyeye çıkan Dünya temel gıda fiyatlarının düşmesi ve 1,6 milyar insanın gıda güvenliğinin sağlanması adına kritik bir eşik aşıldı. Bu koridor kullanılarak 600’den fazla gemiyle 15 milyon tondan fazla tarım ürünü Dünya’da ihtiyaç sahiplerine ulaştırıldı. Türkiye, yapıcı ve başarılı arabuluculuğuyla, hem Ukrayna’nın ayda 1 milyar $’ın üzerinde ek döviz geliri elde etmesini sağlarken hem de Dünya’da tarımsal ürün arzı arttığı için, ülkenin Dünya gıda fiyatlarının yükselmemesine etki etmesine önemli katkıda bulunmuş oldu. Ayrıca, boşalan depolar, bir sonraki yıl için çiftçilerin tüm imkanlarıyla ekim yapabilmesine imkân sağladı.
Savaşın başlaması sonrasında ateşkesin sağlanabilmesi için Ukrayna ve Rusya’yı Mart ayında iki kez Türkiye’de bir araya getirebilen Türkiye, Temmuz ayındaki tahıl koridoru antlaşması sonrasında bir başka arabuluculukla 215 Ukraynalı savaş esirinin serbest bırakılmasını sağladı. Ukrayna Cumhurbaşkanlığına göre, 124 Ukraynalı subayın serbest kaldığı bu antlaşma savaş sonrası elde edilen o gün için en büyük başarıydı. Bu kişiler arasında ülkenin önemli kahramanları da bulunurken, beş isim, savaş sonuna kadar, Türkiye’de, ülkemizin misafiri olacak. Yine Türkiye’nin arabuluculuğuyla gerçekleşen Tahıl Koridoru antlaşmasıyla birlikte bu antlaşma da her ne kadar hak ettiği ilgi ve takdiri uluslararası kamuoyunda yeterince alamasa da Türk diplomasinin müthiş başarıları olarak tarihe geçti.
Ukrayna yönetimi ve liderliğininse, ülkemizin Ukrayna için öneminin ne kadar farkında olduğunu ve yapılanları takdir ettiğini birçok fırsatta gözlemleme imkânı bulduk. Nitekim, nasıl Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski 2022 yılının Şubat ayında, Meclis’te milletvekillerine yaptığı savaş öncesi son konuşmasında, ‘’Ukrayna ekonomisi için Dünya’ya önemli bir mesaj vermek istiyoruz, bunun için Türkiye ile Serbest Ticaret Antlaşması imzalayacağız’’ derken, birkaç gün önce Meclis’te yaptığı 2022 yılının kapanış konuşmasındaysa ülkemize destekleri için özel olarak teşekkür etti.
Türk iş dünyamızın yurtdışındaki en büyük birliği olan TÜRKONFED International, TUİD’in başkanlığında, tarihi bir yıl geçirdi
72 ülkedeki, 18 Türk iş dernek ve odasını bir arayan getiren, Türk iş dünyasının yurtdışındaki en geniş organizasyonu, başkanlığını 2019 yılından beri yaptığımız TÜRKONFED International’in, 2022 yılı faaliyette bulunduğu alanın genişlediği, kurumsallığının güçlendiği, faaliyetlerinin derinleştiği bir sene oldu. Yıl içinde, Polonya, Romanya, Moldova, Almanya, Avusturya, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ ve Bosna Hersek gibi ülkelere yaptığımız çalışma seyahatlerinde, üye derneklerin başkanlarıyla bir ara gelirken, büyükelçilerimizin kabullerinde ve görüştüğümüz muhatap kuruluşlarımızın temsilcileriyle yaptığımız toplantılarda hem TÜRKONFED International’ın hem de TUİD’in faaliyetlerini anlatma imkânı bulduk. Önümüzdeki ayın hemen başında tüm dünyadaki üye Türk iş dernek ve odalarının başkanlarını İstanbul’da topluyoruz. 2023 yılı, TÜRKONFED International’a üye kurumların sayısının arttığı, federasyonun faaliyetlerinin daha da genişlediği bir yıl olacak. Özellikle savaş sonrası, Ukrayna dışındaki ülkelere şirketlerini taşıyan ya da bu ülkelerde de etkinlik göstermeyen başlayan üyelerimiz TÜRKONFED International’in üye dernekleri vasıtasıyla sahip olduğu geniş networkten önemli ölçüde istifade edebildi.
2022 yılındaki katkı ve desteklerini için sizlere ne kadar teşekkür etsek azdır
Ukrayna’da ekonominin ve dış ticaretin en az %30 küçüldüğü, savaşın gidişatına ve ne zaman biteceğine ilişkin belirsizliğin korunduğu, özellikle enerji tesisleri, trafo merkezleri ve yüksek gerilim hatlarının hedef alındığı saldırıların enerji arz ve iletimini akamete uğrattığı için son aylarda sanayi üretiminde %70’lik daralma yaşandığı, ülkede hayatın ve çalışma yaşamının giderek daha fazla zorlaştığı bir yılda Türk, Ukraynalı ve farklı milletlerden üyelerimiz, TUİD’e tarihi bir biçimde sahip çıktılar. Yıl başında TUİD’e yeni bir ofis almayı planlarken, savaş sonrası birçok kurumda olduğu gibi önceliğimiz derneğimizi finansal olarak nasıl yaşatabileceğimiz oldu. Sizlerin müthiş fedakarlığı ve yönetim kurulumuzun müthiş çalışkanlığı ve azmiyle bu yıl adeta bir imkânsız başarıldı. Aidat ve aidiyet sözcükleri aynı kökten gelir. 2022, TUİD ve üyeleri arasındaki, camiamızdaki bağlılığın, aidiyetin ne kadar köklü ve güçlü olduğunun bir kez daha ispat edildiği bir yıldı. Bu zor şartlarda aidat ödemeleri geçtiğimiz yıla göre yalnızca %7 düşerek %93 oranında gerçekleşti. Üstelik aidatların %70’den fazlası savaş başlamasından sonraki on ayda toplandı. Derneğimize bu dönemde yeni üyeler dahil olurken, mevcut üyelerin katkıları daha da büyüdü. Bütçe gelirlerimiz, geçtiğimiz yıla göre dolar bazında iki kattan fazla arttı, 18 yıllık tarihimizin en büyük yıllık gelir rakamını elde ettik. Bütçe harcamalarımızın %70’ini bu yıl sosyal sorumluluk ve insani yardım projelerinde kullanarak Türk insanın kadirşinaslığı ve yardımseverliğini bir kez daha göstermiş olduk. Tasarruf tedbirleriyle, personel giderlerimizin %48, genel giderlerimizin %42 oranında azaltılmasıyla, burs ve insani yardım harcamalarımız, bağışlarımız, toplamda bir önceki yılda bu alanda gerçekleştirdiğimiz harcamalarımızın 9 katına çıkmasına rağmen, %18 bütçe fazlası verdik. Yine bugün itibarıyla, tarihimizin en büyük genel ve yıl sonu varlıklarına sahibiz. Şu anki mevcut kaynaklarımızla, 2023 yılında hiç gelirimiz olmasa bile derneğin tüm faaliyetlerini rahatlıkla karşılayabilecek durumdayız.
2022 çok zor bir yıl oldu, 2023 yılı daha kolay bir yıl mı olacak bilemiyorum. Ancak bildiğim bir şey var. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, TÜRKONFED, DEİK gibi iş dünyamızın mümtaz kuruluşlarıyla, TÜRKONFED International’daki üye derneklerimizle, Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası ve ICBAC çatısı altında birlikte hareket ettiğimiz Ukrayna’daki diğer paydaşlarımızla, devletimizin, Türkiye Cumhuriyeti Kiev Büyükelçiliğimizin her dönem, şart ve zamanda yanımızda olmasıyla, Büyükelçimiz Yağmur Ahmet Güldere’nin bizi asla yalnız bırakmaması, büyükelçiliğimizin, başkonsolosluğumuzun birbirinden değerli personelinin sıcak desteğiyle, ülkemizin, ülke insanımızın her daim mazlumun ve haksızlığa uğrayanın yanında olmasıyla, vatansever Ukrayna insanı ve devlet kadrolarıyla, yönetim kurulumdaki birlikte çalışmaktan onur duyduğum arkadaşlarımla, siz fedakâr ve hakkı hiçbir zaman ödenemeyecek üyelerimizle, karşımıza çıkan hiçbir zorluk, hiçbir engel bizi yıldıramayacak, hiçbir konu, sizlerin destek ve fedakârlıklarına layık olamamak ve daha iyisine ulaşamamak için mazeret olmayacaktır. Türkiye Ukrayna iktisadi, ticari, kültürel ve beşerî ilişkilerinin daha da gelişmesi ve tabii ki sizlere hizmet için Cumhuriyetimizin 100. yılı olan 2023’te de TUİD yönetimi ve kadroları olarak ilk günkü azim ve şevkle çalışmaya, tüm paydaşlarımız için değer üretmeye devam edeceğiz.
Bu vesileyle, savaşın 2023 yılında, Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve egemenliği çerçevesinde adil bir barışla bir an önce sona ermesini temenni ederken, önümüzdeki yılın memleketimize ve dünyamıza refah, huzur ve barış getirmesini diliyorum. 2023’ün, siz, aileniz, çalışma arkadaşlarınız ve tüm sevdikleriniz için mutlu, huzurlu, başarılı, sağlıklı ve tabii ki neşeli bir yıl olmasını Cenab-ı Allah’tan niyaz ederim. İyi seneler.
Saygılarımla,
Burak Pehlivan
TUİD Yönetim Kurulu Başkanı