Mendeleyev’in Periyodik Cetveli’nden Dünyadaki İlk Bilgisayara, Kiev Politeknik Enstitüsü ( KPI), Burak Pehlivan

Ukrayna yüksek öğrenim konusundaki mirasını önce İmparatorluk Rusyası, sonra ise Sovyetler Birliği dönemindeki yatırımlara borçludur. Ukrainler’in bilimde, sanatta, kültürde bu iki devletin dinamosu olduğunu söylersek, yanlış bir tanımlama yapmış olmayız. Yüksek öğrenime katılım oranında dünyada 8. sırada gelen Ukrayna’da her ne kadar eğitim sisteminin yozlaşması, bu alandaki yolsuzluklar, nitelikli akademisyen eksikliği, üniversitelerin rekabetçi olamaması, eğitim yöntemlerinin eskiliği gibi konular sıkça tartışılsa da, ülkenin köklü yüksek öğrenim geleneği ve üniversitelerin geçmişteki sıradışı başarıları bir gerçeklik olarak önümüzde durmaktadır.

Kiev Taras Şevçenko Üniversitesi, nam-ı diğer Kırmızı Üniversite, Harkov Hukuk Akademisi, Doğu Avrupa’nın en eski yüksek öğrenim kurumlarının başında gelen ve bugün ülkenin en değerli parası olan 500 grivnalarda fotoğrafı bulunan dünyaca ünlü filozof, hümanist Skovoroda’yı yetiştirmiş Kiev Mogila Akademisi ve Kiev Politeknik Enstitüsü gerek geçmişleri ve gerekse bugün başardıkları ile özellikle Ukraynalı gençleri ve BDT coğrafyasındaki öğrencileri kendilerine çekmektedir. Bu üniversiteler içerisinde yer alan KPI’de çok sayıda Türk öğrenci okumuş ve okumaktadır.

1898 yılında temelleri atılan KPI, Kiev’den Jitomir istikametine giderken Zafer Bulvarı’nın sol yakasında ağaçlık geniş bir alana yayılan yerleşkesi, kerpiçten yapılmış binalarının mimarisi ve dış görünümüyle adeta bir Anglo-Sakson üniversitesini hatırlatır. Bundan iki yıl kadar önce bir proje çerçevesinde Üniversitenin Ar-Ge Başkanı ve Kimya Fakültesi Dekanı ile bir dizi toplantı gerçekleştirmiştik. Bu toplantıların birinde KPI hakkında yapılan ayrıntılı sunum, üniversitenin aslında ne kadar ilginç özelliklere sahip olduğuna vakıf olmamı sağlamıştı.

Bilgisayarın bulunması Batı ve Sovyet Dünyası arasındaki hangi rejimin daha güçlü olduğuna ilişkin teknoloji ve uzay yarışında önemli bir aşamadır. İşte Sovyet Dünyası’nın ilk bilgisayarının(belki de dünyanın) icat edildiği üniversite KPI’dir. Bu ilk bilgisayarın 1950 yılında bilim adamı Sergey Lebedev tarafından Kiev Politeknik Ensitüsünde “akıllı makine” adı altında üretildiği, IBM şirketinin daha sonra Lebedev’in çalışmasını temel alarak çağdaş bilgisayarları ürettiği, elektrikli kaynağın mucitlerinden Paton’un bu üniversitede uzun yıllar ders verdiği, Türkiye’de özellikle terörle mücadeledeki payından dolayı kamuoyunun ismiyle çok aşina olduğu Sikorski helikopterlerinin geliştiricisi, icatlarıyla havacılıkta çığır açan İgor Sikorksiy’in bu üniversitede öğretim üyesi olduğu bu sunumda aldığım notlardan yalnızca birkaçıydı. Igor Sikorskiy, 1889 yılında Kiev’de doğmuş, uzun yıllar Politeknik Üniversitesi’nden çalışmaları gerçekleştirmiş, havacılık alanında birçok buluşa burada imza attıktan sonra Amerika’ya göç etmiştir. Bu üniversitede adına atfedilmiş ufak bir havacılık müzesi bulunmaktadır.

KPI’nin medar-ı iftarı ise hiç kuşkusuz bugün başta kimya, fen bilimlerinin bu seviyeye gelmesinde çok büyük bir pay sahibi olan, periyodik cetvelin mucidi Mendeleyev’dir. Bu büyük bilim adamı KPI kimya fakültesini kurmuş, burada yaptığı çalışmalarla dünyada votka üretim standartlarını belirlemiştir. Bilim adamı, en optimum votka imal edilmesi için votkanın gradosunun(alkol derecesi) kaç olması gerektiğini araştırmış, çalışması sonucunda ise bu oranı %40 olarak belirlemiştir. Bugün de dünyanın birçok ülkesindeki votka imalatçıları Mendeleyev’in araştırmasındaki bu orana göre imalatlarını yapmaktadırlar. Burada yeri gelimişken belirteyim ki, Ukrayna ne yazık ki Rusya ve Beyaz Rusya’nın ardından bu içkinin kişi başına tüketiminde dünuyada 3. sırada gelmektedir. Dünyada ölüm oranının en yüksek olduğu ikinci ülkenin Ukrayna olmasında bu tüketimin büyük etkisi bulunmaktadır. Ukrayna’da hükümet, votka ve benzeri içkilere karşı Rusya’da olduğu gibi yasal düzenlemeler ile bir tavır geliştirmeye çalışıyor. Hakikaten içkinin bu kadar ucuz ve kolay ulaşılabildiği bu ülkede, alkolizm büyük bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

Geçmişi başarılar ile dolu olan Kiev Politeknik Ensitüsünde bugün 2.500 akademisyen çalışırken, 36.000 öğrenci ise eğitim görüyor. Özellikle bilişim teknolojilerine ilişkin bölümlerde binalar, laboratuvarlar IBM, Cisco gibi global teknoloji devlerinin sponsorluğunda inşa ediliyor, yenileniyor. Zaman zaman Ukrayna’da okumak isteyen genç kardeşlerimiz bana ulaşıyor, bu konuda görüşlerimi, fikirlerimi soruyorlar. Onlara yaptığım tavsiyeleri burada da tekrarlamakta yarar görüyorum. KPI dahil, Ukrayna’da yüksek öğrenim görmek isteyenler karar almadan önce mutlaka bu üniversiteleri gezmeli, akademik, sosyal imkanlarını değerlendirmeli ve eski mezunlar ile görüşmeliler. Aynı şekilde eski mezunların bugün ne gibi alanlarda ve hangi pozisyonlarda çalışıyor olduklarını da araştırmalılar. Üniversite eğitimi insanın yaşamında çok önemli bir aşama ve bu alanda karar verirken özenli ve dikkatli davranılmalı.