Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, başkanlığa seçilmesinin üzerinden henüz 2 yıl bile geçmeden Türkiye’ye dördüncü ziyaretini bu haftasonu gerçekleştiriyor. En son geçtiğimiz yıl 16-17 Ekim’de İstanbul’a bir çalışma ziyareti gerçekleştirmiş, ziyaretin odağında ise savunma sanayi ve güvenliğe ilişkin konular yer almıştı. Büyük Bu sefer ise Ukrayna lideri iki ülke arasında 2011 yılında kurulan ve bu yıl 10. yıldönümünü kutlayan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’ne Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile başkanlık edecek.
Ukrayna Türkiye dış ticareti pandemiye rağmen daralmadı
Bu ziyareti daha iyi anlamak için, ziyaretin hangi şartlar ve gelişmeler ışığında gerçekleştiğini yorumlamak daha doğru olacaktır. 2020 yılı Türkiye, Ukrayna ilişkilerinin her alanda zirveye çıktığı bir yıl oldu. İki ülke arasında resmi delegasyon sayısı pandemiye rağmen 2019 yılının bile üstüne çıkarken, toplam dış ticaretlerindeki benzer %7’lik daralmaya rağmen Türkiye Ukrayna ikili ticaretinde düşme meydana gelmedi. Türkiye’yi 2020’de 1 milyondan fazla Ukraynalı turist ziyaret ederken, Türkiye’de turizm sezonun başladığı 1 Temmuz’dan, 31 Aralık’a kadar 2019’un aynı dönemine göre Birleşmiş Milletlere üye ülkeler arasında yalnızca Ukrayna’dan gelen turist sayısında artış meydana geldi. Aynı şekilde 2020 yılında havayoluyla Ukrayna’ya gelen yabancı turist sayısında, 149.000 kişi ile Türkiye ilk sırada yer aldı.
Ukrayna Türk inşaat firmalarının 2020’de en çok iş aldıkları 2. ülke
Ülkenin eksik ve eskiyen altyapısını yenilemeye büyük bir öncelik veren Ukrayna liderliği, sıradan vatandaşın hayatına dokunan, yaşamını kolaylaştıran altyapı alanlarından yol ve köprü inşaatlarında son iki yılda önemli bir mesafe almış durumda. Cumhurbaşkanı Zelenskiy’in Büyük İnşaat hamlesiyle geçtiğimiz yıl 5.500 kilometre yol yeniden inşa edilirken bu yıl ki hedef ise 6.800 kilometre yolun ve 150 köprünün elden geçirilmesi. Bu yatırımlar ekonomiyi hareketlendirirken, şehirler arasında iletişim ve ulaşımı kolaylaştırıyor, ticareti ve iç turizmi destekliyor. Dünya’nın en büyük 250 inşaat firması arasına 46 firma sokan, Ukrayna ile coğrafi yakınlığı olan ve Ukrayna’nın alt ve üst yapısına zaten 90’lı yıllardan itibaren toplam tutarı olan 7 milyar $’ı aşan 200’ün üzerinde inşaat projesiyle katkı sağlayan Türk firmaları, Büyük İnşaat hamlesine yabancı inşaat firmaları arasında en büyük desteği verdiler. Böylece 2020 yılında, Ukrayna Türk müteahhitlik firmalarının 2020’de yurtdışında en çok iş aldıkları 2. ülke oldu.
2020’de, Ukrayna’da en büyük yabancı sermaye yatırımcısı Türkiye oldu
Türkiye, Ukrayna’da yabancı sermaye stoğunun azaldığı 2020 yılında yaklaşık 400 milyon $’lık Türk yatırımıyla ülkedeki en büyük yabancı sermaye yatırımcısı oldu. Ülkedeki Türk yatırımları 3,5 milyar $’ı aşarken, Ukrayna’da faaliyet gösteren Türk firma sayısı 700’ü buldu. Yenilenebilir enerji sektörüyse, Türk yatırımlarının son yıllarda ülkede en hareketli olduğu, adeta yıldız sektörü. Yalnızca bu sektördeki Türk yatırımları 400 milyon $’ı aşarken, 250 milyon $’lık da yeni yatırım planlanıyor. Covid-19 sonrası ekonominin genelinde ve sektörde yaşanan güçlüklerin sonucunda ödenemeyen faturaların yenilenebilir enerji sektöründe bir kriz oluşturduğu bir gerçek, ancak Türk yatırımcılar ağırlıklı olarak Ukrayna hükümetinin bu konudaki yaklaşımını yapıcı ve samimi buluyor.
Yenilenebilir enerji sektöründeki Türk yatırımcılar Türkiye’nin önde gelen holdingleri, enerji, yatırım yaptıkları alanlardan yalnızca biri. Ödenemeyen borçların belli bir takvim dahilinde ödenmesi, yeni faturaların ödenmesine yasalar ve kurallar doğrultusunda riayet edilmesi bu firmaların başka alanlarda da Ukrayna’ya yatırım yapmasının önünü açacağı gibi, Kamu Özel Sektör Ortaklığı gibi uzun vadeli yatırımlarda da firmalara güven verecektir.
Ukrayna, hastaneler başta olmak üzere Kamu Özel Sektör Ortaklığı modelini altyapı yatırımlarında daha çok kullanacak
Ukrayna’nın altyapısına yaptığı yatırımlar artarken, ülkenin bu yatırımları artık kendi bütçe imkanlarıyla kısa sürede gerçekleştirmesi çok zor. Bundan dolayı Kamu Özel Sektör Ortaklığı modeli Ukrayna’nın yol, hastane, köprü, liman, havalimanı gibi farklı alanlarda yapacağı altyapı yatırımlarında önümüzdeki yıllarda önemli bir rol oynayacaktır. Türkiye son 20 yılda, bu modelde 150 milyar $’ın üzerinde yatırım aldı, dev projeler gerçekleştirdi. Bu gezide, Türkiye’nin bu alandaki deneyimleri, birikimi daha yakından incelenme fırsatı bulunacak. Nitekim 2020 yılını kasım ayında Ukrayna Başbakanı Denys Shmygal, nadir yaptığı yurtdışı gezilerinden birini Türkiye’ye gerçekleştirmiş ve gezinin odağı Kamu Özel Sektör İşbirliği modeli ve Türk firmalarının Ukrayna’da bu modelde yapılacak altyapı projelerine nasıl katkı sağlayabileceği olmuştu.
Cumhurbaşkanı Zelenskiy’in mevkidaşı, ev sahibi Recep Tayyip Erdoğan’ın seçim ve siyaset başarısında özellikle iktidara geldiği 2000’li yılların ilk on yılında Türkiye’nin ulaştırma altyapısına yapılan büyük yatırımlar kadar sağlık sistemi reformu ve hastane yatırımları da büyük rol oynamıştı. Sağlık sistemi güçlenen Türkiye sağlık turizminde Dünya’da ilk 5 ülke arasına yükselirken, Türkiye’deki sağlık sistemi ile yetkin ve fedakar sağlık personeli özellikle pandemi sürecinde koronavirüsle müsaadede büyük bir avantaj sağladı. Ukrayna’nın ulaştırma altyapısında önemli mesafe alan ve 2023 yılına kadar karayolu sorunu çözmek için eylem planını ortaya koyan Cumhurbaşkanı Zelenskiy’in, kamu özel sektör ortaklığı modeliyle inşa edilen şehir hastaneleri başta olmak üzere, Türkiye’nin sağlık alanındaki deneyimlerini incelemek, iş dünyasının finansman, yatırım ve organizasyonel yeteneğinin Ukrayna’ya çekilmesi de gündeminde olacaktır.
Serbest Ticaret Antlaşması karşılıklı ticaret ve yatırımları en az iki katına çıkaracaktır
Geçtiğimiz hafta Kyiv’de Ukrayna Başbakanı Denys Shymigal 4. Kez Türk iş dünyasının temsilcileriyle bir araya geldiğinde, konuşmasına Türkiye Ukrayna Serbest Ticaret Antlaşması’nın (STA) imzalanmasının en önemli gündemleri olduğunu ifade ederek başlamıştı. 3 Şubat 2020’de Cumhurbaşkanı Zelenskiy ve Erdoğan’ın başkanlığında Kiev’de toplanan ve Ukrayna tarihinin en yüksek katılımlı ikili iş forumu olan Türkiye Ukrayna İş Forumunda da, Zelenskiy’in Ekim’deki son İstanbul gezisinde de bu antlaşmanın imzalanacağı iki ülke cumhurbaşkanları tarafından ifade edilmişti.
İlk kez 1998 yılında gündeme gelen, müzakereleri 2007’de, resmi müzakereleri ise 2011 yılında başlayan ve iki ülke arasındaki karşılıklı yatırım ve ticaretin en az iki katına çıkmasına sağlayacak ve ülkelerimizin strateji partner olarak konumunu güçlendirip, bu ortaklığı sürdürülebilir kılacak STA’nın bu yıl imzalanmaması için hiçbir neden yok. Ukrayna’da sanayi sektöründe faaliyet gösteren, Ukrayna’da ürettiği ürünleri Dünya’nın her yerine ihracat eden birçok Türk sanayi tesisini, STA’nın imzalanmasıyla Ukrayna’da göreceğiz. Türkiye ve Ukrayna arasında vizeler kalkarken de birçok kesimin, bu ülkelerimizde işsizliğe yol açabilir diye karşı çıktığını hatırlıyorum. Halbuki o günün şartlarında cesur sayılabilecek o kararların 10 yıldır daha başka fırsatlara yol açtığını, iki ülkenin yakınlaşmasının halklarının da refahına olumlu etki ettiğini hep beraber gözlemledik.
Türkiye ve Ukrayna’yı birbirlerine yakınlaştıran tarihi, coğrafi, jeopolitik, ticari ve ekonomik birçok faktör var. Ukrayna’nın Bağımsızlığının ilk 20 yılında bu doğal yakınlaşmayı tam olarak göremedik ancak bu yıl 10. Yılını kutladığımız iki ülke arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin Kurulması, aynı yıl iki ülke arasında vizelerin kaldırılması ve 2017 yılında Türkiye ve Ukrayna arasında pasaportsuz seyahat anlatmasının imzalanması aslında hep bu doğal ekosistemin bir sonucu oldu. Nitekim Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova’nun oluşturduğu GUAM ülkelerinin hepsiyle Türkiye’nin, Gürcistan ile 2012 Aralık, Ukrayna ile 2017 Haziran, Moldova ile Şubat 2019, ve son olarak da Azerbaycan ile 2021 1 Nisan ‘dan beri pasaportsuz seyahat antlaşması var, Karadeniz, Hazar Havzası’nda adeta ‘’Mini Schengen’’ Bölgesi oluştu. Tüm bu ülkelerin arasındaki yakınlaşma Karadeniz, Bölgemizin bir barış, istikrar ve refah denizi ve bölgesine dönüşmesi için büyük bir kazanımdır. Aynı şekilde Moldova ile, Karadeniz sahildar ülkeler Romanya ve Bulgaristan le Türkiye’nin AB ile Gümrük Birliği üzerinden ve Gürcistan ile Türkiye’nin Serbest Ticaret Antlaşmaları var. Türkiye ve Ukrayna ikisi de büyük ülkeler. Toplam nüfusları 120 milyonu geçiyor. Turizmde, karşılıklı seyahatlerde, yatırımlarda, enerji ve inşaat sektörlerinde son yıllarda koşar adımlarla birbirlerine yaklaşıyorlar. Eksik halka STA’dır ve Cumhurbaşkanı Zelenskiy’in bu gezisi bu işin artık noktalanması için büyük fırsat.
Cumhurbaşkanı Zelenskiy’in bu haftasonu gerçekleştireceği Türkiye gezisi hiç şüphe yok ki iki ülke ilişkilerinde yeni ilklerin yaşanacağı yine tarihi bir gezi olacak. 10. su gerçekleşecek Türkiye Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Toplantısı ile, ticaret, yatırımlar, enerji, savunma, havacılık, turizm, inşaat ve altyapı gibi birçok alanda Türkiye ve Ukrayna birbirlerine daha da yakınlaşacaklar.
Burak Pehlivan
Chairman of the
International Turkish-Ukrainian Business Association
Related posts:
Aşağıdaki butonları tıklayarak, yazıyı arkadaşlarınızla paylaşın!
