Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, beraberinde kabineden 6 önde gelen bakanla, geçtiğimiz haftalarda, Ukrayna’ya günübirlik bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaret iki açıdan büyük önem taşıyordu. Birincisi Euromeydan ile gerçekleşen Ukrayna’daki yönetim değişikliğinden sonra, bu ülkeye Türkiye’den yapılan cumhurbaşkanı, başbakan seviyesinde ilk ziyaretti, ikincisi ise çok kritik bir dönemde Türkiye ve Ukrayna arasında 2011 yılında kurulan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantısı’nın dördüncüsü Cumhurbaşkanları Erdoğan ve Poroşenko’nun başkanlıklarında gerçekleşti.
Türkiye ile 20 civarında ülke arasında, bazıları adeta ortak bakanlar kurulu gibi çalışan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyleri var, bunlar arasında somut sonuçlar alma noktasında en iyi çalışanlarından biri Ukrayna ile tesis edileni. Nitekim her konsey toplantısında ekonomiye, siyasete ve beşeri ilişkilere doğrudan etkilerini görebildiğimiz kararların alındığına tanıklık ediyoruz. Ukrayna Türkiye arasında karşılıklı olarak vizelerin kaldırılması, daha sonra ise vizesiz kalma sürelerinin 30 günden, 60 güne çıkartılması, Türk Havayolları’nın, Türk ve Ukraynalı özel havayolu şirketlerinin iki ülke arasında yaptıkları seferlerin artırılması, eğitim, kültür, enerji, havacılık gibi alanlarda işbirliklerinin derinleştirilerek geliştirilmesi geçmiş konsey kararlarının sonuçlarının bir parçasıydı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu ziyareti öncesinde de ziyaretin günübirlik planlanmış olmasına rağmen, sonuçları itibarıyla beklentiler yüksekti ve bu yüksek beklentiler büyük oranda karşılandı.
Ziyaretin sonuçlarına bakmadan önce dilerseniz, ziyaret öncesi Türkiye ve Ukrayna arasındaki ekonomik ve siyasi ilişkilerin durumuna göz atalım. 2014 yılı, Ukrayna açısından özgürlüklerin tesisi ve demokrasi açısından yeni bir başlangıç olmakla birlikte, ekonomik ve siyasi açıdan çok zor bir yıl oldu. Kırım Rusya Federasyonu tarafından ilhak edilirken, ekonominin %15’ini, ülke ihracatının ise %25’ini sağlayan Doğu Ukrayna’daki Donbass bölgesinin önemli bir bölümünün fiili kontrolü merkezi hükümetin elinden gitti. Çatışma ortamından binlerce asker ve sivil yaşamını yitirirken, bölgedeki altyapı çöktü. En büyük dış ticaret ortağı Rusya ile bozulan ilişkiler neticesinde, bu ülkeye yapılan ihracatta keskin bir düşüş meydana gelirken, ekonomik küçülme sabit fiyatlar ile %10’u geçti. Yerel para grivna ise dünyada, dolar karşısında değeri en çok kaybeden para birimi oldu.
Ekonomik ve siyasi istikrarsızlık sonucunda yabancı sermayeli firmaların bir bölümü ülkedeki yatırımlarını küçültürken, uluslararası firmaların bazıları ise Ukrayna’daki yatırımlarını tamamen askıya aldı ya da ülkeyi terk etti. İşte böyle bir ortamda, bugüne kadar Ukrayna’ya 2,5 milyar dolar civarında yatırım yapan ve sayıları 700’ü bulan Türk sermayeli şirketlerin büyük oranda yatırımlarını koruduğuna hatta bazı firmalarımızın yeni yatırımlar yaptığına tanıklık ettik. Birçok ülke havayolu şirketinin Ukrayna operasyonlarını kapadığı ya da seferlerini azalttığı bir ortamda, bayrak taşıyıcı havayolu şirketimiz Türk Hava Yolları (THY), 13 yıldır uluslararası uçuş gerçekleşmeyen Herson’a, İstanbul’dan sefer başlattı. Zaporoje’ye ise yakın bir zamanda uçacak. THY, böyle kritik bir dönemde Ukrayna’yı dünyaya, dünyayı ise Ukrayna’ya bağlamaya devam ediyor. THY, mevcut hatlarından, özellikle İstanbul-Kiev İstanbul-Odesa hatlarından daha fazla uçabilmek için ise, Ukrayna havacılık otoritesinin izinlerini bekliyor. Atlasjet Ukrayna, bir Ukrayna firması olarak kurulurken diğer başka Türk özel havayolu şirketleri ise Odesa, Lvov ve Harkov gibi şehirlere İstanbul’dan seferler düzenliyorlar.
Bugüne kadar, Ukrayna’da 4.5 milyar dolarlık taahhüt gerçekleştiren Türk inşaat firmaları, ülkenin en büyük havalimanını, en büyük stadyumunu, birçok 5 yıldızlı oteli, otoyolları, köprüleri, büyük konut projelerini gerçekleştirmenin verdiği güvenle, inşaat sektörünün keskin bir biçimde daraldığı bu dönemde bile ülkedeki mevcudiyetlerini korumaya devam ediyorlar. Özellikle köprü, otoyol gibi finansmanı dış kaynaklarca sağlanan ve ihale süreçleri şeffaf olan inşaat projelerinde Türk firmalarının aktif bir biçimde gözüktüğüne tanıklık ediyoruz.
Gelelim ziyaretin ve 4. Türkiye Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey toplantısının sonuçlarına, önce ekonomi. Ukrayna’da 2015 yılında gerçekleşen en büyük yabancı sermaye yatırımı, çoğunluk hissedarının TURKCELL olduğu Astelit tarafından, kamuoyuna açık bir ihale sonucunda ülkenin ilk 3G ihalesi 3 Milyar 355 milyon grivnaya alınarak geçtiğimiz günlerde yapılmıştı. Bu rakamın yazılı olduğu sembolik bir çek, Ukrayna’nın ekonomik açıdan yaşadığı bu tarihinin en zor ekonomik döneminde, Türk özel sektörünün ülkeye inandığının ve yatırım kararlılığında olduğunun sembolik olmaya aşan bir göstergesi oldu. Ayrıca kasası boşalmış, iç ve dış yükümlülüklerini karşılamak için kaynak arayışında olan, bu çerçevede, 4 yıl sürecek ve toplamda 17.5 milyar dolarlık bir kaynak sağlayacak bir mali paket konusunda IMF ile antlaşmaya varan Ukrayna’ya, Türkiye de 50 milyon dolarlık uygun koşullu kredi verirken, 10 milyon dolar ise insani konularda kullanılmak üzere hibe edildi. Böylece ülkeye hem Türk özel sektörünün hem de devletinin ekonomik desteği sağlandı.
Ziyaret sonrası, Ukrayna havacılık ve uzay sanayinin merkezi Dnipropetrosvk’da basın mensuplarına bir brifing veren cumhurbaşkanı Poroşenko Türkiye’nin Uzay programı konusunda, iki ülke arasında ayrıntılarını açıklayamayacağı bir anlaşmaya varıldığını ifade etti. Havacılık alanında da işbirliğinin son yıllarda geliştirildiğini biliyoruz. Ukrayna dünyada yolcu uçağı yapabilen az sayıda ülkeden biri ve dünyanın en büyük kargo uçağı Antanov da bu ülkede imal ediliyor. Türkiye’nin ise kendi yolcu uçağını yapma ve kendi uzay programını oluşturma konusunda bir kararlılığı var. Mutlaka Ukrayna’nın bu alandaki deneyimi, bilgi ve teknolojisinden istifade edilecek, önümüzdeki dönemde büyük olasılıkla iki ülke arasında havacılık ve uzay sanayileri konusunda ortak projelere imza atılacaktır.
Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve egemenlik hakları konusunda, Türkiye’nin kararlılığının da bir kez daha altının çizildiği ziyarette, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kırım Türkleri’nin efsanevi lideri Mustafa Cemiloğlu ve beraberindeki heyeti kabul ederken, programda Ahıska Türkleri de unutulmadı. Kırım da dâhil edildiğinde Ukrayna’da 300 bine yakın Kırım Türkü yaşıyor. Hâlbuki ülkemizde yaşayan Kırım kökenli Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı sayısı ise milyonlarla ifade ediliyor. Dünyada sayıları bir milyonu bulan Ahıska Türkleri’nin ise Ukrayna’daki mevcudiyeti birkaç on bin kişi. Ahıskalar da aynı Kırım Türkleri gibi Ukrayna’nın sadık birer vatandaşıdır ve iki ülke ilişkilerinde sağlam birer köprü vazifesi görüyorlar.
Türkiye ve Ukrayna dost ve komşu iki ülkedir. Bu dostluk kavramı beylik bir kavram olmanın ötesinde, içi dolu, somut çıkarımlara dayanmaktadır. THY’nin Ukrayna’ya en çok yolcu taşıyan havayolu şirketi olması, Türk dizilerinin Ukrayna halkı tarafından en çok beğenilen yabancı diziler olarak karşımıza çıkması, Ukraynalılar tarafından yurtdışında en çok tercih edilen tatil destinasyonun ve Ukrayna’nın en çok dış ticaret fazlası verdiği ülkenin yine Türkiye olması, ülkenin en prestijli inşaat projelerindeki Türk imzası ve giyimden, iletişime, makineden, enerjiye daha burada sayabileceğimiz pek çok başarılı ekonomik işbirliği alanı bu somut göstergelerin en belirginleri olarak göze çarpmaktadır. Cumhurbaşkanları Erdoğan ve Poroşenko en üst düzeyde siyasi iradeyi göstererek, Türkiye Ukrayna Serbest Ticaret Antlaşması’nın yakın zamanda imzalanması konusundaki umutları artırmışlardır. Bu antlaşma, ikili ticaret hacmindeki artışı ivmelendirecek, büyüyen ticaret hacmi ise Türkiye ve Ukrayna vatandaşlarına artan refah olarak geri dönecektir. Türkiye iyi günde olduğu gibi en kötü gününde de, Ukrayna’nın ve Ukrayna halkının dostu olduğunu bu ziyaret ve sonuçlarıyla bir kez daha göstermiştir.
Burak PEHLİVAN
Uluslararası Türk Ukrayna İşadamları Derneği
Yönetim Kurulu Başkanvekili
Related posts:
Aşağıdaki butonları tıklayarak, yazıyı arkadaşlarınızla paylaşın!
