Ukrayna Ekonomi Raporu, Haydar Koçak

 

 

BÖLÜM I 4

  1. GİRİŞ. 5
  2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER.. 5

2.1. Ülke Kimliği 6

2.2. Sosyal Göstergeler. 7

2.3. Ekonomik Göstergeler. 7

  1. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER.. 9

3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi 9

3.2. Siyasi ve İdari Durum.. 9

3.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus. 13

3.3.1. Coğrafi Konum, İklim ve Yer Şekilleri 13

Tablo: 1 Başkent Kiev’in Ukrayna’nın Başlıca Diğer Şehirlerine Uzaklığı (km). 14

3.3.2. Demografik Yapı 15

Tablo: 2 Ukrayna’nın Altı Bölgesinde Nüfusun Etnik Dağılımı 15

3.3.3. Çalışma ve İşgücü. 15

Tablo: 3 Yıllar İtibariyle Ukrayna’da Çalışan Nüfus İstatistikleri (milyon kişi). 15

3.3.4. Eğitim, Kültür ve Sosyal Güvenlik. 16

  1. GENEL EKONOMİK DURUM… 16

4.1. Genel Durum.. 16

Tablo: 4 Yıllar İtibariyle Ukrayna GSYİH Ve Kişi Başına Düşen Milli Gelir. 17

Tablo: 5 Ukrayna’nın Son Yedi Yıldaki Tüketici Ve Üretici Fiyat Endeksleri 17

4.2. Tarım.. 18

Tablo: 6 Ukrayna Başlıca Tarımsal Ürünler Üretimi (bin ton). 18

4.3. Sanayi 19

Tablo: 7 Yıllar İtibariyle Ukrayna’nın Üretim Endeksleri (bir önceki yıla göre % değişim). 20

4.4. Ulaştırma. 21

Tablo: 8 Ukrayna’da 2018 Yılı Yolcu Taşımacılığı İle İlgili İstatistiki Veriler. 22

4.5. Haberleşme. 23

4.6. Madencilik ve Enerji 24

4.7. Bankacılık. 25

Tablo: 9 Ukrayna’da Büyüklük Sırasına Göre İlk 20 Banka. 25

4.8. Ekonomiyi Etkileyen Önemli İç ve Dış Olaylar. 26

  1. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER.. 28

5.1. Genel Durum.. 28

5.2. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları 29

Tablo: 10 31.12.2018 Tarihi İtibariyle Ukrayna’ya En Büyük Yatırım Yapan İlk 16 Ülke. 30

Tablo: 11 Sektörler İtibariyle Türkiye’nin Ukrayna’daki Yatırımları (değer 1.000 dolar). 31

5.3. Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlem ve Uygulamalar. 31

5.4. Dış Ticaret 32

5.4.1. Genel Durum.. 32

5.4.2. Dış Ticaret Mevzuatı 33

5.5.DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ. 34

Tablo: 12 Yıllar İtibariyle Ukrayna’nın Dış Ticaret İstatistikleri (milyar dolar). 34

Tablo: 13 Fasıllar İtibariyle Ukrayna’nın 200 Milyon Dolar ve Üzeri İhracat İstatistikleri 35

Tablo 14 Fasıllar İtibariyle Ukrayna’nın 300 Milyon Dolar ve Üzeri İthalat İstatistikleri (1.000 dolar)  36

Tablo: 15 Ülke Gruplarına Göre Ukrayna’nın Dış Ticareti (1.000 dolar). 37

Tablo: 16 Ukrayna’nın Yıllar İtibariyle Rusya’ya İhracat ve İthalat İstatistikleri (milyar dolar). 37

Tablo: 17 Ukrayna’nın 2018 Yılında İhracatında Değer olarak Büyüklük Sıralamasına Göre 20 Ülke (1.000 dolar). 37

Tablo: 18 Ukrayna’nın 2018 Yılında İthalatında Değer Olarak Büyüklük Sıralamasına Göre 20 Ülke (1.000 dolar). 38

Tablo: 19 Yıllar İtibariyle Ukrayna’nın AB’ne Üye Ülkelere İhracat Değerleri (1.000 dolar). 38

BÖLÜM II 39

  1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ. 39

1.1. Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu. 39

1.2.Ticari İlişkilerin Genel Durumu ve Dış Ticaret İstatistikleri 42

1.2.1. Ticari İlişkilerin Genel durumu. 42

1.2.2. Dış Ticaret İstatistikleri 43

Türkiye İstatistik Kurumu verileri esas alınarak iki ülke arasındaki dış ticarete ilişkin tablolar aşağıda yer almaktadır. 43

Tablo: 20 Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Ukrayna’ya İhracat ve İthalat İstatistikleri (dolar). 43

Tablo: 21 Türkiye’nin Fasıl Bazında Ukrayna’ya İhracatı (dolar). 44

Tablo: 22 Türkiye’nin Fasıl Bazında Ukrayna’dan İthalatı (dolar). 46

Tablo: 23 Türkiye’nin Ukrayna’ya İhracatında Büyüklük Sıralamasına Göre 12’li GTİP Bazında 20 Eşya (dolar). 49

Tablo: 24 Türkiye’nin Ukrayna’ya İthalatındaBüyüklük Sırasına Göre 12’li GTİP Bazında 20 Eşya (dolar)  49

Tablo: 25 Türkiye’nin 2018 Yılında Ukrayna’ya İhracatında12’li GTİP Bazında 2 Milyon Doların Üzerinde Olan Maddeler (dolar). 50

Tablo: 26 Türkiye’nin Ukrayna’dan 2018 Yılı İthalatında12’li GTİP Bazında 10 Milyon Doların Üzerinde Olan Maddeler (dolar). 51

Tablo: 27 Türkiye’nin 2018 Yılında Ukrayna’ya İhracatında 12’li GTİP Bazında Artış Olan Maddeler (dolar)  52

Tablo: 28 Türkiye’nin 2018 Yılında Ukrayna’ya İhracatında 12’li GTİP Bazında Azalış Olan Maddeler (dolar)  53

Tablo: 29 Türkiye’nin 2016- 2018 Yılları Arasında Ukrayna’ya Deri,Tekstil, Hazır Giyim ve Ayakkabı Sektörü Ürünlerinin Fasıl Bazında İhracat İstatistikleri (dolar). 54

1.3. Yatırımlar. 55

1.3.1. Türkiye’nin Ukrayna’daki Doğrudan Yatırımları 55

1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular. 56

1.4.1. Gümrük Vergileri 56

1.4.2. Çeşitli Vergiler ve Harçlar. 57

1.4.3. Standartlar ve Sertifikalar. 58

1.4.4. Marka Tescili İçin Başvurulacak Kuruluşlar. 60

1.4.5 Dış Talepler. 60

1.4.6 Ürün Pazarlama. 60

1.4.6.1 Reklam Tanıtım ve Elektronik Ticaret. 62

1.4.6.2 Haberleşme. 63

1.4.6.3 Vize Rejimi 63

1.5 Yıl İçinde Açılan Fuarlar. 64

Tablo: 30 Tablo: 30 2018 Yılında Ukrayna’da Milli Katılım Gerçekleştirilen Fuarlar. 64

1.5.1 Kiev’de Bulunan Fuar Alanları 65

1.5.2 Ukrayna’da Düzenlenecek Fuarlar Hakkında Bilgi Alınabilecek Adresler. 65

1.6 Belli Başlı Ekonomik ve Ticari Kurum ve Kuruluşlar. 67

  1. SORUNLAR GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER.. 71

2.1. Sorunlar. 71

2.2 Görüş ve Öneriler. 72

KAYNAKÇA.. 74

 

 

 

 

 

 

 

 

BÖLÜM I

  1. GİRİŞ

Ukrayna’nın coğrafi yakınlığı, 42 milyonluk nüfusu ile oluşturduğu pazar yapısı, yetişmiş insan gücü, hammadde kaynaklarının zenginliği,  birçok sektördeki yeni yatırım ve modernizasyon ihtiyacı gibi hususlar dikkate alındığında, başta inşaat sektörü olmak üzere, tarım ürünleri üretimi, sanayi, enerji, turizm vb. alanlarda ülkemiz açısından potansiyel barındıran önemli bir komşumuzdur.

Türkiye-Ukrayna arasında 2008 yılında 8,3 milyar olan toplam dış ticaret hacmi, 2018 yılında 4,1 milyar dolara gerilemiştir. Bu gerilemenin ana faktörü, Ukrayna ekonomisinde yaşanan ve siyasi krizle derinleşen istikrarsız ortam oluşturmaktadır. Söz konusu istikrarsız yapının 2010 yılında yapılan başkanlık seçimi ile bir nebze düzeleceği düşünülmüş olsa da, anılan istikrarsızlık durumu ekonomik hayata yansımış, Ukrayna iş yapma açısından birçok sıkıntıları bünyesinde barındıran bir ülke haline gelmiştir. Özellikle 2013 yılı sonunda meydana gelen siyasi ve ekonomik olaylar sonucu ortaya çıkan reform çalışmaları iş hayatında bir takım belirsizliklerin oluşmasına yeniden zemin hazırlamıştır.

Türkiye ile Ukrayna ekonomileri incelendiğinde birbirini tamamlayan yapılar olduğu dikkat çekmektedir. Esasen iki ülke arasındaki ticaret kalemlerine bakıldığında bu durum kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Ukrayna’dan yapılan ithalatta hammadde ve yarı mamul maddelerin ağırlık taşıdığı gözlenmektedir. Aslında bu yapı Ukrayna ekonomisinin genel yapısı ile paralellik arz etmektedir. Ülkemizden yapılan ihracat ise esas itibariyle mamul maddelerden oluşmaktadır. Ancak, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin daha derinleşerek istenen potansiyelin yakalanmasına engel olarak; Ukrayna’daki şeffaf ekonomik yapı eksikliği, hukuk sisteminin düzgün işlememesi, yatırım ortamının son derece geri kalmış olması, yolsuzlukla mücadelenin yeterli ölçüde yapılamaması gibi hususlar sayılabilir.

Ukrayna’nın 2008 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olmasının ülkenin küresel ekonomik sistem ile bütünleşmesi açısından büyük önem taşıdığı değerlendirilmektedir. Ancak, siyasi kriz ortamının yansımaları kendini bu konuda da göstermektedir.

Ukrayna’nın büyük bir pazar olarak önemi gözönüne alındığında, firmalarımızın sadece dış ticaret yoluyla ticari ilişkilerini sürdürmesi yerine, ekonomik ilişkilere de ağırlık vererek, Ukrayna’da yatırıma yönelmeleri, ekonomik ve ticari ilişkilerimizin geleceği açısından çok önemlidir. Ancak, bunun gerçekleşmesi için Ukrayna’da yatırım ortamının daha şeffaf hale gelmesi bir zorunluluktur. Yine yatırım yapan işadamlarımızın anılan yatırımları için gerekli teçhizat ya da hammadde ithalatlarında gümrüklerde yaşadıkları sıkıntılar, bu yatırımları faydalı olmaktan çıkarmaktadır. Diğer taraftan,  önceki yıllarda tekstil ve hazır giyim, temizlik maddeleri gibi klasik mal gruplarında odaklanan dış ticaretimizin, inşaat malzemeleri, otomotiv yan sanayi, elektrikli ev aletleri ve çeşitli gıda maddeleri sektörlerine yöneldikleri görülmektedir. Sayılan tüm bu sektörlerde az veya çok ekonomik faaliyetlerin gözleniyor olmasına karşın, birçok sektörde pazarın zorluğu nedeniyle işadamlarımız uzak durmayı tercih etmektedirler. Örneğin işlenmiş gıda konusunda son derece çekimser davranılmaktadır. Yine yaş meyve sektöründe piyasadaki ürünlerin büyük bir çoğunluğunun ülkemiz menşeli olmasına rağmen, ülkemiz firmalarının bu sektörde doğrudan faaliyet göstermemeleri nedeniyle, ihracatımız istenilen düzeye ulaşmamıştır.

 

  1. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER

2.1. Ülke Kimliği

Devletin Adı Ukrayna
Başkenti Kiev
Yönetim Biçimi Parlamenter Cumhuriyet
Resmi Dili Resmi dil Ukraynaca’dır. Doğu Slav dillerindendir. Rusça, doğu ve merkezi Ukrayna’da çok yaygın olarak konuşulmaktadır. Ayrıca, Kırım’da Tatarca konuşulmaktadır.
Dini Nüfusun % 85’i Ortodoks Hıristiyan, % 10’u Grek-Katolik, % 3’ü Protestan (Baptist), % 1,3’ü Yahudi ve % 0,7’si Müslüman’dır. Katolik mezhebi ülkenin batısında hâkimdir. Tatarlar ise Müslüman nüfusu oluşturmaktadır
Para Birimi Bağımsızlıktan sonra ‘karbovanets’ olan para birimi, 2 Eylül 1996 tarihinde 1 Grivna=100,000 karbovanets üzerinden ‘Grivna’ (UAH) olarak değiştirilmiştir
Üyesi Olduğu

Uluslararası Kuruluşlar

Bağımsız Devletler Topluluğu, Avrasya Ekonomik Topluluğu (gözlemci statüsünde), Birleşmiş Milletler, BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), Avrupa Konseyi, UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konseyi), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), WTO (Dünya Ticaret Örgütü), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), IFC (Uluslararası Finans Kuruluşu), IMF (Uluslararası Para Fonu), CCC (Gümrükler İşbirliği Konseyi), ECE (Avrupa Ekonomik Komisyonu), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), ISO (Uluslararası Standardizasyon Örgütü) üyesidir.
Yıllık Ortalama Döviz Kuru 1 ABD doları = 7,99 Grivna (2013 Resmi Kur)

1 ABD doları = 11,88 Grivna (2014 Resmi Kur)

1 ABD doları = 21,84 Grivna (2015 Resmi Kur)

1 ABD doları = 25,55 Grivna (2016 Resmi Kur)

1 ABD doları = 26,59 Grivna (2017 Resmi Kur)

1 ABD doları = 27,20 (Grivna (2018 Resmi Kur)

Nüfus 42  milyon

(19,3 milyon erkek ve 22,7 milyon kadın)

(Kırım Özerk Cumhuriyeti ve anti-terör operasyonunun olduğu bölgeler hariç)

Yıllık Nüfus Artışı (Azalışı) – 181.384 kişi
Nüfus Yoğunluğu (kişi/km²) 75
Mesai Saatleri ve Günleri Pazartesi-Cuma
Büyük Bölgeler ve Limanlar Kiev, Dnipropetrovsk, Harkov, Lviv, Odesa, Herson, Mikolayev ve Zaporojje Bölgeleridir
Türkiye ile Saat Farkı Mart ayı son haftası ile Ekim ayı son haftası arasındaki dönemde Türkiye ile Ukrayna arasında saat farkı yoktur. Bunun dışında Ukrayna ile Türkiye arasında 1 saat farkı vardır.
Haftalık Çalışma Saati Haftalık çalışma süresi 40 saattir. Bunun üzerindeki çalışma fazla mesai olarak kabul edilmektedir. Yıllık fazla çalışma süresi 120 saati aşamaz ve bir çalışan üst üste iki gün 4 saatten fazla mesaiye kalamaz. Fazla mesai ücreti normal saat ücretinin % 200’ü kadardır.
Resmi Tatil Günleri 1 Ocak Yeni Yıl

7 Ocak Ortodoks Christmas

8 Mart Uluslararası Kadın Günü

Paskalya her yıl tarih değişiyor (Nisan-Mayıs)

1 Mayıs Uluslararası İşçi Dayanışma Günü

9 Mayıs Zafer Bayramı

St. Trinity Günü her yıl tarih değişiyor (Nisan-Mayıs)

28 Haziran Anayasa Günü

24 Ağustos Bağımsızlık Günü

14 Ekim Ukrayna’nın Savunucusu Günü

Tatillerin Cumartesi ya da Pazar gününe rastlaması halinde izleyen Pazartesi günü de resmi tatil kabul edilmektedir.

Uluslar arası Telefon Kodu +380

2.2. Sosyal Göstergeler

Ortalama Ömür (Yıl) 71
Kadın (Yıl) 76
Erkek (Yıl) 66
Doğan Kişi Sayısı 465.500
Ölen Kişi Sayısı 646.884
Okuma Yazma Oranı % 99,7
Yüksek Öğretim Okul Sayısı 661
Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı: 1.538.600
Hastane Sayısı 1.700
Gelen Turist Sayısı 14.229.642
Giden Turist Sayısı 26.437.413
Karayolu Uzunluğu 163.119 km
Demiryolu Uzunluğu 19.770 km
Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi 2.700 Kwh
Asgari Ücret 01.01.2014 tarihi itibariyle – 1.218 Grivna (45 Dolar)

01.01.2015 tarihi itibariyle – 1.218 Grivna (45 Dolar)

01.01.2016 tarihi itibariyle – 2.640 Grivna (99 Dolar)

01.01.2017 tarihi itibariyle – 3.723 Grivna (140 Dolar)

01.01.2018 tarihi itibariyle – 4.173 Grivna (152 Dolar)

01.01.2019 tarihi itibariyle – 4.172 Grivna

Ortalama Ücret (2018 Araılık ayı itabariyle) 10.573 Grivna (yaklaşık 389 ABD doları)

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

2.3. Ekonomik Göstergeler

  2014 2015 2016 2017 2018
GSYİH (Milyar Grivna) 1.566 1.979 2.383 2.983 3.558
GSYİH (Milyar ABD doları) 132 90,6 93,2 112,2 130,8
GSYİH Büyüme Hızı (%) -6,8 -9,9 2,3 2,5 3,3
Kişi Başına GSYİH ($) 2.920 2.115 2.187 2.652 3.098
Enflasyon Oranı
TÜFE Yıllık Artış (%) 24,9 43,3 12,4 13,7 9,8
ÜFE Yıllık Artış (%) 31,8 25,4 35,7 16,5 11,7
İşgücü (faal nüfus 1.000 kişi) 19.035 17.396 15,477 15.496 17.854
İşsizlik Oranı (%) 9,3 9,1 9,2 9,9 9,2
GSYİH-Sektörel Büyüme Hızları(%)
    Tarım 2,9 -4,7 6,1 -2,5 8,2
    İmalat Sanayi -12,0 -13,7 3,6 5,1 1,1
    İnşaat -19,9 -12,4 17,4 26,9 6,3
    Maden -14,2 -14,3 -1,0 -5,9 2
Sabit Sermaye Yatırımları (Milyon Grivna) 204.062 251.154 326.164 412.813 526,300
Dış Ticaret(Milyon ABD doları) 108.294 75.636 75.610 92.872 104.480
    İhracat 53.913 38.134 36.362 43.265 47.339
    İthalat 54.381 37.502 39.248 49.607 57.141
    Denge -468 632 -2.286   -6.342 -9.802
Türkiye ile Ticaret

(Milyon ABD doları)

4.859 3.622 3.226 3.782 4.068
Ukrayna’nın Türkiye’ye yaptığıihracat 3.561 2.771 2.048 2.519 2.352
Ukrayna’nın Türkiye’den ithalatı 1.298 851 1.178 1.263 1.714
    Denge 2.263 1.920 870 1.256 -638
Ukrayna’nın Dış Ticaretinde Türkiye’nin Payı (%) 4,5 4,8 4,2 4,0 4,0
    İhracat 6,6 7,2 5,6 5,8 5
    İthalat 2.4 2,3 3 2,5 3
Cari İşlemler Dengesi (Milyon$) -4.596 1.616 -1.340 -2,088 -4.287
Ukrayna Devletinin Borç Stokları
    İç Borç Stoku (Milyar $) 40,9 37,8 38,3 26,8 40,2

 

    Dış Borç Stoku(Milyar $) 38,8 23,2 26,2 38,5 27,8
Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları (Mil. $) 2,5 0,3 3 2,6 2,4
Seçilmiş Oranlar (%)
    İhracat/İthalat 87,6 91,5 77 87 82
    İhracat/GSYİH 49,2 52,8 49,3 47,9 37
    İthalat/GSYİH -53,2 -54,8 -55,5 -54,3 -45
    Cari İşlem Dengesi/GSYİH -3,4 -0,2 -3,7 -2,9 -3,6
Gayri Safi Dış Borç/GSYİH 97,6 131,5 129,4 104 114

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi, Ukrayna Maliye Bakanlığı, Ukrayna Milli Bankası

 

 

  1. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER

3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi

Ukrayna’nın tarihi, Kiev Ruslar’ın 9. yüzyılda kurdukları kent devletine kadar uzanmaktadır. Bu devlet 13. yüzyılda Tatarlar, daha sonra da Polonya ve Litvanya tarafından işgal edilmiş, 1654 yılında Polonya’dan kaynaklanan tehdit yüzünden Ruslarla bir Anlaşma yapılmış, ancak bu Anlaşma, ülkenin tamamen Rus İmparatorluğu’nun kontrolüne geçmesine neden olmuştur.

Modern Ukrayna’daki ilk bağımsızlık hareketleri, 1917-1921 yıllarında Rus İmparatorluğu’nun çökmesi ile ortaya çıkmış, çok kısa bir süre bağımsız kalan ülke, Bolşevik İhtilali’ne karşı koyamamış ve 1922 yılında SSCB’ne dahil olmuştur. Öte yandan, ülkenin batısı 1939 yılına kadar Polonya’nın idaresinde kalmıştır.

Stalin’in devlet başkanlığı döneminde hızla sanayileşen ülke, büyük kömür ve demir rezervleri sayesinde 1930’lu yıllarda Sovyet sanayileşmesinde merkezi bir duruma gelmiştir. Büyük oranda köylü nüfusa sahip Ukrayna’da, Stalin’in 1932-1933 yıllarındaki uygulamaları sonucunda ortaya çıkan açlık felaketi nedeniyle milyonlarca kişi ölmüştür. II. Dünya Savaşı sırasında, milliyetçi akımlar önem kazanmıştır. Sovyet döneminde milliyetçilik akımının güçlü olduğu Ukrayna, 1980’li yılların sonuna kadar Komünist Parti tarafından sıkı bir kontrol altında tutulmuştur.

24 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını kazanan ve 24 bölgeden oluşan Ukrayna’nın Başkenti Kiev’dir. Ukrayna’nın özerk bölgesi olan Kırım 18 Mart 2014 tarihinde Rusya Federasyonu tarafından ilhak edilmiştir. Ayrıca, Donbas bölgesinin büyük bölümünün kontrolü Rus ayrılıkçıların idaresine geçmiştir.

3.2. Siyasi ve İdari Durum

Devlet Başkanlığı, Bakanlar Kurulu ve Parlamento, ülke yönetiminde söz sahibi olan üç temel organdır. Bağımsızlığını 1991 yılında ilan eden Ukrayna’nın Anayasası 28 Haziran 1996 tarihinde kabul edilmiştir. Bu Anayasa, Kırım’ı Kırım Parlamentosu tarafından da onaylanmış kendi Anayasasına sahip özerk bir Cumhuriyet olarak ilan etmektedir.

Bağımsız Ukrayna’nın siyasi tarihindeki dönüm noktalarından biri olan 2004 yılının sonlarında yaşanılan Turuncu Devrim isimli toplumsal olayların ardından yapılan Anayasa değişikliği ile Parlamento’nun yetkileri arttırılırken, Devlet Başkanı’nın başta atamaları kapsayan yetkileri önemli ölçüde kısıtlanmıştır.

31 Ekim 2004 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde; en önemli iki adaydan Viktor Yanukoviç ile Viktor Yuşçenko seçilmek için yeterli oyu alamamışlardır. Seçimlerin 2 inci turunun ardından seçim sonuçlarının gerçeği yansıtmadığı gerekçesiyle Yuşçenko önderliğinde Turuncu Devrim olarak anılan sivil direniş başlamış, ayrıca sonuçlara yasal yollardan itiraz edilmiştir. Bunların sonucunda, seçimin 2 inci turu yenilenmiş oyların % 52’sini alan Viktor Yuşçenko 23 Ocak 2005’te yemin ederek görevine başlamıştır.

Yuşçenko tarafından Başbakan olarak atanan Yulia Timoşenko Eylül 2005 tarihine kadar görevde kalmış, 22 Eylül 2005 tarihinde Başbakanlığa Yuri Yekhanurov getirilmiştir.

26 Mart 2006 tarihinde yapılan parlamento seçimlerinin ardından Ağustos 2006’da kurulan koalisyon hükümetinde Viktor Yanukoviç başbakanlık görevini üstlenmiştir. Bununla birlikte, derinleşen siyasi kriz sonucunda 2 Nisan 2007 tarihinde parlamento Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko tarafından feshedilmiş ve 30 Eylül 2007 tarihinde genel seçimler gerçekleştirilmiştir. Seçimlerin ardından yeni hükümet % 30 oranında oy alan Yuliya Timoşenko Bloğu lideri Yuliya Timoşenko tarafından, 18 Aralık 2007 tarihinde, 450 üyeli parlamentoda 226 milletvekilinin oyu ile kurulmuştur.

Söz konusu hükümet ile Turuncu Devrim ortağı devlet başkanı arasında sürekli anlaşmazlıklar yaşanması ülke siyasetinde istikrarsız bir ortam oluşturmuştur. Keza, 2008 yılında başlayan küresel ekonomik kriz Ukrayna’yı da etkilemiş, siyasi ve ekonomik istikrarsızlık sonucunda Turuncu Devrim’le hedeflenen dönüşüm gerçekleştirilememiştir.

Ukrayna’da 17 Ocak 2010 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda Yanukoviç % 35, Timoşenko ise % 25 oranında oy almıştır. 7 Şubat 2010 tarihinde gerçekleşen ikinci tur devlet başkanlığı seçimlerini Rusya yanlısı Bölgeler Partisi lideri Viktor Yanukoviç kazanmıştır.

Aynı dönemde, mevcut hükümet için yapılan güven oylamasında görevde bulunan hükümet düşürülerek, Bölgeler Partisinden Mikolo Azarov başkanlığında bir koalisyon hükümeti kurulmuştur. Anılan hükümet tarafından muhtelif alanlarda Turuncu Devrim ile getirilen konularda yeni düzenlemeler gerçekleşmiş, 2004 yılında Anayasada yapılan değişiklikler iptal edilerek, Anayasa’da Devlet Başkanı’nın yetkileri yeniden arttırılmış ve Rusya ile yakın ilişkilere önem verilmiştir. Hükümet aynı zamanda Avrupa Birliği (AB) ile de ilişkilerini güçlü tutmaya gayret göstermiştir. Ancak 2011 yılında Timoşenko hakkında geçmişte görevini kötüye kullandığı iddiasıyla mahkûmiyet kararı verilmesi, Ukrayna-AB ilişkilerinde gündemi uzun süre işgal edecek bir hususu teşkil etmiştir.

28 Ekim 2012 tarihinde ise Ukrayna’da Parlamento Seçimlerinde iktidardaki Bölgeler Partisi oyların % 30’nu alarak birinci parti olmuştur. O dönemde tutuklu bulunan eski Başbakan Yuliya Timoşenko’nun Vatan Partisinin de aralarında bulunduğu Birleşik Muhalefet Koalisyonu’nun “Batkivşçina” partisi % 25,54 oy oranı ile ikinci sırada; dünya ağır siklet boks şampiyonu Vitaliy Kliçko’nun “UDAR” (Yumruk) partisi % 13,96 oy oranı ile üçüncü sırada yer almıştır. Komünist Parti ise % 13,18 oy oranı ile dördüncü olarak parlamentoya girmiştir. Milliyetçi “Svoboda” (Özgürlük) Partisi % 10,44’lük oranla seçimleri beşinci sırada tamamlarken, parlamento seçimine katılan diğer partiler % 5’lik barajı aşamamıştır.

21 Kasım 2013 günü Başbakan Mikola Azarov Hükümeti 2013 Kasım ayı sonundaki Vilnius Zirvesinde imzalanması gündemde olan AB-Ukrayna Ortaklık Anlaşmasının imzalanma sürecini askıya aldığını duyurmuş, aynı gece Kiev’de Bağımsızlık Meydanı’nda başlayan ve ilerleyen aylarda ülke geneline yayılan protesto gösterileri başlamıştır. 30 Kasım’da Kiev’de Berkut adı verilen çevik kuvvet güçleri göstericileri güç kullanmak suretiyle dağıtmış, bu olay ülke çapında tansiyonu yükseltmiştir. Zaman zaman yaklaşık 300.000 kişinin katıldığı Kiev’in merkezindeki Bağımsızlık Meydanı’ndaki gösteriler kapsamında, bazı kamu binaları işgal edilmiş, bazıları ise ablukaya alınmıştır.

17 Aralık 2013 tarihinde Devlet Başkanı Yanukoviç Rusya’yı ziyaretinde, Rusya’nın Ukrayna’dan 15 milyar dolar tutarında devlet tahvili satın alması ve doğalgaz fiyatında indirime gidilmesi kararlaştırılmıştır. Yanukoviç’in Rusya’dan elde edilen mali destekle ekonomideki gerginlik düşmüş, ancak ülkenin başka kentlerine de yayılan “Meydan” gösterileri, önce bazı önde gelen muhaliflere yönelik şiddet olayları, ardından 16 Ocak 2014 günü kabul edilen gösteri karşıtı yasalara yönelik tepkiler sonucunda güç kazanmıştır. Tepkilerin odağında yer alan isimler arasında yer alan Başbakan Mikola Azarov 28 Ocak 2014 tarihinde istifa etmiştir.

18 ve 20 Şubat 2014 tarihlerinde Meydan’daki göstericilere karşı açılan keskin nişancı ateşi sonucunda 100’den fazla kişinin hayatını kaybetmesiyle yönetim karşıtı Meydan gösterileri bir kriz boyutu kazanmıştır. 21 Şubat 2014 tarihinde Devlet Başkanı Yanukoviç, muhalefet liderleri (Batkivşçina Parti Grubu lideri Arseniy Yatsenyuk, Svoboda Partisi lideri Oleh Tianibok, UDAR lideri Vitali Kliçko), Alman, Fransız ve Polonya Dışişleri Bakanlarının arabuluculuk ettiği görüşme sonunda, (Devlet Başkanının yetkilerinin sınırlı olduğu) 2004 Anayasasına dönülmesi, erken Devlet Başkanlığı seçimlerinin yılsonunda yapılması, Mart ayı başında Ulusal Birlik Hükümeti kurulmasını öngören” Krizin Çözümüne İlişkin Anlaşma” başlıklı uzlaşma belgesi taraflarca imzalanmıştır. (Görüşmelere iştirak eden Rusya Federasyonu (RF) Özel Temsilcisi nihai metni imzalamamıştır).

21 Şubat gecesi Berkut polislerinin sokaklardan çekilmeye başlamasıyla Kiev şehri göstericiler ve muhalefetin kontrolüne girmiş, aynı gece Yanukoviç’in Kiev’den ayrıldığı rapor edilmiştir. 22 – 23 Şubatta Parlamento Yanukoviç’in görevden alınması yönünde karar almış, Aleksandr Turçinov’u Parlamento Başkanlığına getirmiş (adı geçen geçici Devlet Başkanı görevini de üstlenmiştir) ve 25 Mayıs 2014 tarihinde erken Devlet Başkanlığı seçimleri yapılması kararlaştırılmıştır. Parlamento 22 Şubat günü aldığı kararla ayrıca eski Başbakan Yulya Timoşenko’nun hüküm giymesine neden olan maddeyi Ceza Kanunu kapsamından çıkarmış ve Timoşenko’nun tahliyesinin önü açılmıştır. 27 Şubat 2014 tarihinde Başbakan Yatsenyuk’un başkanlığında Meydan aktivistlerine de çeşitli görevlerin verildiği Hükümet kurulmuştur.

27 Şubat’ta Kırım’da Rusya yanlıları tarafından Kiev’deki yeni yönetimi protesto gösterileri düzenlenmeye başlamıştır. Silahlı, maskeli ve askeri üniformalı şahıslar Kırım Özerk Cumhuriyeti (KÖC) Hükümet binalarını işgal etmiş ve binalara Rus bayrakları çekilmiş, 28 Şubat’ta ise Kırım Özerk Cumhuriyeti Simferopol Uluslararası Havalimanı ve Sivastopol yakınlarındaki Balbek Havalimanı silahlı gruplarca işgal edilmiştir.

16 Mart 2014’te KÖC’de yapılan sözde referandumda Rusya’ya bağlanma kararı çıkmıştır. Referandumu RF dışında tanıyan ülke olmamıştır. Referandumun ardından toplanan KÖC Parlamentosu “Kırım Cumhuriyeti’ni” ilan etmiş ve bu kararın ardından Ukrayna devletine ait bütün mülk, şirket vb. Kırımlılaştırılmıştır. 18 Mart 2014 tarihinde RF Devlet Başkanı Putin ile Kırım Başbakanı, Kırım Devlet Konseyi Başkanı ve Sivastopol Şehir İdaresi Başkanı tarafından Kırım ve Sivastopol’un RF bünyesine dahil edilmesine ilişkin antlaşma Moskova’da imzalanmıştır.

Ukrayna Parlamentosu 17 Martta kısmi seferberlik kararının yanı sıra, 19 Martta Kırım’daki ordusunu çekme kararı almıştır.

21 Mart 2014 tarihinde Ukrayna ile AB arasındaki Ortaklık Anlaşması’nın siyasi kısmı imzalanmıştır.

22-23 Martta Harkiv, Donetsk ve Luhansk şehir merkezlerinde Yanukoviç’e destek mitingleri düzenleyen RF yanlısı göstericiler, 7 Nisan’da Hükümet binalarını ele geçirerek, bağımsızlık için referandum yapılması amacıyla, Rusya’dan yardım talep etmişlerdir.

Ukrayna 15 Nisan’da Donetsk ve Luhansk’ta terörle mücadele kampanyasını Anti Terör Operasyonlarına (ATO) başlatmıştır. 24 Nisan’da Rusya ATO’ya cevaben Ukrayna sınırında yeni askeri manevralara başlamıştır. 2 Mayıs’ta ise Odesa şehir merkezinde Hükümet/Avrupa Meydanı yanlılarıyla, Rus yanlısı ayrılıkçılar arasında çıkan olaylarda 46 kişi ölmüştür. 11 Mayıs’ta Donetsk ve Luhansk’taki ayrılıkçılar referandum düzenleyerek bağımsızlık ilan etmişlerdir.

25 Mayıs 2014 tarihinde Devlet Başkanlığı seçimleri düzenlenmiş, Petro Poroşenko ilk turda oyların % 54,7’sini alarak Devlet Başkanı olmuştur.

5 Eylül 2014 tarihinde, daha önce krizin çözümüne yönelik olarak oluşturulan, Ukrayna, RF ve AGİT temsilcilerinden müteşekkil Üçlü Temas Grubu Donetsk ve Luhansk bölgelerinden ayrılıkçı temsilcileriyle Minsk’te bir görüşme gerçekleştirmesinin ardından imzalanan Protokolde ateşkes sağlanması, Donetsk ve Luhansk’ta yönetimin yerel makamlara devredilmesi, bu bölgede erken yerel seçimlerin düzenlenmesi öngörülmüştür.

16 Eylül 2014 tarihinde, Ukrayna Parlamentosunda Donetsk ile Luhansk’a üç yıl süreyle “özel statü” verilen yasayı kabul etmiş, bahse konu yasalar Devlet Başkanı Poroşenko tarafından 16 Ekim’de onaylanmıştır. Yasa ile bölgenin meşru temsilcilerinin seçimi için 7 Aralık günü yerel seçim yapılması öngörülmüş, ancak Donetsk ve Luhask’taki ayrılıkçılar yasa hükümlerini tanımayacaklarını ilan etmişlerdir.

26 Ekim 2014 tarihinde Ukrayna’da erken Parlamento seçimleri yapılmıştır. 29 siyasi partinin katıldığı seçimlerden Başbakan Yatsenyuk’un partisi Halk Cephesi az farkla birinci, Devlet Başkanı Poroşenko’nun liderliğindeli Poroşenko Bloğu ikinci parti olarak çıkmış, ancak Parlementoda en fazla sandalyeyi Poroşenko Bloğu almıştır. Seçimler sonucunda parlamentoya Lviv şehri Belediye Başkanının kurduğu Öz Yardım, Muhalefet Bloku, Radikal Parti ve Atavatan Partisi girmiştir. Seçimler için Kırım yarımadasında, ayrıca ATO’nun sürdüğü Donetsk ve Luhansk’ın bazı bölgelerinde sandık kurulamamıştır.

Seçimlerin ardından 4 Aralık günü kurulan koalisyon hükümetinde pek çok Bakan, Bakan yardımcısı ve üst düzey bürokrat insan kaynakları şirketlerinin de dahil edildiği bir süreçle yöneticilik kariyeri olan kişiler arasından seçilmiştir. Öte yandan Ekonomik Kalkınma ve Ticaret, Maliye ve Sağlık Bakanları Devlet Başkanlığı kararnamesiyle Ukrayna vatandaşlığına geçirilen yabancı ülke vatandaşları arasından atanmıştır. Hükümetin kurulmasıyla başlatılan ve yasama, kurumsallaşma çalışmaları ve idari düzenlemeleri içeren reform süreci Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasından bugüne kadar denenen en kapsamlı reform süreci olarak gözükmektedir. Ancak ülkenin geçmişten gelen yapısal bürokratik ve ekonomik sorunlarına ilaveten Kırım meselesi ve Donbas’taki kırılgan ateşkes koşullarında geniş kapsamlı reform programlarının uygulanması, Ukrayna yönetiminin önünde önemli bir sınama teşkil etmektedir.

Arseniy Yatsenyuk başkanlığındaki Hükümet 2 Aralık 2014 tarihinde Parlamentonun onayını alarak göreve başlamış ve 14 Nisan 2016 tarihine kadar görevini sürdürmüştür.

Arseniy Yatsenyuk’un Başbakanlıktan istifasından sonra, Petro Poroşenko Bloğu milletvekili olarak parlamentoya giren Vladimir Groysman Başbakanlığında Petro Poroşenko Bloku ve Halk Cephesi koalisyonu oluşturulmuş ve yeni hükümet, 450 sandalyeli Ukrayna Parlamentosu’nda 257 oy alarak, 14 Nisan 2016 tarihinden itibaren görev yapmaktadır.

3.3. Coğrafi Bilgiler ve Nüfus

3.3.1. Coğrafi Konum, İklim ve Yer Şekilleri

Ukrayna eski Sovyetler Birliği’ni oluşturan on beş Cumhuriyet içinde Rusya Federasyonu ve Kazakistan’ın ardından yüzölçümü en büyük üçüncü ülkedir. Ukrayna’nın güneyi Karadeniz ve Azak Denizi ile çevrilmiştir. En önemli limanları Odesa, Herson ve Mikolayev’dir. Ülkenin kuzeyden güneye en uzak mesafesi 893 km, batıdan doğuya en uzak mesafesi ise 1.316 km’dir. Sınırlarının toplam uzunluğu 7.698 km’dir. Denize olan kıyılarının uzunluğu 1.533 km’si Kara Deniz’e, 225 km’si Azak Denizi’ne olmak üzere toplam 1.758 km’dir. En yüksek yeri, Karpat Dağlarında 2.061 m ile Hoverla tepesi, güneyde Kırım Dağlarında ise 1.545 m ile Roman-Koş tepesidir. Ukrayna’nın % 70’i alçak, % 25’i yüksek ve % 5’i dağlık arazi olup, topraklarının % 55’i tarıma elverişlidir.

Ukrayna kuzeyde Belarus, doğu ve kuzey doğuda Rusya Federasyonu, kuzeybatıda Polonya, batıda Slovak Cumhuriyeti ve güney batıda Macaristan, Romanya ve Moldova ile sınır komşusudur.

Ukrayna’da Ocak ayındaki ortalama hava sıcaklığı; kuzey doğuda –8°C, güney batıda –2°C’dir. Temmuz ayındaki ortalama hava sıcaklığı ise; kuzey batıda +18°C’dir. Yıllar itibariyle en yüksek hava sıcaklığı 36°C ile 44°C arasında, en düşük hava sıcaklığı ise -30°C ile -40°C arasında değişmektedir. Don olmayan günlerin sayısı kuzeyde 160, güneyde ise 250 gün kadardır.

Ülkede uzunluğu 100 km’den fazla olan 100’ün üzerinde akarsu vardır. Bunların en büyükleri, Dinyeper, Dinyester, Güney Bug, Siverski Donets ve Tisa’dır. Bu nehirlerin hemen hepsi Karadeniz ve Azak Denizi’ne dökülür. Dinyeper gibi gemilerin yüzebileceği büyük nehirler ulaşım açısından çok önemlidir. Dinyeper nehrinin uzunluğu 981 km’si Ukrayna içinde olmak üzere toplam 2.300 km’dir.

Ukrayna’da irili ufaklı 3.000 den fazla tabii göl mevcuttur. Bunlar genellikle Polissia, Kırım ve Karadenize yakın bölgelerde olup, ayrıca 22.000 civarında suni gölet bulunmaktadır.

Tablo: 1 Başkent Kiev’in Ukrayna’nın Başlıca Diğer Şehirlerine Uzaklığı (km)

Mesafe Mesafe
Kiev- Kiev-
Vinnitsa 266 Odessa 480
Dnipropetrovsk 479 Poltava 343
Donetsk 729 Rivne 324
Jitomir 140 Sevastopol 939
Zaporoji 568 Simferopol 852
Ivano-Frankovski 599 Sumy 339
Izmail 695 Ternopil 465
Kerç 989 Ujgorod 819
Kirovograd 299 Harkov 487
Lugansk 836 Herson 584
Lutsk 398 Hmelnitski 348
Lviv 544 Çerkasi 201
Mariupol 790 Çernivtsi 538
Nikolayev 517 Çernigiv 151

 

 

3.3.2. Demografik Yapı

Nüfusun % 46,3’ünü erkekler, % 53,7’sini kadınların oluşturduğu Ukrayna’da, % 29’nu 25 yaşına kadar olan gençler teşkil etmekte olup, % 69,2’si kentlerde yaşamaktadır. Nüfus yoğunluğu kilometre kare başına 75 kişidir.

En büyük şehirleri; Dnipropetrovsk 3,2; Kiev 2,9; Harkov 2,6; Lviv 2,5; Odesa 2,4 ve Zaporojje 1,7 milyon kişidir.

Yurt dışında yaşayan Ukrayna kökenli kişi sayısı yaklaşık 12-20 milyon civarındadır. Rusya Federasyonu 10 milyon, ABD 1,5 milyon, Kanada 1,3 milyon, Brezilya 600 bin, Kazakistan 550 bin, Moldova 455 bin, Arjantin 350 bin, Belarus 237 bin, Almanya 140 bin ve Özbekistan’da 95 bin Ukrayna’lı yaşamaktadır. Aynı zamanda oldukça geniş Ukrayna diasporası Romanya, Slovakya, Litvanya, Letonya, Polonya, Büyük Britanya, Azerbaycan, Estonya, Fransa, Avusturya, Bulgaristan, Macaristan ve Avustralya gibi ülkelerde bulunmaktadır.

Bunun dışında Ukrana’dan geçici iş gücü Polonya’da 1,3 milyon iken,  Avrupa Birliği ile Ukrayna arasında vizenin kaldırılmasıyla bu sayı 3,5 milyon kişiye ulaşmış, ayrıca, İspanya 100, Portekiz 50 ve Yunanistan’da 32 bin kişi çalışmaktadır.

Nüfusun % 78’i Ukraynalı, % 17’si Rus, % 5’i ise Belarus, Yahudi, Kırım Tatarları (toplam nüfusun % 0,5’i veya 250.000 kişi), Kazan Tatarı, Moldovalı, Polonyalı, Macar, Romen, Rum, Alman, Bulgar ve Ermeni’dir.

Tablo: 2 Ukrayna’nın Altı Bölgesinde Nüfusun Etnik Dağılımı

Kiev Batı Merkez Kuzey Doğu Güney
Ukraynalılar (%) 62 91 85 79 63 46
Ruslar(%) 30 5 12 18 34 46

 

3.3.3. Çalışma ve İşgücü

2018 yılı itibariyle Ukrayna’da çalışma çağındaki nüfus 17,8 milyon kişidir. Ukrayna’da çalışan nüfusa ait veriler aşağıda yer almaktadır. Ayrıca, yaklaşık 1,7 milyon kişisi işsiz olup, ILO metoduna göre hesaplanan işsizlik oranı % 9,2 seviyesindedir.

 

Tablo: 3 Yıllar İtibariyle Ukrayna’da Çalışan Nüfus İstatistikleri (milyon kişi)

2013 2014 2015 2016 2017 2018
Çalışan Erkek Nüfus 10,03 9,02 8,25 8,13 8,1 9,3
Çalışan Kadın Nüfus 8,87 8,17 7,49 7,49 7,4 8,5

* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

2015 yılı sonunda Ukrayna’da 4.195 Grivna (158 dolar) olan ortalama ücret; 2016’da 5.183 (203 dolar); 2017’de 8.777 (330 dolar)  ve 2018 yılında ise 10.573 Grivna’ya (389 dolara) yükselmiştir.

Asgari ücret; 01 Ocak 2015 tarihi itibariyle 1.218 Grivna (yaklaşık 45 dolar) iken, 01 Ocak 2016’da 2.640 (99 dolar); 2017’de 3.723 (140 dolar) ve 2018 yılında ise 4.173 Grivna’ya (152 dolar) yükselmiştir.

 

 

3.3.4. Eğitim, Kültür ve Sosyal Güvenlik

Ukrayna’da okuma yazma oranı % 99,7 olup, nüfusun % 11’i üniversite ve yüksekokul mezunudur. 2018 yılı verilerine göre Ukrayna’da 652 üniversite ve yüksekokul bulunmaktadır. 2018 yılında yükseköğretim kurumlarında okuyan öğrencilerin sayısı ise 1,5 milyon kişidir.

Ukrayna’da devlet doğan her çocuk için 1 Temmuz 2014 tarihinden itibaren 41.280 Grivna (2018 Resmi Kuruna göre 1.512 $) tutarında parasal yardım yapılmaktadır.

2018 yılında emekli nüfusun sayısı 11,4 milyon kişi olup, emekli maaşlarının artırılması yönündeki çalışmalar devam etmektedir. Hali hazırda, Ukrayna’da ortalama emekli aylığı 2.645,66 Grivna (97 dolar) dır.

Sistemdeki yaygın yolsuzluk, mevcut çalışanların geçmişte ve günümüzde sisteme yetersiz katkıları gibi nedenlerle, emeklilik giderlerinin ülke GSMH’sine oranı % 13,5’dir.

 

  1. GENEL EKONOMİK DURUM

4.1. Genel Durum

Bağımsızlık sonrası, sekiz yıllık daralmayı takiben, Ukrayna ekonomisi 1999 -2013 yılları (2008 yılı krizi hariç) arasında bir büyüme trendi yakalamıştır. Ülkede 2013 yılı sonunda başlayan siyasi sıkıntılar, Kırım’ın Rusya tarafından ilhakı ve ülkenin doğu bölgesindeki sıcak çatışmaların etkisiyle, ülke ekonomisi; 2014’te % 6,8 ve 2015 yılında ise % 9,9 oranında küçülmenin ardından, 2016’da % 2,3; 2017’de % 2,5 ve 2018 yılında ise % 3,3 oranında büyümüştür.

2018 yılındaki büyüme tarım ve enerji alanınındaki yatırımlar ile tarımsal üretimde % 8,2, sanayi üretiminde % 2,1 ve inşat sektöründe ise % 6,3 artıştan kaynaklanmaktadır.

Hükümetin kamu açıklarının azaltılmasına yönelik olarak uygulamaya koyduğu sıkı para politikaları sonucu, bütçe açığı Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla (GSYİ) nın % 2’sine gerilerken, Merkez Bankasının enflasyonla mücadele amacıyla, faiz oranlarını % 15’ten, % 18’e çıkarmasıyla, enflasyon % 9,8 olarak gerçekleşmiştir.  Ayrıca milli para birimi Grivna yabancı para birimleri karşısında değer kazanmıştır.

Uluslararası Para Fonu (IMF) 18 Aralık 2018 tarihinde Ukrayna’nın kamu borcunu aşağı çekmek, mali konsolidasyon sağlamak; enflasyonu azaltmak, esnek bir döviz kurunu sürdürmek, bankacılığı güçlendirerek, kredileri canlandırmak ve özellikle vergi idaresi ve yönetişimini iyileştirmeye yönelik yapısal reformları gerçekleştirmek amacıyla, Ukrayna ile 14 aylık bir dönem için 3,9 milyar ABD doları tutarında Stand-By Anlaşması imzalamıştır. Bu çerçevede, kredinin 1,4 milyar ABD dolarlık diliminin serbest bırakılması, yurt dışında çalışan Ukrayna vatandaşlarının gönderdikleri dövizlerle birlikte, Merkez Bankasının Döviz Rezervi 2014 yılından sonra ilk defa, 21 Aralık 2018 tarihinde 20,1 milyar dolara yükselmiştir.

Ülkede ihtiyaç duyulan yapısal reformların yavaş ilerlemesi sonucu, doğrudan yabancı sermaye girişi bir önceki yıla oranla % 10 azalmıştır. 2017 yılında Avrupa ile Vize serbesti çok sayıda Ukrayna vatandaşının Avrupa Ülkelerine çalışma amacıyla (yaklaşık olarak 3,5 milyon kişi) gitmesiyle, bir önceki yıl % 9,5 olan işsizlik oranı, % 9,2 ye gerilemiştir.

Ukrayna Merkez Bankası verilerine göre, 31 Aralık 2018 tarihi itibariyle Ukrayna’nın toplam dış borcu 114,7 Milyar dolardır. Bunun 78,3 Milyar doları kamu ve kamu garantili borçlardır.

2016 yılında özelleştirmesine başlanılan 2000’e yakın kuruluşun, hukuki sorunlarının yanı sıra yasal alt yapı yetersizliği gibi nedenlerle, 2017 ve 2018 yıllarında özelleştirmede önemli bir gelişme kaydedilememiş olup, 2019 yılında da söz konusu kuruluşların özelleştirmesine devam edilecektir.

Tablo: 4 Yıllar İtibariyle Ukrayna GSYİH Ve Kişi Başına Düşen Milli Gelir

Yıllar 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
GSYİH (Milyar $) 174 182 132 90,6 93,2 112,2 130,8
Kişi Başına Milli Gelir ($) 3.815 4.003 2.920 2.115 2.187 2.652 3.098

* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

2017 yılında 2.652 dolar olan kişi başı milli gelir, 2018 yılında yaklaşık % 17 artarak 3.098 dolara yükselmiştir.

 

Tablo: 5 Ukrayna’nın Son Yedi Yıldaki Tüketici Ve Üretici Fiyat Endeksleri

YILLAR TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (%)

(Bir önceki yılın Aralık ayına kıyasla)

ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ(%)

(Bir önceki yılın Aralık ayına kıyasla)

2010 9,1 18,7
2011 4,6 14,2
2012 -0,2 0,3
2013 0,5 1,8
2014 24,9 31,8
2015 43,3 25,4
2016 12,4 35,7
2017 13,7 16,5
2018 9,8 11,7

* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

2011 yılında bir önceki yıla göre tüketici fiyat endeksi % 4,6 olarak artmıştır. Ukrayna’da 2012 yılında kaydedilen % 0,2 oranındaki deflasyonu müteakip, 2013 yılında tüketici fiyat endeksi % 0,5 artmıştır. 2014 yılında ülkede yaşanılan derin ekonomik kriz neticesinde TÜFE % 24,9, 2015 yılında 43,3 seviyesine yükselmiş, 2016 yılında ise 12,4 seviyesine düşmesine karşın 2017 yılında % 13,7 ye yükselmenin ardından, 2018 yılında % 9,8’e gerilemiştir.

 

Öte yandan, Ukrayna’da 2008 yılındaki global kriz sonrasında, 2009 yılında % 9,6 seviyesine yükselen işsizlik oranı yıllar itibariyle düşüş göstermiştir. Ancak 2015’te % 9,1;  2016’da  % 9,2; ve 2017’de  % 9,9’a yükselmiş ve 2018 yılında ise tekrar 2016 yılı seviyesi olan % 9,2’ye inmiştir.

2015 yılında kamu borcu (kamu garantili dâhil) bir önceki yıla göre % 6,3 düşüşle 65,4 milyar dolar seviyesine inmiştir, 2016 yılında yaklaşık % 18 artarak 79; 2017’te % 4 azalışla 75,4 ve 2018 yılında ise % 3,4 artarak 78 milyar dolara yükselmiştir.

İç borçlar 2015’te 37,8; 2016’da 38,3; 2017’de 26,8 ve 2018 yılında ise 40,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

2018 yılı Standard & Poor’s ve Fitch’s kredi derecelendirme kuruluşları tarafından Ukrayna’nın uzun dönem kredi notunu B- durağan olarak açıklamıştır.

Ancak güçlü ve sürdürülebilir büyüme için yapısal ve yönetişimsel reformaların kararlılıkla uygulanması  ve ayrıca yukarıda sözü edilen yasaların yürürlüğe konulması önem arzetmektedir.

4.2. Tarım

Ukrayna, verimli toprakları ve uygun iklim koşulları ile tarım alanında dünyada en yüksek üretim potansiyeline sahip ülkelerden biridir. Ülke topraklarının yaklaşık % 55’i (34,1 milyon hektar) ekilebilir tarım arazisidir. Kişi başına düşen arazi miktarı 0,87 hektardır. Eski SSCB döneminde; tahıl, et ve süt üretiminin yaklaşık dörtte birlik kısmını tek başına karşılayan Ukrayna’nın şu andaki önemli tarım ürünleri tahıllar, patates, şeker pancarı ve ayçiçeğidir. Aynı zamanda başta ayçiçeği olmak üzere, bitkisel yağlarda da eskiden olduğu gibi BDT ülkeleri içerisinde en büyük üretici konumundadır.

1990’ların başında GSYİH’nın yaklaşık % 20’sini oluşturan tarım kesiminin GSYİH içindeki payı,   diğer sektörlerdeki artışa paralel 2018 yılında % 10’a gerilemiş olmasına rağmen 2018 yılında, tarımsal üretimde % 13 oranında artışla hububat rekoltesi 70 milyon tona yükselmiştir.

Bu çerçevede, ayçiçeğinde % 16, sebzelerde % 2 ve patateste % 1 artış kaydedilirken, şeker pancarı üretiminde % 6 düşüş meydana gelmiştir.

2001 yılında parlamento tarafından kabul edilerek 2002 yılında yürürlüğe giren arazi yasasına göre “2005 yılından itibaren tarım arazisi satışına izin verilecek” olmasına karşın, 2004 yılından beri söz konusu kanunda her yıl  yapılan değişiklikler ile tarım arazisi satışının serbestleşmesi 1 Ocak 2020 tarihine kadar uzatılmıştır. Dolayısıyla, tarım arazilerinin satışı henüz mümkün değildir. Bu durum, tarımsal üretimde verimliliğin arttırılmasını engelleyici bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır.

Tarım sektörü zamanla rekabetçi hale gelmiş olup, tarım sektöründe faaliyet gösteren firmalar daha verimli üretim modellerine geçiş için çalışmalarını sürdürmektedir.

Tablo: 6 Ukrayna Başlıca Tarımsal Ürünler Üretimi (bin ton)

Yıllar Hububat Şeker Pancarı Ayçiçeği Patates Sebzeler
2009 46.028 10.067 6.364 19.666 8.341
2010 39.226 13.691 6.769 18.705 8.122
2011 56.674 18.730 8.659 24.247 9.826
2012 46.216 18.438 8.387 23.250 10.016
2013 63.051 10.789 11.050 22.258 9.872
2014 63.859 15.734 10.134 23.693 9.638
2015 60.125 10.330 11.181 20.839 9.214
2016 66.088 14.011 13.627 21.750 9.415
2017 61.916 14.881 12.235 22.208 9.286
2018 70.057 13.968 14.165 22.504 9.440

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

Tarım sektörü, son yıllarda Ukrayna ekonomisinin en önemli ve istikrarlı sektörü olarak kendisini göstermektedir. 2017 yılında 303,9 milyar Grivna( 11,4 milyar $), 2018 yılında % 19 artarak 360,7 milyar Grivna’ya (13,2 milyar $’a)  olarak gerçekleşmiştir.

Tarım ürünleri ihracatı toplam ihracat içindeki payları; 2015’te % 38,2; 2016’da % 42: 2017’de % 41’e  ve 2018 yılında ise % 39’a gerilemiştir.

Ukrayna’da 2001 yılında; 9,5 milyon büyük baş, 8,3 milyon domuz, 1,9 milyon koyun ve keçi ve 16 milyon adet kümes hayvanına sahipken, 2018 yılında; 3,6 milyon büyük baş, 8,3 milyon domuz, 1,4 milyon koyun ve keçi ile 223 milyon adet olarak gerçekleşmiştir. Bu durumda sadece kümes hayvanlarının sayısı artarken, diğer hayvanların sayısında azalma meydana gelmiştir.

2018 yılı Ukrayna tarım ürünleri fiyatları bir önceki yılla karşılaştırıldığında % 11,5 artış göstermiştir. Ürünlere göre artış yüzdeleri; et 16,6; balık 5; süt 14,7; peynir 13,1; yumurta 34,1; yağlar 14,5, sebzeler % 7,6’dır.  Şekerde ise % 15,4 azalış meydana gelmiştir.

Banka kredileri için toprağını ipotek olarak gösteremeyen küçük çiftçi, gübre, tohum, makine ekipman gibi ihtiyaçlarını karşılamak için banka kredilerinden mahsur kalarak, toprağını aracılara kiralamışlardır. Aracılarda daha daha yüksek bedellerle büyük işletmelere bu haklarını devrederek, toprağın sahibinden çok daha fazla gelir elde etmektedirler.

Sözleşme sürelerinin sınırlı olması ve ülkedeki belirsizliklerden dolayı yerli ve yabancı sermayenin tarım sektörüne yatırımları gerçek potansiyelin altında kalmıştır. Bankacılık sektöründe tarım kredileri yeterince gelişemezken, toplam kredilerin tamamına yakını orta ve büyük işletmeler tarafından kullanılmaktadır.

Ukrayna yabancı sermaye çekmek, tarımda dünyada rekabetçi bir ülke olmak ve bugün için yıllık 70 milyon ton olan tahıl üretimini çok değil, 10 yıl içersinde bir buçuk katına çıkarılması imkan dahilindedir. Bu durumda, moratoryumun kaldırılması ve tarım reformunun ülkenin ihtiyaçları doğrultusunda hiç vakit kaybetmeden gerçekleştirilmesi bir tercih değil zorunluluktur. Tarıma gelecek yabancı sermaye, başka sektörlerdeki yabancı sermaye gelişi için de katalizör görevi görecektir.

4.3. Sanayi

Doğal kaynaklarının zengin oluşu ve Sovyet dönemindeki planlama Ukrayna’yı sanayi sektöründe, her ne kadar eski ve enerji yoğun teknolojiye sahip olsa da, belirli bir gelişmişlik düzeyine ulaşmıştır. Ülkenin gelişmiş demir ve çelik sanayi eski SSCB’nin dökme demir üretiminin % 5’ini, çelik üretiminin % 40’nı ve çelik boru üretiminin % 25’ini karşılamaktaydı. Yine mineral gübre üretiminin % 21’ini karşılayan, bunun yanında özellikle lastik, plastik ve gübre üretiminde deneyimli bir kimya sanayi tecrübesine sahiptir. Sovyetler Birliği döneminde Ukrayna’da, ağır sanayi ve savunma sanayi ön planda yer almış, ancak bağımsızlıkla birlikte merkezi otorite dağılmış ve piyasa mekanizmasının geliştirilmesinde güçlüklerle karşılaşılmıştır. 1993’ten itibaren Ukrayna sanayisi yapısal değişiklikler yaşamıştır. Temel sanayi olarak adlandırılan enerji sektörü ve çelik sanayi üretiminin genel sanayi üretimi içindeki payı artarken, imalat sanayi olarak adlandırılan makina yapımı ve hafif sanayi üretiminin payı azalmıştır.

Ukrayna sanayisi içindeki diğer önemli sektörler makina imalatı, gıda, demir-çelik, metalurji, kimyasallar, uçak ve gemi inşa sanayisidir. Makina üretimi ve kimyasallar alanlarındaki en büyük sorun, eski teknolojilerin kullanılıyor olması ve ithal edilen mallarla rekabet edilememesidir. Bu nedenle üretim istenen seviyeye ulaşamamaktadır. Fakat özelleştirme süreciyle birlikte bu alanlarda bir canlanma gözlenmektedir. Buna karşın özelleştirilen alanlara yeni yatırımlar yapılması yerine genelde mevcutla devam edilmesi benimsenmektedir.

Sanayi üretimi 2012’de % 0,5; 2013’te % 4,3; 2014’te % 10,1 ve 2015’te % 14 azalmanın ardından, 2016’da % 2,8; 2017’de % 0,4 ve 2018 yılında ise % 2,1 oranında artmıştır.

Madencilik sektöründe 2012’de % 1,9 ve 2013’te % 6 artış, 2014’te 13,7; 2015’te % 15,5, 2016’da % 0,2 ve 2017’de % 5,7 düşüşün ardından, 2018 yılında % 2,4 büyüme gerçeklemiştir.

Ukrayna’nın kömür ve demir rezervlerinin önemli bir bölümünün bulunduğu Donbas bölgesinden kömür madeninin temininde meydana gelen aksıklıklar nedeniyle, 2013 yılına kadar kömür ihraç eden ülkede 2014’ten sonra kömür ithal edilmeye başlanmıştır. Ayrıca, daha önce kömürü yakıt olarak kullanılan fabrikaların doğalgaza geçmesiyle Ukrayna’nın dış ticaret açığına sebep olmuştur.

İmalat sanayinde 2012’de % 2; 2013’te % 7,1; 2014’te % 9,3 ve 2015’te % 13,7 küçülmenin ardından, 2016’da % 4,3; 2017’de % 4,8 ve 2018 yılında ise % 1,1 büyüme gerçekleşmiştir.

Tablo: 7 Yıllar İtibariyle Ukrayna’nın Üretim Endeksleri (bir önceki yıla göre % değişim)

SANAYİ ÜRETİM ENDEKSLERİ 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Sanayi -0,5 -4,3 -10,1 -14,0 2,8 0,4 2,1
I. Madencilik ve İmalat -0,9 -4,7 -10,7 -14,3 2,9 1,6 2,1
   A-  Madencilik 1,9 0,6 -13,7 -15,5 -0,2 -5,7 2,4
→ Kömür ve linyit madenciliği 4,5 -2,4 -30,5 -40,5 4,8 -16,3 4
→ Ham petrol ve doğalgaz çıkarımı 1,2 -2,9 -1,7 -4,9 -2,6 0,2 3,1
→ Metal cevherleri madenciliği 1,2 4,6 -6,6 -5,8 -2,1 -6,3 2,5
Diğer madencilik ve taşocakçılığı -4,8 -1,1 -4,4 -12,1 7,5 12,5 -3,1
   B-  İmalat -2,0 -7,1 -9,3 -13,7 4,3 4,8 1,1
Gıda, içecek ve tütün ürünlerinin imalatı 1,0 -5,1 2,5 -11,1 4,4 2,9 -1,5
Tekstil sanayii, Giyim/ Konfeksiyon, deri, deri ürünleri ve diğer materyallerin üretimi -6,6 -5,8 -1,4 -8,2 2,2 7,2 -3,5
Kereste ve orman ürünleri, kağıt üretimivematbaacılık -0,8 2,5 -4,0 -12,0 2,0 5,8 2,5
Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı -18,4 -10,8 -21,3 -21,0 8,7 -14,8 3,5
Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı -3,8 -16,9 -14,2 -15,8 1,1 18,4 7,4
İlaç ve  eczacılık müstahzarlarının imalatı 7,2 11,8 1,9 -9,1 4,4 6,9 1,1
Plastik ve kauçuk ürünleri ile diğer metal dışı mineral ürünlerin imalatı -1,6 -2,4 -8,8 -8,4 8,5 8,2 -0,5
Makine ve teçhizat hariç başlıcametallerin ve fabrikasyon metalürünlerinin imalatı -3,6 -5,3 -14,5 -17,3 6,8 0,2 -0,3
Mühendislik, makine ve ekipmanların onarımı ve montajı hariç -3,3 -13,2 -20,6 -15,9 2,0 7,9 1,1
Elektrik ekipmanı üretimi -12,3 -8,9 0,9 -11,3 0,9 -2,5 -17,5
Diğermakine ve teçhizat imalatı -2,7 -5,0 -11,3 -14,2 2,3 6,6 22,5
Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı 0,5 -20,4 -35,7 -17,4 -1,6 15,5 -6,9
Mobilya üretimi ve diğer imalat, makine ve ekipmanların onarımı ve montajı 8,0 -7,9 -7,0 -16,9 1,3 11,1 5,6
II.  Elektrik, gaz ve buhar üretimi ve dağıtımı 2,0 -1,4 -6,6 -12,2 2,5 -6,5 3,1
Elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımı 2,5 -1,0 -6,1 -11,7 2,5 -6,6 3,3
Gaz imalatı; ana şebeke üzerinden gaz yakıtların dağıtımı -4,7 -5,6 -12,5 -19,7 3,9 -5,0 -1,2

* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

2014 yılında sanayi üretimi Ukrayna’nın 24 bölgesinin 16 bölgesinde azalmış olup, en büyük düşüş bir süredir yoğun çatışmaların yaşandığı Lugansk % 42 ve Donetsk % 31,5 bölgelerinde kaydedilmiştir. (2013 yılında Lugansk ve Donetsk bölgelerindeki üretim Ukrayna’nın toplam sanayi üretiminin % 25’ine tekabül ederken 2014 yılında bu oran % 19 seviyesine düşmüştür). 2015 yılında ise sanayi üretimindeki düşüş devam ederken 2016 yılında Lugansk Bölgesinde % 39 oranında ve Donetsk Bölgesinde % 6,4 oranında büyüme yaşanmıştır. 2017 yılında Ukrayna bölgelerinin çoğunda sanayi üretiminde artış gözlemlendiği halde Lugansk % 31 ve Donetsk % 10,9 bölgelerinde düşüş kaydedilmiştir. 2018 yılında ise sanayi üretiminde düşüş Lugansk’ta 17 olurken, en yüksek üretim % 10,3’le Summy ve Ivano-Frankovski bölgelerinde gerçekleşmiştir.

Ukrayna sanayisi enerjiye oldukça bağımlıdır. 2016 yılında doğal gaz ve elektriğe % 100’e varan oranlarda zam yapılmıştır. 2018 yılında evlerde kullanılan 1.000 m3 doğal gaz fiyatıları bölgelere göre;  7.680-8.297, sanayide kullanılan 1.000 m3 doğal gaz ise 11.152-12.182 Grivna arasında değişmektedir.

Elektrik fiyatları ise 2018 yılında 100 kilovat saate kadar 0,9 Grivna/kilovatsaat, 600 Kwh’den fazla kullanılanlar için 1,68 Grivna/Kwh olarak uygulanmaktadır. Anılan fiyatlara % 20 KDV olabilecek diğer bazı masraflar dahildir.

4.4. Ulaştırma

Ukrayna’nın ulaştırma sektörünü; eskimiş demiryolu taşıtları, kalitesiz karayolları, kapasiteyi karşılamak hususunda yetersiz deniz ve hava limanları ile özetlemek mümkündür.

Ukrayna 19.769,9 km’lik bir demiryolu ağına sahip olup, modernizasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Demiryolu ağının 9.334,5 km’lik bölümü elektriklidir. Demiryolu ulaşımı uzun mesafeli yolcu ve yük taşımacılığı için en ucuz yol olmasına rağmen, bağımsızlık sonrasında sistemin etkinliğinde bir düşüş olmuştur.

Ukrayna’da karayollarının toplam uzunluğu 163.119 bin km’dir. Ülkede sadece Kiev-Odesa, Kiev-Harkiv, Kiev-Lviv şehirleri arasında tamamlanmış bölünmüş yol bulunmaktadır.

2014 -2018 yılıları arasında Ukrayna’da toplam 7.342 Km yol tamir ve inşaatı yapılmıştır. Söz konusu yolun 3.800 Km’si 2018 yılında 35 milyar Grivna harcanarak gerçekleştirilmiştir. 2018 yılında son dört yılda yapılan tamir ve inşaat son dört yılda gerçekleştirilen tamir ve inşaat kadardır.

Ukrayna’nın, Karadeniz ve Azak Denizi ile Yujniy Bug ve Dnipro nehirlerinde toplam 18 limanı bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri Odesa, İliçevsk ve Yujniy limanlarıdır. Buna ek olarak oldukça gelişmiş olan Mıkolayiv limanı da sivil kullanıma açılmıştır. Bütün limanlar eskidir ve işletme problemleri bulunmaktadır. Yeni yatırımlarla limanların kapasitelerinin arttırılmasına ve derinleştirme çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.

Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında, önceden bütün uluslararası bağlantılar Moskova üzerinden yapıldığı için, Ukrayna yeni bir havayolu ağı kurma ihtiyacı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu süreç zarfında özel muhtelif havayolu şirketleri oluşmuştur. Örneğin, Ukrayna Uluslararası Havayolları halen yurtdışında 57 şehirle bağlantılı olarak hizmet vermektedir. Kiev şehir merkezine 30 km uzaklıkta bulunan Borispol Havaalanı kısmen yenilenmiş olmakla birlikte, uluslararası standartlarda faaliyet göstermemektedir. Borispol’deki havalimanına yeni D Terminali ülkemiz firmalarından müteşekkil bir konsorsiyum tarafından yapılmış olup, 2012 yılının Mayıs ayında hizmete açılmıştır.

Ukrayna’da pist uzunluğu 3.047 metreden uzun 13 havaalanı vardır. Uluslararası uçuşlar halihazırda Kiev, Odesa, Kherson, Dnipropetrosk, Lviv, Zaporojieve İvano-Frankivsk’den gerçekleştirilmektedir. Simferepol ve Donetsk havaalanları ise ülkede son yaşanılan olaylar nedeniyle kullanılamamaktadır. Ülkedeki havayolu taşımacılığının % 60’ı Kiev Borispol havaalanından gerçekleştirilmektedir. Lviv ve Donetsk hava limanları 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası çerçevesinde yeniden inşa edilmiştir.

2018 yılı verileri bir önceki yılla karşılaştırıldığında; kargo taşımacıalığında % 4,6 azalışla 295,7 milyon ton’a, boru hatları taşımacağılı % 5,2 düşüşle 98,5 milyon tona, deniz ve nehir taşımacalığı kargo hacmi % 2,1 azalışla 5,3 milyon tona gerilemiştir. Hava yolları ile kargo taşıma hacmi ise % 20,1 oranında artarak 0,1 milyon tona yükselmiştir.

Tablo: 8 Ukrayna’da 2018 Yılı Yolcu Taşımacılığı İle İlgili İstatistiki Veriler

Taşınan Yolcu (Milyon kişi) 2017 yılına göre

 % değişim

TOPLAM 1.907,6 -11,27
Demiryolu 145,4 -4,7
Karayolu 1.750,0 -5,3
Deniz ve Nehir 0,6 13,9
Havayolu 11,6 17,8

* Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

2018 yılı taşınan yolcu sayısı bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, demir yollarında % 4,7, karayolunda ise % 5,3 azalışa karşın, deniz ve nehir taşımacılığında % 13,9, havayolu taşımacılığında ise % 17,8 oranında artış kaydedilmiştir.

Öte yandan, Baltık Denizi ile Karadeniz arasında kombine taşımacılık (konteynır taşıması ve demiryolu-karayolu kombine taşımacılığı) hizmeti sağlama fikri, Litvanya ve Ukrayna Ulaştırma Bakanlıkları arasında 5 Mart 1999 tarihinde imzalanan Mutabakat Zaptı çerçevesinde ortaya atılmış ve Eylül 2002’de Odessa ve Klaipeda bağlantısını sağlayan kombine taşımacılık trenine “Viking Tren Hattı” adı verilmiştir. İlk Viking Treni Iliçovsk’ten Şubat 2003’te hareket etmiştir.

Baltık Denizi, Karadeniz güzergahı ve tersi yönündeki uluslararası yük taşımacılığının geliştirilmesine ilişkin TCDD ile Ukrayna demiryolu kuruluşları arasında 25 Eylül 2013 tarihinde Ankara’da yapılan toplantı sonunda “Viking” Demiryolu-Karayolu Kombine Taşımacılık Treni Hizmetleri Bulunan Baltık Denizi-Karadeniz Taşımacılık Koridorunun Geliştirilmesi hususunda bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Bu kapsamda, “Baltık Denizi ile Karadeniz Arasında Uluslararası Taşımacılık Koridoru Geliştirilmesine İlişkin Anlaşma” taslağı üzerinde görüşmeler devam etmektedir.

Bölge ülkeleri arasında 2017 ve 2018 yıllarında gerçekleştirilen toplantılarda,  E40 nehir yolunun Belarus, Ukrayna ve Polonya’dan geçen ve Karadeniz ile Baltık Denizini birbirine bağlayan 2,000 km uzunluğundaki nehrin, su derinliği her yerde gerekli seviyede olmaması nedeniyle, bazı bölgelerinde dip taraması yapılması ve su seviyesinin en az 2,5 metre derinlikte olacak şekilde yükseltilmesi ve ayrıca, yaz boyunca bu seviyenin korunması amacıyla hat üzerinde yükseltme havuzu, bent ve rezervuarların inşa edilmesi gibi konular tartışılmıştır.

E40 projesi için gerekli finansman sağlanması konusunda da sıkıntılar yaşanmaktadır. Projenin Belarus kısmındaki maliyeti 96 ila 171 milyon Euro, Ukrayna kısmındaki maliyeti ise 31 milyon Euro’ya baliğ olabilecektir. Polonya’da ise 11.9 milyar Euro’luk son derece yüksek bir maliyet ortaya çıkmaktadır.

Bu çerçevede, E40 porjesinin gerek maliyet ve gerekse Ukrayna’nın Çernobil bölgesinde yapılacak derinleştirme çalışmalarının, yeraltı sularını kirletmesine neden olacağı hususları gözönünde bulundurulduğunda, projenin gerçekleşmesi pekte mümkün görülmemektedir.

4.5. Haberleşme

1 Ocak 2018 tarihi itibariyle Ukrayna’daki cep telefonu abone sayısı 56.701 milyon’dur. Ukrayna ulusal telefon şirketi “Ukrtelekom” pazarın % 70’inden fazlasına hizmet vermektedir. Ukrtelekom Ukrayna’da 39.309,78 km fiber optik iletişim hattına sahip bulunmaktadır. 11 Mart 2011 tarihinde Ukrayna Devlet Mülkiyet Fonu, Ukrayna devlet telefon işletmesi Ukrtelekom’un hisselerinin % 92,79’luk bölümünü 10,6 milyar Grivna’ya (1,3 milyar dolar) Avusturya firması EPIC’in Ukrayna’daki iştiraki olan ESU firmasına satmıştır. 4 Ekim 2013 tarihinde ise “UkrtelekomA.Ş.” Ukraynalı oligark Rinat Ahmetov’un sahip olduğu System Capital Management (SCM) Group şirketinin bir parçası olmuştur. ESU firmasının kurumsal hak sahibi olan UA Telecominvest Limited (Kıbrıs) firmasının % 100 hisselerinin (“Ukrtelekom A.Ş.’nin % 92.79 hissesine sahipti) satın alınması sonucunda SCM Group şirketi “Ukrtelekom”un çoğunluk hissedarı haline gelmiştir.

Ukrayna’da beş GSM operatörü faaliyet göstermekte olup, en büyüğü “Ukrayina” VimpelCom Ltd. adı altında olan “KievStar”, İngiliz cep telefonu şirketi iştiraki “Vodafone Ukrayna”, çok ortaklı Intertelecom, Turkcell iştiraki “LifeCell” ve Ukrtelekom’un iştiraki “3Mob/Lycamobile Ukraine”dir.

“Lifecell” Ukrayna’da yüksek teknolojiye dayanan iletişim ağını geliştirmekte olan Çukurova Grubu ile Türkcell Ukrayna’nın telekomünikasyon piyasasının % 20’sine sahip, üçüncü en büyük operatörü konumundadır.  Lifecell:) markası ile 2015 yılında 3 G ve 2018 yılında ise Ukrayna’da ilk şirket olarak 4 G lisansı alarak hizmet vermekte olup, yaklaşık 11 milyon abonesi bulunmaktadır.

4.6. Madencilik ve Enerji

Ukrayna, çok zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahiptir. Eski SSCB’nin alan olarak % 2,7’sini kaplıyor olmasına rağmen, mineral kaynaklar açısından eski SSCB’nin % 20’sine, dünyanın ise % 5’ine sahip rezervleri bulunmaktadır. Bu kaynaklar arasında 47 milyar ton ile kömür ilk sırayı alırken, 28 milyar ton ile demir cevheri, 1,5 milyar ton ile kireç ve kireçtaşı diğer önemli kaynaklar arasındadır. Bunların dışında titanyum, civa, sülfat ve potasyum tuzları, sülfür, granit, toromin ve kaolin gibi madenler ve toprak elementleri de önemli miktarlarda bulunmaktadır.

Ukrayna sanayisi enerjiye oldukça fazla bağımlıdır. Bu nedenle dünya gaz tüketiminde üst sıralarda yer almaktadır. Ukrayna genel olarak petrol ihtiyacının % 20’sini, doğalgaz ihtiyacının ise % 30’unu kendi kaynaklarından sağlayabilmektedir. 2016 yılında doğal gaz üretimi 19,987 milyar m3, tüketim ise 32,361 milyar m3; petrol üretimi 1,6 milyon ton ve petrol ürünlerinin tüketimi 6,78 milyon tondur. 2017 yılında ise Doğal gaz üretimi 20,5 milyar m3, tüketimi 31,9 milyar m3, petrol üretimi 2,098 milyon ton, tüketim ise 6,97 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2018 yılında doğal gaz üretimi yaklaşık % 2 artışla 21 milyar m3 olmuştur, tüketim ise yaklaşık % 1,3 artışla 32,2 milyar m3 olarak gerçekleşmiştir.

Enerji alanında tüketimin üretimin bir hayli üzerinde seyretmesi nedeniyle, Ukrayna Rusya Federasyonu ve Türkmenistan’dan ithalat yapmaktadır.

Ukrayna, kendi petrol ve doğalgaz kaynaklarını geliştirme ve yerli üretimi şu andaki seviyesinin üzerine çıkarma çabası içindedir. Buna ilave olarak, kömür ve nükleer enerjinin daha yoğun kullanılması kararlaştırılmış, ancak teknolojik yetersizlikler nedeniyle istenen başarı sağlanamamıştır. Eski nükleer reaktörlerin modernizasyonu ve yeni reaktörlerin inşası konusunda dış yardımlara ve yabancı sermayeye ihtiyaç duyulmaktadır.

Ukrayna 1,2 trilyon m3 seviyesindeki rezervleri ile Avrupa’nın 4 üncü büyük kaya gazı (shale gas) rezervine sahiptir. Kaya gazı projelerinin geliştirilmesi ve yabancı yatırımcıların ülkeye çekilmesi için en iyi şartları sağlamak üzere hükümet çalışmalar yapmaktadır.

Ukrayna’nın, 2018 yılında elektrik üretim hacmi 2017 yılına göre % 2,5 oranında artış göstererek 159,35 milyar kilovatsaat olarak gerçekleşmiştir. Ukrayna’da elektrik üretimi termoelektrik santralleri, nükleer santraller ve hidroelektrik santralleri vasıtasıyla yapılmaktadır. Termoelektrik ve nükleer santrallerde üretilen elektrik birbirine eşit miktarlarda olup, toplamın % 95’ine tekabül etmektedir. Hidroelektrik santrallerdeki üretim ise toplamın % 5-6’sı civarındadır.

Odessa-Brody petrol hattı resmi olarak 31 Ocak 2010 tarihinden itibaren çalışmaya başlamıştır. Azerbaycan petrolünün, Belarus’un Mozır Petrol Üretimi Fabrikası’na (PÜF) nakli fiili olarak 13 Şubat 2010 tarihinden itibaren gerçekleştirilmektedir.

Enerji sektöründe hane halklarının kullandığı doğalgazın fiyatı, piyasa fiyatlarına çekilirken, devlet doğalgaz şirketi Naftogaz’ın ülke GSMH’sinin % 6,5’una ulaşan açıkları sıfırlanmış, dar gelirliler ise doğrudan desteklenmiştir. Üç yıl içinde yapılan reformlar, ülke bağımsızlık döneminin bu kadar kısa sürede yapılan en cesur ve etkin reformlardır.

Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki Şah Deniz 2 Gaz Sahası ve Hazar Denizi’nin güneyindeki diğer sahalarda üretilen doğal gaz ile Güney Kafkasya Boru Hattı (SCP) ve Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) ile birleşerek 16 milyar m3 gazı öncelikle Türkiye’ye, ardından Avrupa’ya taşıyacak Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesinin (TANAP)  açılışı, Türkiye’de gazın dağıtımının başlayacağı ilk nokta olan Eskişehir Kompresör ve Ölçüm İstasyonu’nda 12 Haziran 2018 tarihinde, Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk, Azerbaycan, Sırbistan ve Ukrayna Cumhurbaşkanlarının katılımları ile açılış gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca Rusya’dan Almanya’ya Baltık denizi altından toplam 55 milyar m3 kapasatileli 2 boru yapım işinin 2019 yılında tamamlanmasına yönelik çalışmalara devam edilmektedir. Ukrayna Kırım’ın işgalinden sonra bu projeye karşı çıkmakta olup, aynı zamanda bu hat Ukrayna’nın enerji geçiş güzargahıdaki önemi azalmaktadır.

4.7. Bankacılık

Ukrayna’da Bankalar Kanunu 1991 yılında kabul edilmiştir. Ülkede iki kademeli bir bankacılık sistemi mevcuttur. Bir tarafta Ukrayna Milli Bankası, diğer tarafta ise devletin sahip olduğu Export-Import Bank ve Oschadny Bankası ile diğer özel bankalar yer almaktadır. Bankacılık sistemi 1 Ocak 1998 tarihinde uluslararası muhasebe sistemine geçmiş bulunmaktadır.

2017 yılında kayıtlı olan 82 bankadan,  2018 yılında 5’i kapanarak, Milli Bankanın lisans verdiği 77 banka ülkede faaliyet göstermektedir. İlk 5 banka sektördeki toplam varlıkların % 35’inden fazlasına sahip bulunmaktadır. Bankalardan 5’i devlet,  21’i yabancı ve 51 adedi ise özel sektöre aittir. Bunlardan bazıları, Bank Austria Creditanstalt, Citibank (1998), Commerzbank AG, Drezdner Bank AG, ING Barrings Ukraine (1997), Societe Generale Ukraine, Kalyon Bank (1993) ve Raiffeisenbank Ukraine (1998) dir. Büyük Ukrayna bankalarının çoğu ülkenin önde gelen sanayi grupları ile ilişki içindedir. 2018 yılında bir önceki yıla göre % 3 oranında artış kaydeden Ukrayna’da faaliyet gösteren bankaların toplam sermayesi 2018 yılında 1,911 milyar UAH (yaklaşık 70,2 milyar Dolar) dır. Ukrayna’da yaklaşık 9.489 banka şubesi mevcuttur. 2018 yılında bankaların net faiz gelirleri 73; net komisyon gelirleri 37,8 milyar grivnadır. Bu çerçevede uzun süreden beri zarar eden bankacılık sektörü 2018 yılında ilk kez  21,2 milyar Grivna kar etmiştir. 2018 yılında bankalar tarafından en çok kredi tarım ve enerji sektörlerine kullandırılmıştır.

Tablo: 9 Ukrayna’da Büyüklük Sırasına Göre İlk 20 Banka

  Banka Adı Aktifler (Milyar Grivna) Payı (%)
01 PrivatBank 256,28 20,01
02 Oschadbank 222,14 17,34
03 Ukreximbank 166,84 13,02
04 Ukrgasbank 71,07 5,54
05 Raiffeisen Bank Aval 65,1 5,08
06 PUMB 44,26 3,54
07 Ukrsibbank 42,97 3,35
08 Alfa-Bank 41,25 3,22
09 Sberbank 40,68 3,17
10 Ukrsotsbank 31,89 2,49
11 Credit Agricole 30,15 2,35
12 OTP Bank 26,84 2,09
13 Prominvestbank 22,42 1,75
14 Pivdennyi Bank 21,94 1,71
15 Citibank 19,89 1,55
16 ProCredit Bank 14,67 1,14
17 VTB 13,58 1,06
18 Kredobank 12,98 1,01
19 Tascombank 12,2 0,95
20 ING Bank Ukraine 9,95 0,77
  Toplam 1.280,6 100

Kaynak: Ukrayna Merkez Bankası

 

Türkiye’den Ukrayna’ya yapılacak yeni mal ve hizmet ihracatının finansmanı için Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş./Türk Eximbank tarafından Ukrayna’ya 20 milyon dolar tutarında bir finansman imkânı sağlanmasına yönelik olarak iki ülke arasında bir protokol 21 Mayıs 1998 tarihinde imzalanmıştır. Ancak, bu kapsamda Ukrayna tarafından bir talep gelmediği için herhangi bir kredi kullanımı olmamıştır. Diğer taraftan, bahse konu anlaşmayı canlandırmak üzere Şubat 2004 ayında Ukreximbank ile imzalanmış 20 milyon dolar tutarında bir “Genel Çerçeve Anlaşma” yapılmış olup, bu kapsamda da talep gelmediği için kredi kullandırılmamıştır.

Ayrıca, Türk Eximbankın Ukrayna gibi OECD risk kategorisi 7 olan ülkeler için Bakanlar Kurulu Kararı ile tahsisi etmiş olduğu bir kredi limiti söz konusudur. Bu limit kapsamında Ukrayna devletine ya da muteber kabul edilen bankalara Türk mal ve hizmetlerinin finansmanına yönelik kredi kullandırılabilmektedir. Türk Eximbank’ın borçlusu olacak, ilgili referans listesindeki bankalardan kredi başvurusu gelmesi halinde; işlemin özelliğine ve Bankanın başvuru anındaki finansal durumuna göre yapılacak analiz sonucunda limit tahsisi yapılabilmesi mümkündür. 2017 yılında Eximbnak ile Creditwest Bank arasında 1,4 milyon Euro kredinin Türkiye’den Ukrayna’ya makine ihracatında yararlanmak üzere 4 yıl süreyle kullandırılması konsunda protokol yapılmıştır.

Ukrayna’nın en çok müşteri profiline sahip Privatbank’a 2016 yılı Aralık ayında el konulmuştur. Ukrayna Merkez Bankası Privatbank’ta yapılan stres testinde bankanın sermaye yapısının yetersiz olduğunu belirtmiştir. Kesin olmamakla birlikte, banka’nın devlete yaklaşık 6 milyar dolar bir maliyetinin olması tahmin edilmektedir.

Geçmiş yıllarda Ukrayna’da bir Türk bankasının bulunmamasının yarattığı sıkıntılar ihracatçılarımızca muhtelif vesilelerle dile getirilmiştir. Bununla birlikte, Türkiye Ekonomi Bankası (TEB) ile Ukrsibbank arasında yapılan anlaşma neticesinde, Nisan 2006 tarihinde TEB’de Ukrayna masası, Ukrsibbank’ta ise Türkiye masası kurularak faaliyete geçmiştir. Daha sonra, 2007 yılı Şubat ayında Altınbaş Holding’e ait Creditwest ve Fiba Holding’e ait Credit Europe bankaları gerekli izin işlemlerini tamamlayarak Ukrayna’nın başkenti Kiev’de faaliyete başlamışlardır.

4.8. Ekonomiyi Etkileyen Önemli İç ve Dış Olaylar

30 Kasım 1993 tarihinde Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyeliği için başvuran Ukrayna’nın, uzun bir müzakere sürecinin ardından DTÖ üyeliği 5 Şubat 2008 tarihinde onaylanmıştır. Ukrayna, DTÖ üyeliğine ilişkin iç onay sürecinin 16 Nisan 2008 tarihinde tamamlandığını DTÖ’ye bildirmiştir. Bu kapsamda, Ukrayna 16 Mayıs 2008 tarihinde DTÖ’nün 152’inci üyesi olmuştur.

17 Aralık 2013 tarihinde Moskova’da gerçekleştirilen “Ukrayna-Rusya VI. Hükümetlerarası Komisyon Toplantısı”nda iki ülke devlet başkanları tarafından Naftogaz Ukrayna ile Gazprom Rusya arasında 19 Ocak 2009 tarihinde imza altına alınmıştır. Doğalgaz Tedarikine Dair Anlaşma’da değişiklik yapan bir Ek Anlaşma imzalanarak, üç aylık süre için ve ileride bir araya gelinerek tekrar değerlendirilmek üzere, Ukrayna’ya satılan doğal gaz fiyatında yaklaşık % 30 oranında indirim sağlanarak 1.000 m3 gazın fiyatı 268,5 dolara düşürülmüştür. Ayrıca, Rusya Devlet Başkanı Putin tarafından Ukrayna bütçesini desteklemek amacıyla Rusya hükümetince Ulusal Refah Fonundan Ukrayna devlet tahvillerine 15 milyar dolar tutarında bir yatırım yapılmasına karar verildiği de ifade edilmiştir. Keza, bu kapsamda, 23 Aralık 2013 tarihinde Ukrayna tarafından Rusya’ya % 5 faizli ve ilk ödeme 2014 Haziran ayında yapılmak üzere 3 milyar dolar’lık eurobond satışı gerçekleştirilmiştir. 2014 yılı Şubat ayının 2. ve 3. haftalarında Rusya’nın 2 milyar dolarlık ikinci eurobond alımını yapacağı yönünde basında haberler çıkmakta iken Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç ve Bakanlar Kurulu üyelerinin azledilmesi ve geçici yeni bir hükümetin kurulması ile sonuçlanan olaylar vuku bulmuştur.

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu tarafından, Ukrayna’nın ekonomik ve mali durumunun stabilize edilmesine yardımcı olmak üzere AB bütçesi ile AB bazlı uluslararası mali kurumlar kaynaklı kısa ve orta vadeli en az 11 milyar Avro tutarında destek paketi hazırlanmıştır. Söz konusu paketin, 3 milyar Avroluk kısmının 2014-2016 yılları arasında hem yerel özel sektörü hem de ekonomik ve sosyal altyapıyı desteklemek için uzun dönemli yatırımların finansmanında kullanılmak üzere, Avrupa Yatırım Bankası tarafından sağlanacak krediler, aynı dönem için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasınca güvenilir yapısal ve makroekonomik reformları desteklemek amacıyla verilebilecek 5 milyar Avroluk krediler, 1,6 milyar Avroluk kısmının makro finansal yardım kredileri ile 1,4 milyar Avroluk kısmının 2014-2020 yılları arasında kullanılması öngörülen hibe şeklindeki kalkınma yardım paketinden (demokrasinin ve insan haklarına saygının derinleştirilmesindeki ilerleme, güvenlik sektöründeki reformlara bağlı olarak) oluştuğu bilinmektedir.

Ukrayna’na ekonomisine gerekli kaynak akışını sağlamak amacıyla, Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yapılan görüşmeler neticesinde, 2008 yılı Ekim sonunda 16,4 milyar dolarlık bir Stand-By Anlaşması yapılmıştı.  2009 yılı sonuna kadar kredinin üç dilimi (10,6 milyar dolar) serbest bırakılmıştır. Ancak, Ukrayna’nın yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle dondurulan 16,4 milyar dolar büyüklüğündeki stand-by anlaşması, 2010 yılında yeni bir anlaşma yapılmasını gerektirmiştir.

2010 yılında IMF tarafından Ukrayna ile yeni koşullar ile 15,12 milyar dolarlık yeni bir Stand-By Anlaşması imzalanmıştır. Bu yeni anlaşmanın süresi 2,5 yıl ve yıllık faiz miktarı % 3,5 idi. Söz konusu anlaşma çerçevesinde, 2010 yılında Ukrayna’ya 1,89 ve 1,5 milyar dolar olmak üzere iki kere para transferi yapılmıştır. Ayrıca, Ukrayna’da gerçekleştirilecek reformların desteklenmesi amacıyla, 2011 yılında IMF tarafından her üç aylık dönemde 1,5 milyar dolar verilmesi öngörülmekte idi. Fakat Ukrayna stand-by anlaşmasında belirtilen taahhütlerini yerine getirmediği için, 2011 yılında IMF’ten para transferi yapılmamıştır. Bu paranın alınabilmesi için Ukrayna’da emeklilik reformunun yapılması, doğal gaz birim fiyatlarının gerçek maliyeti karşılayacak şekilde yükseltilmesi ve bütçe açığının azaltması gerekmekteydi. Bu şartları sağlamak ve bütçe gelirlerini arttırmak adına ülkede son derece alışılmadık yöntemler uygulanmaktaydı ve köklü reformlar gerçekleştirilememişti.

Ukrayna hükümeti ile IMF yetkilileri arasında gerek 2011 yılında gerekse 2012 yılında gerçekleştirilen görüşmeler esnasında, herhangi bir somut sonuca varılamamış, IMF temsilcilerince, Ukrayna Hükümeti’nin IMF’nin önerilerinden özellikle halk için doğalgaz fiyatlarının yükseltilmesini uygulamaya hazır olduğunun görülmesi halinde, kredinin verilmesi imkânının tekrar değerlendirebileceği bildirilmiştir.

Ukrayna ile IMF arasında 15,4 milyar dolarlık yeni bir stand-by anlaşması imzalanmasına ilişkin 27 Mart-10 Nisan 2013 tarihlerinde yapılan görüşmeler de başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Diğer taraftan, 2013 yılının Temmuz ayında  IMF Yönetim Kurulu tarafından Ukrayna ekonomisinin program sonrası yakın takibe alınması kararı alınmıştır. 27 Aralık 2012 tarihinde geçerliliğini yitiren 15,12 milyar dolarlık Stand-By Anlaşması çerçevesinde, Ukrayna sadece 3,4 milyar dolar kullanabilmiştir.

Daha sonra ülkede 2013 yılının Kasım ayında yaşanılan politik kriz ve akabindeki derin ekonomik kriz çerçevesinde, IMF heyetinin Ukraynalı yetkililer ile 2014 yılının ilk aylarında ülke ekonomisinin mevcut durumuna dair yaptığı analizler sonucunda, 30 Nisan 2014 tarihinde 2 yıllık stand-by anlaşması kapsamında yaklaşık 17,5 milyar dolar kredinin Ukrayna’ya sağlanması IMF tarafından onaylanmıştır. Söz konusu kredinin 3,2 milyar dolarlık ilk dilimi 6 Mayıs 2014 tarihinde ve 1,39 milyar dolar tutarında ikinci dilim 4 Eylül 2014 tarihinde Ukrayna Merkez Bankasına aktarılmıştır.

Ukrayna’nın içinde bulunduğu özel durum ve şartlar nedeniyle, 11 Mart 2015 tarihinde toplanan IMF Direktörler Kurulu, mevcut Stand-by kredi anlaşması yerine dört yıl sürmesi öngörülen Genişletilmiş Fon Yardımı (Extended Fund Facility) Programı uygulanmasına karar vermiştir. Söz konusu program çerçevesinde toplam 17,5 milyar dolar kredi verilecek olup, ilk diliminin 5 milyar dolar olacağı, bu miktarın 2,7 milyar doların Ukrayna bütçesine destek amacıyla kullanılacağı, geri kalan kısmın ise Ukrayna Merkez Bankası rezervlerine ekleneceği öngörülmektedir. 2016 yılında üçüncü dilim olan 1 Milyar Doların transferi gerçekleşmiştir.

2017 yılında Rüşvetle Mücadele Mahkemesinin kurulmaması, doğal gaz fiyatlarının Avrupa fiyatlarına çıkartılmaması ve Sosyal Güvenlik Reforum Yasasının gerçekleşmemesi nedeniyle, IMF tarafından 1,7 milyar dolarlık dilimi serbest bırakılmamıştır.

IMF 18 Aralık 2018 tarihinde Ukrayna’nın kamu borcunu aşağı çekmek, mali konsolidasyon sağlamak; enflasyonu azaltmak, esnek bir döviz kurunu sürdürmek, bankacılığı güçlendirerek, kredileri canlandırmak ve özellikle vergi idaresi ve yönetişimini iyileştirmeye yönelik yapısal reformları gerçekleştirmek amacıyla, Ukrayna ile 14 aylık bir dönem için 3,9 milyar ABD doları tutarında Stand-By Anlaşması imzalamıştır. Bu çerçevede, kredinin 1,4 milyar ABD dolarlık diliminin serbest bırakmıştır.

Avrupa Birliği (AB) ile Ukrayna arasında 19 Temmuz 2012 tarihinde parafe edilen Serbest Ticaret Anlaşması’na (STA) ilişkin yaşanan yukarıda anlatılan süreçler sonucunda; “Ukrayna – Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması”nın siyasi bölümü 21 Mart 2014 tarihinde ekonomik bölümü ise 27 Haziran 2014 tarihinde Brüksel’de AB liderler zirvesinde imzalanmıştır.

  1. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER

5.1. Genel Durum

Ukrayna’nın 24 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını ilanından sonra geçen dönemde ülkedeki ekonomik yapının serbest piyasa ekonomisine dönüştürülmesinde bazı gelişmeler kaydedilmiş olmasına rağmen, yeterli değildir. Sovyetler Birliği’nin dağılması sürecinden başlayarak 1990-1999 yılları arasında ağır bir ekonomik kriz yaşayan Ukrayna’da, 2000-2007 yılları arasındaki hızlı ekonomik büyüme ülkeyi sadece geçiş ekonomileri arasında değil, Avrupa ülkeleri arasında da büyüme hızı açısından öne çıkarmıştır. Yüksek oranlı büyümenin ardındaki en önemli etken, ülkenin bir numaralı ihraç kalemi olan demir çelik sektörü ürünlerine yönelik talep artışıdır.

Ancak, 2008 yılı sonunda etkileri tüm dünyaya yansıyan küresel mali krizden en fazla etkilenen ülkelerin başında Ukrayna gelmiş, keza 2009 yılında bir önceki yıla göre ekonomide % 14,8 oranında küçülme yaşanmıştır. Bunun başlıca nedenlerini ülkede devlet gelirlerinde bir istikrar bulunmaması, Ukrayna özel sektörünün yüksek oranlı borçlanması oluşturmaktadır. Ülkede son derece kırılgan yapıda çok sayıda bankanın mevcudiyeti finansal açıdan ülkenin risklere açık olmasının ana nedenini teşkil etmektedir. Aynı şekilde, ülkedeki kronik siyasi istikrarsızlık ekonomi alanında gerekli önlemlerin alınmasını ve bunların uygulanmasını imkansız kılmaktadır.

2010’da % 4,1; 2011’de % 5,2 ve 2012 yılında % 0,3 oranında büyüyen Ukrayna ekonomisi, 2013 yılında büyüme % 0 olarak gerçekleşmiştir.  2014’te % 6,8 ve 2015 yılında ise % 9,9 oranında küçülen ekonomi, 2016’da % 2,3; 2017’de % 2,5 ve 2018 yılında ise % 3,3 oranında büyümüştür.

5.2. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları

Yabancı Sermaye Kanunu Ukrayna Parlamentosu tarafından 19 Mart 1996 tarihinde kabul edilmiştir. Bu yasaya göre yabancı yatırımlar, konvertibl döviz; gelir vergisi ödemek şartı ile Ukrayna kanunu uyarınca ilk yatırım tesisine ve diğer tesislere yeniden yatırım yapıldığı durumlarda Ukrayna milli parası; hakları ile birlikte taşınır ve taşınmaz mal ve mülk, konvertibl döviz olarak gösterilen değerli kağıtlar; döviz değeri olan ve birinci sınıf bankalarca garanti edilmiş kağıtlar; döviz değeri yatırımcı ülkenin kanunları ve/veya uluslararası ticari teamüllere uygun biçimde belgelendirilmiş olan ve Ukrayna’da bilirkişilerce onaylanan ve Ukrayna’da yasallaştırılan telif hakkı, icat hakları, faydalı modeller, sanayi örnekleri, ticari markalar, know-how ve benzerleri dahil olmak üzere fikri mülkiyet hakları; döviz değeri, yatırımcı ülkenin kanunları ve/veya uluslararası ticari teamüllere uygun olarak tasdik edilen mevzuat ya da anlaşmalar uyarınca verilen yeraltı ve yerüstü kaynakların değerlendirme hakları da dahil olmak üzere, ekonomik faaliyet gerçekleştirme hakları; Ukrayna mevzuatına göre diğer değerler şeklinde gerçekleştirilebilir.

Yabancı yatırımcılar, Ukraynalı özel ve tüzel kişilerle ortak kurulan şirketlere kısmen katılarak ya da faaliyette bulunan işletmelerin bir kısmını satın alarak; tamamen yabancı yatırımcıya ait olacak şirket kurarak ya da faaliyette bulunan şirketi tamamen satın alarak; tek başına ya da Ukraynalı özel ve tüzel kişilikleriyle birlikte Ukrayna’da doğal kaynakların değerlendirilmesinin imtiyazı ve toprak tasarruf haklarıyla diğer mal ve mülk haklarını alarak; Ukrayna kanunları gereğince doğrudan yasaklanmayan taşınır ve taşınmaz malı satın alarak; Ukrayna’da yabancı yatırım öngörülmesi halinde tüzel kişiliğin oluşturulmasını gerektirmeyen üretim işbirliği ve ortak üretime ilişkin anlaşmalar yaparak yatırım yapma haklarına sahiptirler.

Ukrayna kanunları uyarınca kurulan ve kuruluş sermayesinde yabancı yatırım payı en az % 10 olan hukuki şekillerdeki şirket ve yatırımlar “yabancı sermaye yatırımı” sayılırlar. Ukrayna’da ekonomik ve ticari faaliyetlerde bulunan yabancı yatırımcılar, Ukrayna Kanunlarında ve Ukrayna’nın uluslararası anlaşmalarında aksi belirtilmedikçe, Ukraynalı kişilerin sahip olduğu hak ve sorumluluklara sahiptir.

Ukrayna’da yabancı sermaye yatırımları millileştirmeye tabi değildir. Devlet organları, tabii afet, kaza, salgın hastalık ve salgın hayvan hastalığı durumlarında tahliye tedbirlerinin alınması durumları haricinde yabancı yatırımları istimlak edemez. Söz konusu istimlak yalnız Ukrayna Bakanlar Kurulu’nca yetkilendirilen devlet organları kararları ile yapılabilir, yabancı yatırımın istimlak ve tazminat koşulları ile ilgili karar mahkeme yolu ile temyiz edilebilir.

Yabancı sermayeli şirketin yabancı ortağı, kuruluş sermayesi olarak taahhüt ettiği miktardan payına düşen kısmın bir bölümünü Ukrayna’ya yatırım malı olarak getirdiği takdirde gümrük vergisi ödemez. Ancak, yabancı yatırımcının, şirketin kuruluş sermayesindeki payına karşılık getirmiş olduğu malı, yabancı yatırımın şirket bilançosuna kaydedildiği tarihten itibaren 3 yıl içinde satması, devretmesi veya şirketin faaliyetine son vermesi halinde gümrük vergisini ödemesi gerekmektedir.

Yabancı yatırımcılara toprak mülkiyet hakkı hariç, her türlü bina için mülkiyet hakkı tanınmıştır. Yabancı sermayeli şirketler Ukrayna mevzuatı uyarınca vergi öderler. Yabancı sermayeli şirketler için döviz işlemleri yürürlükteki Ukrayna mevzuatı gereğince gerçekleştirilir. Ukrayna sınırları içerisindeki tek ödeme aracı Ukrayna milli parası ‘Grivna’dır.

Ukrayna’ya Devlet İstatistik Servisi kayıtlarına göre  31.12.2017 tarihinde 31,6 milyar dolar olan yabancı sermaye girişi 31.12.2018 tarihi itibariyle 32,2 milyar dolara yükselmiştir.

Ukrayna zengin hammadde kaynakları, iyi eğitimli nüfus, Asya ve Avrupa arasında geçiş koridorunda bakir bir ülkedir. Her yıl ortalama 7-8 milyar dolar arasında yatırım yapılması beklenilmektedir. Ayrıca tarım ürünleri üretiminin 70 milyon tondan ileri teknikler kullanılması halinde 110 milyon tona çıkacağı, dolayısıyla tarım alanlarının satışına ilişkin yasaklanmanın kaldırılması halinde 10 yıl içinde 50 milyar dolar yatırım yapılacağı tahmin edilmektedir.

Ancak, bağımsızlığından itibaren ülkenin ihtiyaç duyduğu yatırım, üretim, istihdam ve ihracata yönelik sağlıklı bir teşvik sisteminin uygulamada olmaması, hukuk sisteminin düzgün işlememesi, siyasi kriz gibi nedenlerle, ülkeye yabancı sermaye girişi sınırlı kalmaktadır.

Tablo: 10 31.12.2018 Tarihi İtibariyle Ukrayna’ya En Büyük Yatırım Yapan İlk 16 Ülke

Ülkeler Milyon ABD Doları  Payı (%)
Güney Kıbrıs 8.879,5 0,27
Hollanda 7.060,9 0,22
İngiltere 1.955,9 0,06
Almanya 1.668,2 0,05
İsviçre 1.540,7 0,05
Virjin Adaları (Britanya) 1.311,4 0,04
Avusturya 1.005,6 0,03
Rusya Federasyonu 1.008,1 0,03
Fransa 636,0 0,02
Polony 593,9 0,02
Lüksemburg 526,1 0,02
Macaristan 500,1 0,02
ABD 488,9 0,02
Beliz 439,1 0,01
İsveç 341,8 0,01
Türkiye 337,9 0,01
Toplam Yatırım Tutarı 32.291 100

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (www.ukrstat.gov.ua)

 

Ukrayna’ya yıllar itibariyle yatırım yapan ülkeler arasında, ilk sırada Güney Kıbrıs’ın yer aldığı ve Ukrayna’da bankacılık alanında faaliyet gösteren diğer ülkelerin yatırımları olduğu anlaşılmaktadır.

Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımları 31 Aralık 2018 tarihi itibariyle 337,9 milyon dolar düzeyine ulaşmıştır. Ayrıca, Türk sermayesinin başka ülkeler yoluyla Ukrayna’ya girmesi nedeniyle fiiliyatta gerçekleşen yatırım miktarı kayıtların oldukça üzerinde, yaklaşık olarak 3 milyar dolar civarındadır. (Örneğin Lifecell yatırımları 2 milyar dolara ulaşmıştır).

31.12.2018 tarihi itibariyle, Türkiye, Ukrayna’ya yatırım yapan 125 ülke arasında 16 ncı sırada yer almakta olup, Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımlarında % 32,2 payla taşınmaz mal alımı ilk sırada gelmektedir.

Tablo: 11 Sektörler İtibariyle Türkiye’nin Ukrayna’daki Yatırımları (değer 1.000 dolar)

  31.12.2017 31.12.2018
Sektör Adı Değer Payı(%) Değer Payı(%)
Ukrayna’ya Türkiye’den Gelen Toplam Yatarım: 311.776 100 337.889 100
Tarım, Orman ve Avcılık 3.544 1,1 3.946 1,2
Sanayi 77.572 24,9 58.616 17,3
     Maden Çıkarma Sanayi 12.145 3,9 15.244 4,5
     İşleme Sanayi 63.273 20,3 41.279 12,2
     Gıda Sanayi (yiyecek, içecek ve tütün) 18.274 5,9 8.570 2,5
     Maden Dışı Mineral Ürünler İşleme Sanayii 20.071 6,4 20.260 6
     Metalurji ve Metal İşleme Sanayii 5.977 1,9 7.650 2,3
     Ağaç İşleme Sanayii (mobilya hariç) 3.207 1 ** **
     Kimya ve Petrokimya Sanayii 1.122 0,4 720 0,2
     Makina İmalatı Sanayii ** ** ** **
İnşaat 4.632 1,5 8.011 2,4
Toptan ve Perakende Ticaret, Ulaştırma Araçları Ticareti ve Onarım 44.358 14,2 61.871 18,3
Otel ve Restoran Hizmetleri ** ** 431 0,1
Bilgi İletişim 411 0,1 83 0
Taşıma Depo ve Posta ve Kurye Hizmetleri 15.948 5,1 ** **
Taşınmaz Mal Hizmetleri 102.453 32,9 108.894 32,2
İdari ve Destek Hizmetleri 14.369 4,6 45.515 13,5
Profesyonel, Bilim ve Teknik Faaliyetleri 26.191 8,4 24.279 7,2
Sanaat, Spor, Eğlence ve Tatil ** ** ** **
Diğer Hizmetler 76 0 ** **
Ukrayna’ya dünya ülkelerinden yapılan toplam yatırım: 31.600.000 32.291.900

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (www.ukrstat.gov.ua)

 

Öte yandan, Ukrayna’nın diğer ülkelere yaptığı doğrudan yabancı yatırımları 31 Aralık 2018 tarihi itibariyle 6,2 milyar dolar seviyesindedir. Ukrayna’nın en çok doğrudan yatırım yaptığı ülkeler ise sırasıyla, Güney Kıbrıs (bütün doğrudan yatırımın % 93,5’ı), Rusya Federasyonu % 2,3, Letonya % 1,1 dir.

5.3. Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlem ve Uygulamalar

Ukrayna resmi gazetesinde 28 Mayıs 2016 tarihinde yayımlanan bildirime göre, 26 Mayıs 2016 tarihinde Ukrayna Kurumlararası Dış Ticaret Komisyon “Menşe ve İhracatçı Ülke Dikkate Alınmaksızın Ukrayna’ya Yapılan Poliüretanlardan Üretilen Esnek, Gözenekli Levha, Blok ve Yaprakların İthalatına Karşı Özel Önlemlerin Alınmasına İlişkin” СП-356/2016/4411-05 sayılı Karar almıştır. (G.T.İ.P. kodu: 3921.13.10.19).

 

Söz konusu Karar gereğince, özel önlemler, 08.08.2016 tarihinden itibaren 3 yıl süreyle, aşağıda belirtilen oranlarda döneme göre ekstra gümrük vergisi ödeme yoluyla uygulanacaktır:

Uygulanmaya başladığı tarihinden itibaren – %13,09;

Uygulanmaya başladığı tarihinden 12 ay sonra –%12,44;

Uygulanmaya başladığı tarihinden 24 ay sonra –%11,81

 

Özel önlemler, İzlanda, Lihtenştayn Prensliği, Norveç Krallığı, İsviçre Konfederasyonu, Karadağ, Ermenistan, Kazakistan, Azerbaycan, Turkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Angola, Bangladeş, Benin, Burkina Faso, Burundi, Kamboçya, Çad, Kongo, Orta Afrika Cumhuriyeti, Cibuti, Gambiya, Gine, Gine Bisau, Haiti, Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti, Lesotho Krallığı, Madagaskar, Malavi, Mali, Moritanya, Mozambik, Myanma, Nepal, Nijer, Ruanda, Samoa, Senegal, Sierra Leone, Solomon Adaları, Tanzanya, Togo, Uganda, Vanuatu, Zambiya ülke menşeli ürünlerin Ukrayna’ya yapılan ithalatına karşı uygulanmamaktadır.

 

5.4. Dış Ticaret

5.4.1. Genel Durum

Ukrayna’nın, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT); Rusya (1 Ocak 2016 tarihi itibariyle Rusya askıya almıştır), Belarus, Moldova, Tacikistan, Makedonya, Azerbaycan, Kırgızistan, Gürcistan, Özbekistan, Türkmenistan, Ermenistan, Kazakistan, Karadağ,  Avurupa Birliği (AB); Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Güney Kıbrıs Cumhuriyeti, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, Birleşik Krallık ve Hırvatistan,  Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA): Norveç, İsviçre, İzlanda, Lihtenştayn ve ayrıca Kanada ile STA’sı bulunmaktadır.

Ukrayna-İsrail arasında Ocak 2019 tarihinde imzalanan STA, 11 Temmuz 2019 tarihinde Ukrayna Parlamentosu tarafından onaylanmıştır. İsrail tarafında ise onay süreci devam etmektedir.

Ayrıca Ukrayna, Türkiye ve Sırbistan ile STA görüşmelerine devam etmektedir.

Ukrayna’nın bağımsızlığından itibaren toplam dış ticaret hacmi 2008 küresel kiriz ve 2013 yılında ülkede baş gösteren ekonomik ve sosyal olaylar dışında, sürekli olarak artış göstererek, 1991 yılında 28,6 milyar dolar olan dış ticaret hacmi, 2008’de 152,3, 2012 yılında ise 153,4 milyar dolara yükselmiştir.

 

Ukrayna’nın 2014 yılı toplam dış ticaret hacmi 108,3 milyar dolardan, 2015 ve 2016’da 75,6 milyar dolara gerilemiştir. 2017’de 92,7 ve 2018 yılında ise 104,4 milyar dolara yükselmiştir.

 

2014 yılında 53,9 milyar dolar olan ihracat; 2015’te 38,1; 2016’da 36,3 milyar dolara gerilemiştir. 2017’de 43,2  ve 2018 yılında ise 47,3 milyar dolara yükselmiştir.

2014 yılında 54,4 milyar dolar olan ithalat, 2015 yılında 37,5 milyar dolara gerilemiştir. 2016’da 39,2; 2017’de 49,5 ve 2018 yılında ise 57,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

2014 yılında 0,5 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2018 yılında 9,87 milyar dolara yükselmiştir.

2018 yılında Ukrayna toplam 166 ülke ile dış ticaretini gerçekleştirmiştir.

 

5.4.2. Dış Ticaret Mevzuatı

DTÖ ve AB standartlarına uymaya çalışan ve uluslararası ekonomik ve ticari kuruluşlara dahil olma yolunda çalışmalarını yoğunlaştıran Ukrayna’da, geçmişte fazla devletçi ve reform karşıtı Parlamento ile hükümet arasındaki sorunlar nedeniyle, dış ticaret rejiminde istenilen serbestliğe ulaşılamamıştır. Sık sık yapılan mevzuat değişiklikleri, bazı lisans zorlukları, ürün kotaları, gümrüklerdeki uygulamalar ticareti olumsuz etkilemektedir.

2005 yılından başlayarak DTÖ standartlarına uyum amacıyla pek çok üründeki gümrük vergisi oranı düşürülmüştür. 2008 yılında DTÖ üyeliği sonrasında Ukrayna’nın tarım ürünlerindeki ortalama gümrük vergisi oranı % 13,8’den % 11,16’ya düşmüştür. Anılan oran sanayi ürünlerinde ortalama % 4,4’ten % 4,85’e yükseltilmiştir. Yapılan bu çalışmalar sonrasında, 2015 yılında, tüm ürünler için uygulanan ortalama gümrük vergisi oranı % 4,87’dir. Tarım ürünlerindeki ortalama gümrük vergisi oranı % 8,48, sanayi ürünlerinde ise % 3,67’dir.

Ukrayna’nın dış ticareti incelendiğinde SSCB’nin ayrılmasının ardından 28 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen, eski SSCB ülkeleriyle olan ticaretin payının hala büyük olduğu gözlenmektedir. Ukrayna’nın enerji konusunda dışa bağımlı olması nedeniyle, ithalatının büyük bir kısmını Rusya Federasyonu ve Türkmenistan’dan ithal edilen ham petrol ve doğalgaz oluşturmaktadır.

Ukrayna’ya gümrüklerinde beyannamenin verilmesini müteakiben, gümrük yetkililerine gümrük muayene işlemini en fazla dört saat içerisinde tamamlama zorunluluğu getirilmiştir. Gümrüklerde yasal gerekçe olmadan, gümrük işlemlerinin geciktirilmesinden ilgili gümrük görevlileri doğrudan sorumlu tutulmaktadır.

Gümrük işlemleri sırasında zamandan kazanmak üzere, dileyen ithalatçı elektronik ortamda gümrük beyannamesi verebilmektedir. Elektronik ortamda gümrük beyannamesi verilmesi uygulamasından faydalanabilmek için ithalatçı firmanın gümrük elektronik sistemine kayıt olmak üzere, önceden gümrük makamlarına müracaat etmesi gerekmektedir. Bu yeni sistem ile, sürekli olarak aynı tür malların Ukrayna’ya ithalatını gerçekleştiren firmalara oldukça avantaj sağlamaktadır.

Ukrayna gümrüklerinden karayolu araçları ile geçişler sırasında yapılan gümrük kontrollerinde; sadece Ukrayna’ya resmi giriş noktaları haricinde başka bir yoldan giriş yapılması, ithalatı yasak olan malların taşındığının tespit edilmesi ve taşıt aracında kaçak ve yasak nesnelerin saklandığı gizli yerin tespit edilmesi durumlarında taşıt araçlarına el konulabilecektir.

Gümrük işlemlerinde uzlaşma’ya gidilmekte olup, Ukrayna gümrük kurallarının ihlali halinde (getirilen mal veya malların ithalat gümrük vergileri fiilen ödenmiş veya ödeme garantisi bulunuyorsa, mal veya mallar müsadere işlemine tabi tutulmadıysa ve mahkemede delil olarak kullanılmayacaksa) mahkeme işlemleri devam ederken mal veya malların taşındığı taşıt aracının Ukrayna sınırından geçişi mümkündür.

Mal kaçakçılığı ağır suç kategorisinden çıkarılarak, idari (kabahat) suçlar kategorisine sokulmuştur. (hapis cezası yerine para cezası ve el koyma cezası uygulanmaktadır).

Ukrayna’ya getirilen parti mal içerisinde 10’dan fazla farklı ürün bulunuyorsa, ithalatçı firma isterse, parti mal içinde bulunan bütün ürünlerden en yüksek ithalat vergisini tabi olan ürünün ithalat vergisi oranında olmak üzere, parti mal içerisinde bulunan tüm ürünler için tek gümrük beyanında bulunulmasına imkan tanınmaktadır. (Örnek, çeşitli otomobil yedek parçaları aynı GTİP kodu altında beyan edilebilecek).

Ukrayna Gümrük Kanunu’nun ihlali sonucu verilecek para ve maddi cezaların infaz süreleri Ukrayna İdari Suçlar Kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenmektedir.

Ukrayna, bazı tarım ve hayvancılık ürünleri ile madenler ve kimyasal maddelerde asgari ihraç fiyatı ve ön izin uygulamaktadır. 2 Ekim 1999 tarihinde alınan karar gereğince ayçiçeği tohumu ihracında ihraç vergisi uygulanmaktadır. Söz konusu vergi Temmuz 2005 tarihinde % 16’ya düşürülmüş olup; halen ayçiçeği tohumu ihracatında % 10 oranında vergi uygulanmaktadır (G.T.İ.P. 1206).

Ayrıca Ukrayna, 1 Ocak 2003 tarihinden itibaren hurda metal ihracatında 30 Euro/ton ihraç vergisi uygulamaya başlamıştır. Buna gerekçe olarak da, Ukrayna’dan büyük miktarda hurda metal ihracatı olması, buna bağlı olarak yerli üreticilerin zaman zaman hammadde sıkıntısı yaşamaları ve üretimin durma noktasına gelmesi gösterilmektedir. Başta Türkiye ve AB olmak üzere çeşitli ülkelerden gelen tepkilere rağmen hurda metalde ihraç vergisi uygulaması devam etmiştir. Ancak, 2008 yılında DTÖ üyeliğini takiben 5 yıllık sürede belli bir takvime bağlı olarak söz konusu verginin 10 €/ton seviyesine düşürülmesi taahhüt edilmiş olmasına rağmen, halen 58 €/ton oranında ihracat vergisi uygulanmaktadır.

5.5.DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi kayıtları esas alınarak hazırlanan Ukrayna’nın dış ticaretine ilişkin istatistiki bilgiler tablolar halinde aşağıda yer almaktadır.

Tablo: 12 Yıllar İtibariyle Ukrayna’nın Dış Ticaret İstatistikleri (milyar dolar)

Yıllar İhracat (%) İthalat (%) Dış Ticaret Hacmi (%) Dış Ticaret Dengesi
1991 14,6 14 28,6 0,6
2000 14,5 -0,01 13,9 -0,01 28,4 -0,01 0,6
2001 16,2 0,12 15,7 0,13 31,9 0,12 0,5
2002 17,9 0,10 16,9 0,08 34,8 0,09 1
2003 22,8 0,27 21,7 0,28 44,5 0,28 1,1
2004 32,6 0,43 28,9 0,33 61,5 0,38 3,7
2005 34,2 0,05 36,1 0,25 70,3 0,14 -1,9
2006 38,3 0,12 45 0,25 83,3 0,18 -6,7
2007 49,3 0,29 60,6 0,35 109,9 0,32 -11,3
2008 66,9 0,36 85,4 0,41 152,3 0,39 -18,5
2009 39,6 -0,41 45 -0,47 84,6 -0,44 -5,4
2010 51,4 0,30 60,7 0,35 112,1 0,33 -9,3
2011 68,4 0,33 82,6 0,36 151 0,35 -14,2
2012 68,8 0,01 84,6 0,02 153,4 0,02 -15,8
2013 63,3 -0,08 76,9 -0,09 140,2 -0,09 -13,6
2014 53,9 -0,15 54,4 -0,29 108,3 -0,23 -0,5
2015 38,1 -0,29 37,5 -0,31 75,6 -0,30 0,6
2016 36,3 -0,05 39,2 0,05 75,5 0,00 -2,9
2017 43,2 0,19 49,5 0,26 92,7 0,23 -6,3
2018 47,3 0,09 57,1 0,15 104,8 0,13 -9,8

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (www.ukrstat.gov.ua)

 

2012 yılında Ukrayna’nın 153,4 milyar dolar olan toplam dış ticaret hacmi, 2013 yılı sonunda ülkede meydana gelen ekonomik ve siyasi olaylar sonucu 2015 ve 2016 yıllarında 75 milyar dolara gerilerken, 2018 yılında 104 milyar dolara yükselmiştir.

Tablo: 13 Fasıllar İtibariyle Ukrayna’nın 200 Milyon Dolar ve Üzeri İhracat İstatistikleri

2017 Yıllık 2018 Yıllık
Fasıllar Fasıl Tanımı Değer (1.000 $) Değer (1.000 $)
72 DEMİR VE ÇELİK 8.666.248 9.937.284
10 HUBUBAT 6.501.134 7.240.723
15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL KATI VE SIVI YAĞLAR, YEMEKLİK KATI YAĞLAR, HAYVANSAL VE BİTKİSEL MUMLAR 4.605.666 4.496.599
26 METAL CEVHERLERİ, CÜRUF VE KÜL 2.735.728 3.035.469
85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, SES KAYDETME-VERME, TELEVİZYON GÖRÜNTÜ-SES KAYDETME-VERME CİHAZLARI,AKSAM-PARÇA-AKSESUARI 2.548.779 2.930.576
12 YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR, MUHTELİF TANE, TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİİDE VE TIPTA KULLANILAN BİTKİLER, SAMAN VE KABA YEM 2.060.121 1.954.150
84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER, NÜKLEER REAKTÖRLER, BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 1.728.054 1.726.146
44 AĞAÇ VE AHŞAP EŞYA, ODUN KÖMÜRÜ 1.204.308 1.492.632
23 GIDA SANAYİİNİN KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ, HAYVANLAR İÇİN HAZIRLANMIŞ KABA YEMLER 1.051.170 1.224.871
73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 896.540 1.109.964
28 İNORGANİK KİMYASALLAR, KIYMETLİ METAL, RADYOAKTİF ELEMENT, METAL VE İZOTOPLARIN ORGANİK-ANORGANİK BİLEŞİKLERİ 780.570 883.225
27 MİNERAL YAKITLAR, MİNERAL YAĞLAR VE BUNLARIN DAMITILMASINDAN ELDE EDİLEN ÜRÜNLER, BİTÜMENLİ MADDELER, MİNERAL MUMLAR 790.228 861.442
02 ETLER VE YENİLEN SAKATAT 531.240 646.118
94 MOBİLYALAR, YATAK TAKIMLARI, AYDINLATMA CİHAZLARI, REKLAM LAMBALARI, IŞIKLI TABELALAR VB., PREFABRİK YAPILAR 542.309 625.865
39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 465.973 610.388
48 KAĞIT VE KARTON, KAĞIT HAMURUNDAN, KAĞITTAN VEYA KARTONDAN EŞYA 450.889 482.581
04 SÜT ÜRÜNLERİ, YUMURTALAR, TABİİ BAL, DİĞER YENİLEBİLİR HAYVANSAL MENŞELİ ÜRÜNLER 494.207 481.250
25 TUZ, KÜKÜRT, TOPRAKLAR VE TAŞLAR, ALÇILAR, KİREÇLER VE ÇİMENTO 421.766 443.078
62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 378.721 404.178
24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 355.729 398.709
17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 417.349 366.875
19 HUBUBAT, UN, NİŞASTA VEYA SÜT MÜSTAHZARLARI, PASTACILIK ÜRÜNLERİ 296.408 268.319
86 DEMİRYOLU VB HATLARA AİT TAŞITLAR VE MALZEMELER, BUNLARIN AKSAM-PARÇALARI, MEKANİK TRAFİK SİNYALİZASYON CİHAZLARI 219.664 253.460
07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 235.369 235.710
22 MEŞRUBAT, ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 209.236 229.844
29 ORGANİK KİMYASAL ÜRÜNLER 141.150 229.546
08 YENİLEN MEYVELER VE SERT KABUKLU MEYVELER 195.287 228.550
89 GEMİLER VE SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR 244.506 217.336
30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 192.111 216.169
18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 183.736 204.076

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (www.ukrstat.gov.ua)

 

Ukrayna’nın 2018 yılı İhracatının; % 39’u tarım ürünleri, % 25’ini demir ve çelik ürünleri, % 10’u makina ve elektrik ürünleri, % 4’ü kimyasal ürünler, % 3’ü orman ürünleri, % 2’si tekstil ürünleri, % 2’si akaryakıt ürünleri, % 1’i ise plastik ve kauçuk ürünler oluşturmaktadır.

Tablo 14 Fasıllar İtibariyle Ukrayna’nın 300 Milyon Dolar ve Üzeri İthalat İstatistikleri (1.000 dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
Fasıllar Fasıl Tanımı  Değer  Değer
27 MİNERAL YAKITLAR, MİNERAL YAĞLAR VE BUNLARIN DAMITILMASINDAN ELDE EDİLEN ÜRÜNLER, BİTÜMENLİ MADDELER, MİNERAL MUMLAR 11.699.572 13.375.992
84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER, NÜKLEER REAKTÖRLER, BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 5.776.818 6.476.348
85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, SES KAYDETME-VERME, TELEVİZYON GÖRÜNTÜ-SES KAYDETME-VERME CİHAZLARI,AKSAM-PARÇA-AKSESUARI 4.125.805 5.475.083
87 MOTORLU KARA TAŞITLARI, TRAKTÖRLER, BİSİKLETLER, MOTOSİKLETLER VE DİĞER KARA TAŞITLARI, BUNLARIN AKSAM, PARÇA, AKSESUARI 3.965.690 4.222.105
39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 2.460.339 2.701.005
30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 1.767.456 1.947.013
72 DEMİR VE ÇELİK 1.134.649 1.366.685
38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER (BİODİZEL, YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ, DEZENFEKTANLAR, HAŞARAT ÖLDÜRÜCÜLER, VB.) 1.255.032 1.337.209
31 GÜBRELER 1.126.827 973.563
73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 807.164 967.683
48 KAĞIT VE KARTON, KAĞIT HAMURUNDAN, KAĞITTAN VEYA KARTONDAN EŞYA 813.834 923.230
90 OPTİK, FOTOĞRAF, SİNEMA, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR, TIBBİ, CERRAHİ ALET VE CİHAZLAR, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 762.460 914.816
40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 785.461 857.148
29 ORGANİK KİMYASAL ÜRÜNLER 609.955 741.228
33 UÇUCU YAĞLAR VE REZİNOİTLER, PARFÜMERİ, KOZMETİK VEYA TUVALET MÜSTAHZARLARI 599.669 711.464
03 BALIKLAR, KABUKLU HAYVANLAR, YUMUŞAKÇALAR VE SUDA YAŞAYAN DİĞER OMURGASIZ HAYVANLAR 455.445 549.549
08 YENİLEN MEYVELER VE SERT KABUKLU MEYVELER 477.255 526.477
26 METAL CEVHERLERİ, CÜRUF VE KÜL 554.590 500.809
22 MEŞRUBAT, ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 372.830 489.773
28 İNORGANİK KİMYASALLAR, KIYMETLİ METAL, RADYOAKTİF ELEMENT, METAL VE İZOTOPLARIN ORGANİK-ANORGANİK BİLEŞİKLERİ 378.959 438.450
24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 404.541 417.926
21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI (KAHVE HÜLASALARI, ÇAY HÜLASALARI, MAYALAR, SOSLAR, DİYET MAMALARI, VB.) 363.877 407.538
12 YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR, MUHTELİF TANE, TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİİDE VE TIPTA KULLANILAN BİTKİLER, SAMAN VE KABA YEM 358.270 397.437
76 ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUMDAN EŞYA 368.635 396.695
32 DEBAGATTE VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASALAR, TANENLER, BOYALAR, PİGMENTLER,VB, VERNİKLER, VB, MACUNLAR, MÜREKKEPLER 359.424 386.810
34 SABUNLAR, YÜZEY-AKTİF ORGANİK MADDELER, YIKAMA-YAĞLAMA MÜSTAHZARLARI, MUMLAR,BAKIM MÜSTAHZARLARI, DİŞÇİLİK MÜSTAHZARLARI 303.314 352.409
64 AYAKKABILAR, GETRLER, TOZLUKLAR VE BENZERİ EŞYA, BUNLARIN AKSAMI 247.347 337.435
94 MOBİLYALAR, YATAK TAKIMLARI, AYDINLATMA CİHAZLARI, REKLAM LAMBALARI, IŞIKLI TABELALAR VB., PREFABRİK YAPILAR 257.005 324.165
70 CAM VE CAM EŞYA 291.131 315.960
18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 236.206 306.702

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (www.ukrstat.gov.ua)

 

Ukrayna’nın 2018 yılı ithalatının % 23’ü mineral yakıtları (kömür, ham petrol, doğal gaz, madeni yağlar, % 21’i makina ve elektrik ürünleri, % 12’si kimyasal ürünleri, % 9’u tarım ürünleri, % 8’i kara ve deniz taşıtları, % 6,3’ü plastik ve kauçuk ürünleri, % 6’sı demir ve çelik ürünleri, % 4’ü tekstil ve hazır giyim ürünleri, % 1’i ise orman ürünlerini kapsamaktadır.

Tablo: 15 Ülke Gruplarına Göre Ukrayna’nın Dış Ticareti (1.000 dolar)

Ülke Gurupları İhracat İthalat
2017 2018 2017 2018
Toplam 43.266 47.339 49.598 57.141
Avrupa Birliği 17.533 20.161 20.799 23.2116
BDT Ülkeleri 6.916 7.025 11.469 13.209
Diğer Ülkeler 18.817 20.153 17.330 20.716

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (www.ukrstat.gov.ua)

 

Ukrayna’nın 2018 yılı dış ticaretinin % 40’ı Avrupa Birliği ve % 23’ü ise Bağımsız Devletler topluluğu ile gerçekleşmiştir.

 

Tablo: 16 Ukrayna’nın Yıllar İtibariyle Rusya’ya İhracat ve İthalat İstatistikleri (milyar dolar)

Yıllar Rusya’ya İhracat Rusya’dan İthalat Rusya İle Toplam Dış Ticaret Hacmi Payı (%) Ukrayna’nın Toplam Dış Ticaret Hacmi.
2013 15,0 23,2 38,2 0,27 140,2
2014 9,7 12,6 22,3 0,21 108,3
2015 4,8 7,4 12,2 0,16 75,6
2016 3,5 5,1 8,6 0,11 75,6
2017 3,9 7,2 11,1 0,12 92,7
2018 3,6 8 11,6 0,11 104,5

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

Ukrayna’nın 2013 yılı toplam dış ticaretinde Rusya’nın payı % 27’den, 2017 yılında % 11’e gerilemiştir. Söz konusu dönemde Rusya’ya ihracatı 15 milyar dolardan 3,6 milyar dolara, ithalatı ise 23,2 milyar dolardan 8 milyar dolara düşmüştür.

Tablo: 17 Ukrayna’nın 2018 Yılında İhracatında Değer olarak Büyüklük Sıralamasına Göre 20 Ülke (1.000 dolar)

Ülkeler  Değer
Rusya 3.654.090
Polanya 3.257.581
İtalya 2.628.789
Türkiye 2.352.402
Almanya 2.208.422
Çin 2.200.268
Hindistan 2.175.943
Macaristan 1.646.312
Hollanda 1.603.527
Mısır 1.557.139
İspanya 1.370.009
Belarus 1.304.504
Amerika 1.111.472
Romanya 932.657
Çek Cum. 878.089
Slovakya 864.150
Moldova 789.291
Sudi Arabistan 749.089
Irak 644.060
Endonezya 616.238

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi (www.ukrstat.gov.ua)

 

2018 yılında Ukrayna’nın ihracatındaki başlıca ülkeler ve payları; Rusya Federasyonu % 7,7; Polonya % 6,9; İtalya % 5,6; Türkiye % 5; Almanya % 4,7; Macaristan % 3,5; Hollanda % 3,4; Mısır % 3,3; İspanya % 2,9;  Belarus % 2,8; ABD % 2,3 ve Romanya % 2 olarak sıralayabiliriz.

Tablo: 18 Ukrayna’nın 2018 Yılında İthalatında Değer Olarak Büyüklük Sıralamasına Göre 20 Ülke (1.000 dolar)

Ülkeler  Değer
Rusya 8.092.714
Çin 7.603.978
Almanya 5.983.178
Beyaz Rusya 3.786.974
Polonya 3.634.617
Amerika 2.962.252
İtalya 2.031.090
Türkiye 1.714.236
İsviçre 1.635.823
Fransa 1.476.308
Macaristan 1.267.780
Çek Cumhuriyeti 1.035.584
İngiltere 888.128
Litvanya 877.565
Hollanda 776.410
Japonya 737.640
İspanya 629.135
Hindistan 616.629
Avusturya 593.404
Belçika 553.806

Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

2018 yılında Ukrayna’nın ithalatındaki başlıca ülkeler ile payları; Rusya Federasyonu % 14,1; Çin Halk Cumhuriyeti % 13,3; Almanya % 10,5; Belarus % 6,6; Polonya % 6,4; ABD % 5,2; İtalya % 4,3 ve Türkiye % 2,9 olarak sıralanabilir.

Tablo: 19 Yıllar İtibariyle Ukrayna’nın AB’ne Üye Ülkelere İhracat Değerleri (1.000 dolar)
Ülkeler 2017 Yıllık 2.018 Yıllık
Polonya 2.724.630 3.257.249
İtalya 2.469.872 2.628.764
Almanya 1.754.288 2.208.355
Hollanda 1.676.245 1.603.531
Macaristan 1.326.440 1.646.046
İspanya 1.260.108 1.369.890
Romanya 841.808 932.649
Çek Cumhuriyeti 715.165 878.036
Slovakya 656.027 863.926
Avusturya 535.169 553.192
İngiltere 480.035 584.230
Belçika 456.225 603.521
Bulgaristan 429.905 513.862
Fıranca 419.132 537.647
Litvanya 374.228 342.715
Portekiz 264.144 247.046
Letonya 213.717 294.423
Yunanistan 196.815 279.901
Danimarka 189.484 249.975
İsviçre 182.314 70.190
Estonya 133.067 152.062
Kıbrıs 79.638 40.364
Fillandiya 78.803 80.643
Malta 66.188 65.683
İrlanda 55.298 77.509
Slovenya 29.184 33.306
Hırvatsitan 24.186 35.011
Lüksemburg 7.294 7.290
Toplam 17.639 20.059
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi

 

BÖLÜM II

  1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ

1.1. Ekonomik İlişkilerin Genel Durumu

Türkiye ile Ukrayna arasındaki ticari ilişkilerin temel dayanağı iki ülke arasında 4 Mayıs 1992 tarihinde imzalanan ve 20 Nisan 1994 tarihinde yürürlüğe giren Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşmasıdır.

Söz konusu Anlaşma çerçevesinde kurulmuş bulunan Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı 25-27 Kasım 1996 tarihlerinde Ankara’da,  Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu II. Dönem Toplantısı 13-16 Aralık 2000 tarihlerinde Kiev’de, III. Dönem Toplantısı ise 29-30 Ocak 2002 tarihlerinde Ankara’da yapılmıştır.

Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonunun (TEİK) IV. Dönem Toplantısı 25-26 Şubat 2004 tarihlerinde Kiev’de düzenlenmiştir. Söz konusu Komisyonun V. Dönem Toplantısı ise Ukrayna Devlet Başkanı Victor Yuşenko’nun ülkemize gerçekleştirdiği resmi ziyaret esnasında 5-6 Haziran 2005 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. TEİK VI. Dönem Toplantısı 27-29 Mart 2007 tarihlerinde Kiev’de, VII. Dönem Toplantısı 25 Mayıs 2010 tarihinde İstanbul’da yapılmıştır.

T.C. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ile Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Sosyal Politikalar Sergiy Tigipko’nun eşbaşkanlıklarında 3-4 Mayıs 2012 tarihlerinde Kiev’de tertiplenen VIII. Dönem TEİK Toplantısında, taraflarca öncelikli olarak Yatırım ve Serbest Bölgeler, Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Ulaştırma, Enerji, Gıda, Tarım, Hayvancılık ve Balıkçılık, Orman ve Su Kaynakları Yönetimi, Kültür ve Turizm alanlarında işbirliği yapılması hususunda mutabık kalınmıştır.

  1. Dönem TEİK Toplantısı T.C. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan ile Ukrayna Başbakan Yardımcısı Yuriy Boyko eşbaşkanlıklarında 24-25 Haziran 2013 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiş olup, ayrıca, Boyko ile T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ve Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım arasında ikili görüşmeler de yapılmıştır. Taraflar iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri daha da güçlendirme ve öncelikli işbirliği alanlarında uzun vadeli perspektifte işbirliğini geliştirme kararlılıklarını teyit etmiş olup, yatırımlar, müteahhitlik, bilim, sanayi ve teknoloji, ulaştırma, enerji, tarım, kültür ve turizm ve benzeri öncelikli alanlarındaki işbirliğinin esasları hususlarında mutabakata varmışlardır.

Ülkede 2013 yılı sonunda meydana gelen ekonomik ve siyasi olaylar sonucu X. Dönem TEİK toplantısı Milli Savunma Bakanımız İsmet Yılmaz ile Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Bölgesel Kalkınma, İnşaat Konut ve Kamu Hizmetleri Bakanı Hennadiy Zubko başkanlıklarında 12-13 Mayıs 2016 tarihlerinde Kiev’de gerçekleşmiştir. Söz konusu görüşmede, Ticari ilişkiler, yatırım alanında işbirliği, Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Alanında İşbirliği, Kamu ve Özel Sektör Ortaklığı, Gümrükler Alanında işbirliği, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Alanında İşbirliği, Ulaştırma Alanında İşbirliği, Enerji Alanında İşbirliği, Tarım Alanında İşbirliği, Ormancılık ve Su Kaynaklarının Yönetimi Alanında İşbirliği, Kültür Alanında İşbirliği, Turizm Alanında İşbirliği, Eğitim Alanında İşbirliği, Çevre ve Şehircilik Alanında İşbirliği konuları görüşülmüştür.

Türkiye-Ukrayna Hükümetlerarası Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu (TEİK) X1. Dönem Toplantısının 21-22 Mart 2018 tarihlerinde Ankara’da gerçekleşmiştir.

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması, 30 Mayıs 1994 tarihinde Kiev’de imzalanmış ve 27 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ile Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması, Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın 27-29 Kasım 1996 tarihlerinde Türkiye’ye ziyaretleri esnasında Ankara’da imzalanmıştır.

Söz konusu anlaşmaların sırasıyla 11 Şubat 1998 ve 29 Nisan 1998 tarihlerinde yürürlüğe girmesiyle birlikte iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin hukuki çerçevesi tamamlanmış bulunmaktadır.

İlki 1991 yılı Mart ayı içinde dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından gerçekleştirilen Ukrayna’ya en üst düzeydeki resmi ziyaretler müteakip yıllarda karşılıklı olarak devam etmiş ve gerek Cumhurbaşkanları gerekse Başbakanlar ve Bakanlar seviyesindeki resmi ziyaretler sırasında iki ülke yöneticileri siyasal, sosyal, askeri ve kültürel alanlarda olduğu gibi ticari ve ekonomik alanda da birçok anlaşma ve protokole imza atarak her alandaki işbirliğinin gelişebilmesi için yasal zemini oluşturmuşlardır.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Kuchma’nın 22-24 Kasım 2000 tarihlerinde Türkiye’yi resmi ziyaretleri sırasında; Türkiye-Ukrayna Ortak Bildirisi; T.C. Hükümeti ile Ukrayna Bakanlar Kurulu Arasında Nükleer Kazaların Erken Bildirimi ve Nükleer Tesislere İlişkin Anlaşma; Türkiye ile Ukrayna Arasında Hukuki Konularda Adli Yardımlaşma ve İşbirliği Anlaşması; T.C. Adalet Bakanlığı ile Ukrayna Adalet Bakanlığı Arasında İşbirliğine İlişkin Protokol; T.C. Sağlık Bakanlığı ile Ukrayna Sağlık Bakanlığı Arasında İlaç ve Eczacılık Alanında İşbirliğine İlişkin Protokol; T.C. Hükümeti ile Ukrayna Hükümeti Arasında Askeri-Teknik Alanda Bilgi ve Belgelerin değişimi Anlaşması; T.C. Ulaştırma Bakanlığı ile Ukrayna Bilişim ve Haberleşme Devlet Komitesi Arasında Posta ve Haberleşme Alanlarında İşbirliği Anlaşması; Anadolu Ajansı (AA) ile Ukrayna Milli Haber Ajansı (Ukrinform-DİNAU) Arasında İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır.

T.C. Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 24-25 Ocak 2011 tarihlerinde Ukrayna’yı ziyareti sırasında kurulan Türkiye-Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey (YDSK) mekanizması sayesinde ilişkilerimiz “stratejik ortaklık” düzeyine yükseltilmiştir.

Şimdiye kadar 22 Aralık 2011, 13 Eylül 2012, 9 Ekim 2013, 20 Mart 2015, 9 Mart 2016 ve 9 Ekim 2017 tarihlerinde 6 defa toplanan YDSK çerçevesinde iki ülke arasında başta 1 Ağustos 2012’de yürürlüğe giren Vize Muafiyeti Anlaşması olmak üzere pek çok belge imzalanmıştır.

Türkiye-Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi IV. Dönem Toplantısı için 20 Mart 2015 tarihinde Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ile Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko’nun eşbaşkanlıklarında gerçekleştirmiştir. Devlet Başkanları düzeyindeki söz konusu toplantıda iki ülke arasındaki STA müzakerelerine ivme kazandırılması konusunda ortak siyasi irade beyan edilmiştir. Aynı toplantıda Cumhurbaşkanımız, hali hazırda 6 milyar dolar seviyesinde olan iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2017 yılında 10 milyar dolar ve 2023 yılında 20 milyardolar seviyesine çıkarılmasını hedeflediğimizi açıklayarak, bu hedefe ulaşmak için müzakerelerinde son aşamaya gelinen STA’nın en kısa zamanda sonuçlandırılmasının önemine değinmiştir.

9 Ekim 2017 tarihinde Türkiye-Ukryanya Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi 6. Toplantısı İki ülke Cumhurbaşkanlğı liderliğinde gerçekleştirilen toplantıda; Türkiye Cumhuriyeti ile Ukrayna Arasında Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi Beşinci Toplantısı Sonuçlarına İlişkin Ortak Açıklama, Anadolu Ajansı (AA) ile Ukrayna Haber Ajansı (UKRİNFORM) arasında işbirliği anlaşması ve Türkiye Cumhuriyeti Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği ve Ukrayna Milli Güvenlik Ve Savunma Konseyi Arasında Mutabakat Muhtırası imzalanmaştır.

3 Kasım 2018 tarihinde Türkiye-Ukrayna Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi 7 Toplantısı İstanbul’da gerçekleşmiştir. TİKA’nın resmi statüsü, ulaştırma, askeri, teknik alanlardaki önemli konular görüşülmüştür.

TTürkiye ve Ukrayna arasında ticari ve ekonomik alanda bugüne kadar imzalanan önemli anlaşma ve protokoller aşağıda belirtilmiştir.

  • Ticari İlişkilerin Geliştirilmesine Dair Protokol
  • İş Konseyi Kurulmasına Dair Anlaşma
  • Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
  • Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (Tarım Bakanlıkları arasında)
  • Enerji İşbirliği Anlaşması
  • Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması
  • Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması
  • Karma Ekonomik Komisyonu I. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Türk Standartları Enstitüsü ve Ukrayna Devlet Standardizasyon Metroloji ve Belgelendirme Kuruluşu Arasında İşbirliği Anlaşması
  • Türk Standartları Enstitüsü ve Ukrayna Devlet Standardizasyon Metroloji ve Belgelendirme Kuruluşu Arasında Belgelendirme Çalışması Sonuçlarının Karşılıklı Tanınması Alanında İşbirliği Anlaşması
  • Veterinerlik Alanında İşbirliği Anlaşması
  • Ticari Deniz Taşımacılığı Anlaşması
  • Hava Taşımacılığına İlişkin Protokol
  • Hava Taşımacılığı Anlaşması
  • Gümrük İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardıma İlişkin Anlaşma
  • Gümrük Müsteşarlığı ile Ukrayna Devlet Gümrük Komitesi arasında Protokol
  • Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma
  • Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması
  • Finansal İşbirliği Protokolü (20 milyon dolar’lık Türk Eximbank Kredi Anlaşması)
  • Türkiye-Ukrayna Ortak Bildirisi (Cumhurbaşkanları arasında)
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu III. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu IV. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu V. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VI. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VII. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu VIII. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu IX. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu X. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu XI. Dönem Toplantısı Protokolü
  • Tren-Feri Hattı Anlaşması
  • Bitki Koruma ve Bitki Karantina Alanında İşbirliği Anlaşması
  • Balıkçılık Sektöründe İşbirliğine Dair Anlaşma
  • Vatandaşların Karşılıklı Seyahatlerine İlişkin Usullere Dair Anlaşma

 

1.2.Ticari İlişkilerin Genel Durumu ve Dış Ticaret İstatistikleri

1.2.1. Ticari İlişkilerin Genel durumu

Ülkemizle ile Ukrayna arasında bir STA imzalanmasına yönelik istikşafi mahiyetteki ilk tur görüşmeler 29 Haziran 2007 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. İstikşafi mahiyetteki ikinci ve üçüncü tur görüşmeler sırası ile 22-23 Aralık 2008 ve 20-21 Mayıs 2009 tarihlerinde Kiev’de yapılmıştır.

Nihayet, 2011 yılında Ukrayna ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bir STA imzalanmasına yönelik resmi müzakereler başlamıştır. Anılan müzakerelerin birinci turu 6-7 Aralık 2011 tarihinde Kiev’de, ikinci turu 5-7 Mart 2012’de Ankara’da, üçüncü turu 16-18 Mayıs 2012’de Kiev’de, dördüncü turu 6-7 Eylül 2012’de Ankara’da, beşinci turu ise 5-6 Eylül 2013’te Kiev’de gerçekleştirilmiştir. Taraflar ayrıca, 16-17 Nisan 2012 tarihlerinde Ankara’da tarım ürünlerindeki taviz değişimi, 24-25 Ocak 2013 tarihlerinde Kiev’de hizmetler ticaretine ilişkin olarak 8-9 Ekim 2013 tarihinde Ankara’da sanayi ve tarım ürünlerinde pazara giriş konuların ele alındığı üç ara oturum yapmıştır.

Ukrayna’da 2013 yılının sonunda yaşanan sıkıntılar iki ülke arasındaki STA sürecini olumsuz etkilemiştir. Bu dönemde, müzakere sürecinin yeniden canlandırılmasını teminen durum değerlendirmesi yapmak ve bir yol haritası belirlemek amacıyla, iki tarafın müzakere heyet başkanları arasında 21 Ağustos 2014 tarihinde bir video konferans gerçekleştirilmiştir. Ancak, müzakere sürecinin 2015 yılı içerisinde tekrar canlanması beklenmiştir.

Zira 2015 yılının Mart ayında Kiev’de Devlet Başkanları düzeyinde gerçekleştirilen Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey toplantısında iki ülke arasındaki STA müzakerelerine ivme kazandırılması konusunda ortak siyasi irade beyan edilmiştir.

Aynı toplantıda 6 milyar dolar seviyesinde olan iki ülke arasındaki ticaret hacminin, 2017 yılında 10 milyar dolar ve 2023 yılında 20 milyar dolar seviyesine çıkarılması hedeflenerek,  bu hedefe ulaşmak için müzakerelerinde son aşamaya gelinen STA’nın en kısa zamanda imzalanması konusunda mutabık kalındığına işaret edilmiştir.

Bu çerçevede, 9-10 Kasım 2015 tarihleri arasında Kiev’de, 10-11 Mart 2016 tarihlerinde ise Ankara’da STA görüşmeleri gerçekleşmiştir. Ancak Ukrayna tarafı söz konusu toplantılarda; Ukrayna’da yaşanan siyasi ve ekonomik durum öne sürerek, 2013 yılında iki ülke tarafından verilen taviz listesinde değişiklik yaparak, Türkiye’den en çok ithalatı gerçekleşen ürünler dikkate alınarak hazırlanan yeni listede gümrük vergisi oranlarında yükseltmeye gitmiş ayrıca indirim takvimi de uzun tutulmuştur. Yeni önerilen ürünlerin vergi oranları ile indirim takvimi STA dan beklenilen faydayı sağlamaması nedeniyle, ülkemiz tarafından kabul edilmemiştir.

Ayrıca, 13 Mart 2018 tarihinde Ankara’da,  03-04 Mayıs 2018’de Kiev’de, 1 Kasım 2018 tarihinde Ankara’da, 10-11 Aralık 2018’de Kiev’de, gerçekleştirilen toplantılarda,  anlaşma metni hemen hemen tamamlanmış, henüz uzlaşma sağlanamayan tarım ürünlerinde tarife kontenjanı talepleri, demir çelik ürünleri ile deri tekstil ve hazır giyim ürünlerinde indirim oranları ile takvimine ilişkin görüşmelere devam edilmiştir.

Türkiye’nin dış ticaret istatistikleri genellikle Ukrayna’nın dış ticaret istatistiklerinden daha yüksektir. Ancak, 2018 yılında Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı 1.467 Milyon dolar, ithalatı ise 2.654 milyon dolardır. Ukrayna Devlet İstatistik Servisi kayıtlarında Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatı 1.714 milyon dolar, ithalatı ise 2.352 milyon dolar olarak farklılık göstermesine karşın, toplamda örtüşmektedir.

Türkiye -Ukrayna arasında 1996 yılında 1 milyar dolar olan toplam dış ticaret hacmi, 2008 yılında 8,2 milyar dolara yükselmiştir. Küresel kriz nedeniyle 2009 yılında  % 49 azalışla 4,1 milyara gerilemiştir. 2013 yılında tekrar 6,7 milyar dolara yükselmenin ardından, Ukrayna’da meydana gelen siyasi ve ekonomik olaylar sonucu, 2014’te 5,9; 2015’te 4,5; 2016’da 3,8 milyar dolara gerilemiş, 2017 ve 2018 yıllarında ise 4,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

1.2.2. Dış Ticaret İstatistikleri

Türkiye İstatistik Kurumu verileri esas alınarak iki ülke arasındaki dış ticarete ilişkin tablolar aşağıda yer almaktadır.

Tablo: 20 Yıllar İtibariyle Türkiye’nin Ukrayna’ya İhracat ve İthalat İstatistikleri (dolar)

Yıllar İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE
Değer Payı (%) Değer Payı (%) Değer Payı (%) Değer
1996 267.538.503 761.658.428 1.029.196.931 -494.119.925
1997 337.045.004 0,26 917.760.125 0,20 1.254.805.129 0,22 -580.715.121
1998 274.317.064 -0,19 988.781.322 0,08 1.263.098.386 0,01 -714.464.258
1999 225.821.187 -0,18 773.686.388 -0,22 999.507.575 -0,21 -547.865.201
2000 258.121.194 0,14 981.559.775 0,27 1.239.680.969 0,24 -723.438.581
2001 289.179.616 0,12 757.625.630 -0,23 1.046.805.246 -0,16 -468.446.014
2002 313.265.002 0,08 991.097.280 0,31 1.304.362.282 0,25 -677.832.278
2003 444.967.281 0,42 1.331.505.472 0,34 1.776.472.753 0,36 -886.538.191
2004 575.826.913 0,29 2.509.351.386 0,88 3.085.178.299 0,74 -1.933.524.473
2005 821.033.657 0,43 2.651.017.078 0,06 3.472.050.735 0,13 -1.829.983.421
2006 1.121.364.283 0,37 3.059.079.420 0,15 4.180.443.703 0,20 -1.937.715.137
2007 1.481.155.808 0,32 4.519.113.917 0,48 6.000.269.725 0,44 -3.037.958.109
2008 2.187.674.803 0,48 6.106.324.788 0,35 8.293.999.591 0,38 -3.918.649.985
2009 1.033.448.589 -0,53 3.156.659.138 -0,48 4.190.107.727 -0,49 -2.123.210.549
2010 1.260.423.143 0,22 3.832.744.022 0,21 5.093.167.165 0,22 -2.572.320.879
2011 1.729.760.289 0,37 4.812.060.121 0,26 6.541.820.410 0,28 -3.082.299.832
2012 1.829.195.018 0,06 4.394.199.797 -0,09 6.223.394.815 -0,05 -2.565.004.779
2013 2.189.244.511 0,20 4.516.332.838 0,03 6.705.577.349 0,08 -2.327.088.327
2014 1.729.293.602 -0,21 4.242.612.328 -0,06 5.971.905.930 -0,11 -2.513.318.726
2015 1.121.245.565 -0,35 3.448.171.136 -0,19 4.569.416.701 -0,23 -2.326.925.571
2016 1.253.154.770 0,12 2.547.635.876 -0,26 3.800.790.646 -0,17 -1.294.481.106
2017 1.341.221.494 0,07 2.817.132.471 0,11 4.158.353.965 0,09 -1.475.910.977
2018 1.467.389.966 0,09 2.654.554.519 -0,06 4.112.944.485 -0,01 -1.187.164.553

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

2013 yılı Ukrayna’ya ihracatımız bir önceki yıla oranla % 20 artışla 2,1; 2014’te % 21 düşüşle 1,7; 2015’te % 35 azalışla 1,1; 2016’da % 12 artışla 1,2; 2017’de % 7 yükselişle 1,3 ve 2018 yılında ise % 9 artışla 1,4 milyar dolar olmuştur.

Ukrayna’dan 2013 yılı ithalatımız bir önceki yıla oranla % 3 artışla 4,5, 2014’te % 6 düşüşle 4,2, 2015’te % 19 kayıpla 3,4, 2016’da azalışla 2,5 ve 2017’de ise  % 11 artışla 2,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Tablo: 21 Türkiye’nin Fasıl Bazında Ukrayna’ya İhracatı (dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
Fasıllar Fasıl Tanımı Değer Değer
02 ETLER VE YENİLEN SAKATAT 18.900
03 BALIKLAR, KABUKLU HAYVANLAR, YUMUŞAKÇALAR VE SUDA YAŞAYAN DİĞER OMURGASIZ HAYVANLAR 4.694.491 6.738.993
04 SÜT ÜRÜNLERİ, YUMURTALAR, TABİİ BAL, DİĞER YENİLEBİLİR HAYVANSAL MENŞELİ ÜRÜNLER 5.250 19.425
05 DİĞER HAYVANSAL MENŞELİ ÜRÜNLER (KIL, KEMİK, BOYNUZ, FİLDİŞİ, MERCAN, BAĞIRSAK, VB.) 751
06 CANLI AĞAÇLAR VE DİĞER BİTKİLER, YUMRULAR, KÖKLER VE BENZERLERİ, KESME ÇİÇEKLER VE SÜS YAPRAKLARI 746.406 635.897
07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 24.174.705 38.320.191
08 YENİLEN MEYVELER VE SERT KABUKLU MEYVELER 96.904.151 112.880.046
09 KAHVE, ÇAY, PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT 376.665 287.669
10 HUBUBAT 1.462.409 397.476
11 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ, MALT, NİŞASTA, İNÜLİN, BUĞDAY GLUTENİ 552.504 883.860
12 YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR, MUHTELİF TANE, TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİİDE VE TIPTA KULLANILAN BİTKİLER, SAMAN VE KABA YEM 23.318.904 19.341.512
13 LAK, SAKIZ, REÇİNE VE DİĞER BİTKİSEL ÖZSU VE HÜLASALAR 133.851 9.039
14 ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ BİTKİSEL MADDELER, TARİFENİN BAŞKA YERİNDE BELİRTİLMEYEN VEYA YER ALMAYAN BİTKİSEL ÜRÜNLER 10.976
15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL KATI VE SIVI YAĞLAR, YEMEKLİK KATI YAĞLAR, HAYVANSAL VE BİTKİSEL MUMLAR 187.190 830.213
17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 4.966.061 6.953.741
18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 1.427.873 10.352.476
19 HUBUBAT, UN, NİŞASTA VEYA SÜT MÜSTAHZARLARI, PASTACILIK ÜRÜNLERİ 6.928.654 8.871.749
20 SEBZELER, MEYVALAR, SERT KABUKLU MEYVALAR VE BİTKİLERİN DİĞER KISIMLARINDAN ELDE EDİLEN MÜSTAHZARLAR 11.990.516 17.727.765
21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI (KAHVE HÜLASALARI, ÇAY HÜLASALARI, MAYALAR, SOSLAR, DİYET MAMALARI, VB.) 735.802 1.601.738
22 MEŞRUBAT, ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 144.225 426.089
23 GIDA SANAYİİNİN KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ, HAYVANLAR İÇİN HAZIRLANMIŞ KABA YEMLER 59.220 280.345
24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 11.503.686 9.252.700
25 TUZ, KÜKÜRT, TOPRAKLAR VE TAŞLAR, ALÇILAR, KİREÇLER VE ÇİMENTO 24.941.115 43.071.940
26 METAL CEVHERLERİ, CÜRUF VE KÜL 4.405.681 1.466.323
27 MİNERAL YAKITLAR, MİNERAL YAĞLAR VE BUNLARIN DAMITILMASINDAN ELDE EDİLEN ÜRÜNLER, BİTÜMENLİ MADDELER, MİNERAL MUMLAR 35.471.721 25.611.620
28 İNORGANİK KİMYASALLAR, KIYMETLİ METAL, RADYOAKTİF ELEMENT, METAL VE İZOTOPLARIN ORGANİK-ANORGANİK BİLEŞİKLERİ 12.944.416 19.093.332
29 ORGANİK KİMYASAL ÜRÜNLER 1.726.792 3.565.297
30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 8.026.282 13.677.016
31 GÜBRELER 6.883.540 27.636.414
32 DEBAGATTE VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASALAR, TANENLER, BOYALAR, PİGMENTLER,VB, VERNİKLER, VB, MACUNLAR, MÜREKKEPLER 13.843.104 18.857.311
33 UÇUCU YAĞLAR VE REZİNOİTLER, PARFÜMERİ, KOZMETİK VEYA TUVALET MÜSTAHZARLARI 15.661.833 17.903.618
34 SABUNLAR, YÜZEY-AKTİF ORGANİK MADDELER, YIKAMA-YAĞLAMA MÜSTAHZARLARI, MUMLAR,BAKIM MÜSTAHZARLARI, DİŞÇİLİK MÜSTAHZARLARI 6.020.286 8.984.899
35 ALBÜMİNOİD MADDELER, DEĞİŞİKLİĞE UĞRAMIŞ NİŞASTA ESASLI ÜRÜNLER, TUTKALLAR, ENZİMLER 3.680.906 3.598.424
36 BARUT VE PATLAYICI MADDELER, PİROTEKNİ MAMULLERİ, KİBRİTLER, PİROFORİK ALAŞIMLAR, ATEŞ ALICI MADDELER 51.544 13.645
37 FOTOĞRAFÇILIKTA VEYA SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA 316.245 204.684
38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER (BİODİZEL, YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ, DEZENFEKTANLAR, HAŞARAT ÖLDÜRÜCÜLER, VB.) 14.536.960 14.962.731
39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 78.891.533 75.775.635
40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 19.137.766 21.985.462
41 HAM POSTLAR, DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER 1.696.801 1.403.743
42 DERİ-SARACİYE EŞYASI, EYER-KOŞUM TAKIMLARI, SEYAHAT EŞYASI, EL ÇANTALARI VB MAHFAZALAR, HAYVAN BAĞIRSAĞINDAN MAMUL EŞYA 1.145.926 1.414.654
43 KÜRKLER VE TAKLİT KÜRKLER, BUNLARIN MAMULLERİ 64.664 287.501
44 AĞAÇ VE AHŞAP EŞYA, ODUN KÖMÜRÜ 3.481.077 3.941.608
45 MANTAR VE MANTARDAN EŞYA 1.170
46 HASIRDAN, SAZDAN VEYA ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ DİĞER MADDELERDEN MAMULLER, SEPETÇİ VE HASIRCI EŞYASI 14.167 25.056
48 KAĞIT VE KARTON, KAĞIT HAMURUNDAN, KAĞITTAN VEYA KARTONDAN EŞYA 15.195.682 16.768.160
49 BASILI KİTAPLAR, GAZETELER, RESİMLER VE BASKI SANAYİİNİN DİĞER MAMULLERİ, EL VE MAKİNA YAZISI METİNLER VE PLANLAR 213.016 165.758
50 İPEK 1.767 311.702
51 YAPAĞI VE YÜN, İNCE VEYA KABA HAYVAN KILI, AT KILINDAN İPLİK VE DOKUNMUŞ MENSUCAT 779.327 647.999
52 PAMUK, PAMUK İPLİĞİ VE PAMUKLU MENSUCAT 26.554.389 26.639.661
53 DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER BİTKİSEL LİFLER, KAĞIT İPLİĞİ VE KAĞIT İPLİĞİNDEN 25.578 32.725
54 SENTETİK VE SUNİ FİLAMENTLER, ŞERİTLER VE BENZERİ SENTETİK VE SUNİ DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELER 21.787.331 22.735.062
55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 18.007.060 17.865.762
56 VATKA, KEÇE VE DOKUNMAMIŞ MENSUCAT, ÖZEL İPLİKLER, SİCİM, KORDON, İP, HALAT VE BUNLARDAN MAMUL EŞYA 14.125.231 11.621.269
57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELERDEN YER KAPLAMALARI 13.246.536 15.195.147
58 ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT, TUFTE EDİLMİŞ DOKUNABİLİR MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI, ŞERİTÇİ VE KAYTANCI EŞYASI, İŞLEMELER 15.510.317 16.547.528
59 EMDİRİLMİŞ, SIVANMIŞ, KAPLANMIŞ VEYA LAMİNE EDİLMİŞ DOKUNABİLİR MENSUCAT, DOKUNABİLİR MADDELERDEN TEKNİK EŞYA 1.438.377 1.428.338
60 ÖRME EŞYA 40.302.634 40.999.348
61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 137.442.206 69.800.518
62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 76.135.843 50.990.756
63 DOKUNABİLİR MADDELERDEN HAZIR EŞYA, TAKIMLAR, KULLANILMIŞ GİYİM VE DOKUNMUŞ DİĞER EŞYA, PAÇAVRALAR 14.984.004 14.827.208
64 AYAKKABILAR, GETRLER, TOZLUKLAR VE BENZERİ EŞYA, BUNLARIN AKSAMI 8.053.720 7.987.099
65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI (ŞAPKA, KASKET, KORUYUCU BAŞLIKLAR VB.) 340.902 521.533
66 ŞEMSİYELER, GÜNEŞ ŞEMSİYELERİ, BASTONLAR, İSKEMLE BASTONLAR, KAMÇILAR, KIRBAÇLAR VE BUNLARIN AKSAMI 29.095 28.312
67 HAZIRLANMIŞ İNCE VE KALIN KUŞ TÜYLERİ VE BUNLARDAN EŞYA, YAPMA ÇİÇEKLER, İNSAN SAÇINDAN EŞYA 15.918 1.405
68 TAŞ, ALÇI, ÇİMENTO, AMYANT, MİKA VEYA BENZERİ MADDELERDEN EŞYA 3.301.451 2.878.068
69 SERAMİK MAMULLERİ 5.904.476 8.324.059
70 CAM VE CAM EŞYA 4.431.415 3.006.478
71 KIYMETLİ VEYA YARI KIYMETLİ TAŞLAR, KIYMETLİ METALLER, İNCİLER, TAKLİT MÜCEVHERCİ EŞYASI, METAL PARALAR 16.989.482 16.990.513
72 DEMİR VE ÇELİK 54.724.858 89.327.732
73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 39.278.078 52.815.155
74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 2.852.869 2.734.877
75 NİKEL VE NİKELDEN EŞYA 302.822 84.765
76 ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUMDAN EŞYA 10.396.482 12.903.578
78 KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA 53.514 42.674
79 ÇİNKO VE ÇİNKODAN EŞYA 322.959 29.458
81 DİĞER ADİ METALLER (TUNGSTEN, MOLİBDEN, TANTAL, MAGNEZYUM, KOBALT, BİZMUT, KADMİYUM, VB.), SERMETLER, BUNLARDAN EŞYA 16.543 34.581
82 ADİ METALLERDEN ALETLER, BIÇAKCI EŞYASI VE SOFRA TAKIMLARI, ADİ METALLERDEN BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 1.927.517 2.235.431
83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA (KİLİT, KASA, MOBİLYA TERTİBATI, VB.) 16.150.900 17.137.287
84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER, NÜKLEER REAKTÖRLER, BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 122.371.553 155.794.804
85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, SES KAYDETME-VERME, TELEVİZYON GÖRÜNTÜ-SES KAYDETME-VERME CİHAZLARI,AKSAM-PARÇA-AKSESUARI 44.712.995 91.140.269
86 DEMİRYOLU VB HATLARA AİT TAŞITLAR VE MALZEMELER, BUNLARIN AKSAM-PARÇALARI, MEKANİK TRAFİK SİNYALİZASYON CİHAZLARI 367.208 45.486
87 MOTORLU KARA TAŞITLARI, TRAKTÖRLER, BİSİKLETLER, MOTOSİKLETLER VE DİĞER KARA TAŞITLARI, BUNLARIN AKSAM, PARÇA, AKSESUARI 133.030.854 127.177.957
88 HAVA TAŞITLARI, UZAY TAŞITLARI VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALAR 2.655.342 55.100
89 GEMİLER VE SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR 3.244.072 212.583
90 OPTİK, FOTOĞRAF, SİNEMA, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR, TIBBİ, CERRAHİ ALET VE CİHAZLAR, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 4.698.601 4.248.744
91 SAATLER VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 441.546 123.750
92 MÜZİK ALETLERİ, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 1.254 874
93 SİLAHLAR VE MÜHİMMAT, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 5.185.589 4.570.286
94 MOBİLYALAR, YATAK TAKIMLARI, AYDINLATMA CİHAZLARI, REKLAM LAMBALARI, IŞIKLI TABELALAR VB., PREFABRİK YAPILAR 10.022.232 12.030.949
95 OYUNCAKLAR, OYUN VE SPOR MALZEMELERİ, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 351.116 203.613
96 ÇEŞİTLİ MAMUL EŞYA (HİJYENİK HAVLU, BEBEK BEZİ, KALEM, ÇAKMAK, FERMUAR, FIRÇA VB.) 8.727.808 8.385.372
97 SANAT ESERLERİ, KOLLEKSİYON EŞYASI VE ANTİKALAR 307
99 KİŞİSEL EŞYALAR, DENİZ VE HAVA TAŞITLARINA VERİLEN KUMANYA VE MALZEME (YAKITLAR HARİÇ) 790.361 428.019
Toplam 1.340.709.479 1.467.389.966

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

2018 yılında Ukrayna’ya ihracatımız;  % 17 tekstil ve hazır giyim ürünleri, % 16’sı makine ve elektrik ekipmanları, % 9’u taşıt araçları, % 8’i kimyasalları, % 7’si plastik ve kauçuk ürünleri, % 4’ü ise tarım ürünlerini kapsamaktadır.

Tablo: 22 Türkiye’nin Fasıl Bazında Ukrayna’dan İthalatı (dolar)

2017 2018
Fasıllar Fasıl Tanımı Değer Değer
01 CANLI HAYVANLAR 1.607.632 2.336.683
02 ETLER VE YENİLEN SAKATAT 9.510.666
03 BALIKLAR, KABUKLU HAYVANLAR, YUMUŞAKÇALAR VE SUDA YAŞAYAN DİĞER OMURGASIZ HAYVANLAR 475.433 3.442.234
04 SÜT ÜRÜNLERİ, YUMURTALAR, TABİİ BAL, DİĞER YENİLEBİLİR HAYVANSAL MENŞELİ ÜRÜNLER 21.507.148 17.774.720
05 DİĞER HAYVANSAL MENŞELİ ÜRÜNLER (KIL, KEMİK, BOYNUZ, FİLDİŞİ, MERCAN, BAĞIRSAK, VB.) 464.590 315.239
06 CANLI AĞAÇLAR VE DİĞER BİTKİLER, YUMRULAR, KÖKLER VE BENZERLERİ, KESME ÇİÇEKLER VE SÜS YAPRAKLARI 265.363 291.029
07 YENİLEN SEBZELER VE BAZI KÖK VE YUMRULAR 8.964.921 7.441.886
08 YENİLEN MEYVELER VE SERT KABUKLU MEYVELER 4.453.403 15.851.361
09 KAHVE, ÇAY, PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT 70.438
10 HUBUBAT 171.356.542 191.200.949
11 DEĞİRMENCİLİK ÜRÜNLERİ, MALT, NİŞASTA, İNÜLİN, BUĞDAY GLUTENİ 1.453.128 6.181.006
12 YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR, MUHTELİF TANE, TOHUM VE MEYVALAR,SANAYİİDE VE TIPTA KULLANILAN BİTKİLER, SAMAN VE KABA YEM 311.727.142 314.923.539
14 ÖRÜLMEYE ELVERİŞLİ BİTKİSEL MADDELER, TARİFENİN BAŞKA YERİNDE BELİRTİLMEYEN VEYA YER ALMAYAN BİTKİSEL ÜRÜNLER 560
15 HAYVANSAL VE BİTKİSEL KATI VE SIVI YAĞLAR, YEMEKLİK KATI YAĞLAR, HAYVANSAL VE BİTKİSEL MUMLAR 149.287.840 61.536.732
17 ŞEKER VE ŞEKER MAMULLERİ 21.210.084 11.772.198
18 KAKAO VE KAKAO MÜSTAHZARLARI 521.768 518.366
19 HUBUBAT, UN, NİŞASTA VEYA SÜT MÜSTAHZARLARI, PASTACILIK ÜRÜNLERİ 2.855.681 2.206.296
20 SEBZELER, MEYVALAR, SERT KABUKLU MEYVALAR VE BİTKİLERİN DİĞER KISIMLARINDAN ELDE EDİLEN MÜSTAHZARLAR 524.049 210.727
21 YENİLEN ÇEŞİTLİ GIDA MÜSTAHZARLARI (KAHVE HÜLASALARI, ÇAY HÜLASALARI, MAYALAR, SOSLAR, DİYET MAMALARI, VB.) 951.871 1.715.589
22 MEŞRUBAT, ALKOLLÜ İÇKİLER VE SİRKE 402.359 782.421
23 GIDA SANAYİİNİN KALINTI VE DÖKÜNTÜLERİ, HAYVANLAR İÇİN HAZIRLANMIŞ KABA YEMLER 215.630.272 176.046.949
24 TÜTÜN VE TÜTÜN YERİNE GEÇEN İŞLENMİŞ MADDELER 121.892 486.193
25 TUZ, KÜKÜRT, TOPRAKLAR VE TAŞLAR, ALÇILAR, KİREÇLER VE ÇİMENTO 32.083.966 28.110.860
26 METAL CEVHERLERİ, CÜRUF VE KÜL 132.763.532 92.675.926
27 MİNERAL YAKITLAR, MİNERAL YAĞLAR VE BUNLARIN DAMITILMASINDAN ELDE EDİLEN ÜRÜNLER, BİTÜMENLİ MADDELER, MİNERAL MUMLAR 39.315.915 10.218.126
28 İNORGANİK KİMYASALLAR, KIYMETLİ METAL, RADYOAKTİF ELEMENT, METAL VE İZOTOPLARIN ORGANİK-ANORGANİK BİLEŞİKLERİ 42.551.493 34.994.072
29 ORGANİK KİMYASAL ÜRÜNLER 1.976.031 1.158.058
30 ECZACILIK ÜRÜNLERİ 30.659 19.707
31 GÜBRELER 57.099.046 28.235.057
32 DEBAGATTE VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASALAR, TANENLER, BOYALAR, PİGMENTLER,VB, VERNİKLER, VB, MACUNLAR, MÜREKKEPLER 114.758 468.706
33 UÇUCU YAĞLAR VE REZİNOİTLER, PARFÜMERİ, KOZMETİK VEYA TUVALET MÜSTAHZARLARI 29.048 45.802
34 SABUNLAR, YÜZEY-AKTİF ORGANİK MADDELER, YIKAMA-YAĞLAMA MÜSTAHZARLARI, MUMLAR,BAKIM MÜSTAHZARLARI, DİŞÇİLİK MÜSTAHZARLARI 468.665 290.168
35 ALBÜMİNOİD MADDELER, DEĞİŞİKLİĞE UĞRAMIŞ NİŞASTA ESASLI ÜRÜNLER, TUTKALLAR, ENZİMLER 601.675 310.372
36 BARUT VE PATLAYICI MADDELER, PİROTEKNİ MAMULLERİ, KİBRİTLER, PİROFORİK ALAŞIMLAR, ATEŞ ALICI MADDELER 108
37 FOTOĞRAFÇILIKTA VEYA SİNEMACILIKTA KULLANILAN EŞYA 2.161 4.965
38 MUHTELİF KİMYASAL MADDELER (BİODİZEL, YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ, DEZENFEKTANLAR, HAŞARAT ÖLDÜRÜCÜLER, VB.) 946.368 1.713.731
39 PLASTİKLER VE MAMULLERİ 30.811.733 41.179.073
40 KAUÇUK VE KAUÇUKTAN EŞYA 801.727 862.833
41 HAM POSTLAR, DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER 67.422 184.132
42 DERİ-SARACİYE EŞYASI, EYER-KOŞUM TAKIMLARI, SEYAHAT EŞYASI, EL ÇANTALARI VB MAHFAZALAR, HAYVAN BAĞIRSAĞINDAN MAMUL EŞYA 91.636 12.298
43 KÜRKLER VE TAKLİT KÜRKLER, BUNLARIN MAMULLERİ 10.408 14.451
44 AĞAÇ VE AHŞAP EŞYA, ODUN KÖMÜRÜ 209.195.528 151.355.559
48 KAĞIT VE KARTON, KAĞIT HAMURUNDAN, KAĞITTAN VEYA KARTONDAN EŞYA 4.919.676 2.452.365
49 BASILI KİTAPLAR, GAZETELER, RESİMLER VE BASKI SANAYİİNİN DİĞER MAMULLERİ, EL VE MAKİNA YAZISI METİNLER VE PLANLAR 39.611 16.791
51 YAPAĞI VE YÜN, İNCE VEYA KABA HAYVAN KILI, AT KILINDAN İPLİK VE DOKUNMUŞ MENSUCAT 24.941 21.506
52 PAMUK, PAMUK İPLİĞİ VE PAMUKLU MENSUCAT 25.051
53 DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER BİTKİSEL LİFLER, KAĞIT İPLİĞİ VE KAĞIT İPLİĞİNDEN 214
54 SENTETİK VE SUNİ FİLAMENTLER, ŞERİTLER VE BENZERİ SENTETİK VE SUNİ DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELER 156
55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 5.122.586 3.940.267
56 VATKA, KEÇE VE DOKUNMAMIŞ MENSUCAT, ÖZEL İPLİKLER, SİCİM, KORDON, İP, HALAT VE BUNLARDAN MAMUL EŞYA 5.629.825 13.158.853
57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELERDEN YER KAPLAMALARI 19.013
59 EMDİRİLMİŞ, SIVANMIŞ, KAPLANMIŞ VEYA LAMİNE EDİLMİŞ DOKUNABİLİR MENSUCAT, DOKUNABİLİR MADDELERDEN TEKNİK EŞYA 1.634
60 ÖRME EŞYA 262.949 110.838
61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 422.106 218.249
62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 1.070.684 660.818
63 DOKUNABİLİR MADDELERDEN HAZIR EŞYA, TAKIMLAR, KULLANILMIŞ GİYİM VE DOKUNMUŞ DİĞER EŞYA, PAÇAVRALAR 34.102 33.521
64 AYAKKABILAR, GETRLER, TOZLUKLAR VE BENZERİ EŞYA, BUNLARIN AKSAMI 452.848 279.647
65 BAŞLIKLAR VE AKSAMI (ŞAPKA, KASKET, KORUYUCU BAŞLIKLAR VB.) 1.168 3.350
67 HAZIRLANMIŞ İNCE VE KALIN KUŞ TÜYLERİ VE BUNLARDAN EŞYA, YAPMA ÇİÇEKLER, İNSAN SAÇINDAN EŞYA 280 2.524
68 TAŞ, ALÇI, ÇİMENTO, AMYANT, MİKA VEYA BENZERİ MADDELERDEN EŞYA 781.425 1.262.693
69 SERAMİK MAMULLERİ 46.755 101.518
70 CAM VE CAM EŞYA 955.188 491.094
71 KIYMETLİ VEYA YARI KIYMETLİ TAŞLAR, KIYMETLİ METALLER, İNCİLER, TAKLİT MÜCEVHERCİ EŞYASI, METAL PARALAR 10.832 65.790
72 DEMİR VE ÇELİK 1.194.144.417 1.279.792.756
73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 26.135.601 25.489.507
74 BAKIR VE BAKIRDAN EŞYA 71.033.638 38.310.164
75 NİKEL VE NİKELDEN EŞYA 120
76 ALÜMİNYUM VE ALÜMİNYUMDAN EŞYA 260.237 98.473
78 KURŞUN VE KURŞUNDAN EŞYA 982.581
81 DİĞER ADİ METALLER (TUNGSTEN, MOLİBDEN, TANTAL, MAGNEZYUM, KOBALT, BİZMUT, KADMİYUM, VB.), SERMETLER, BUNLARDAN EŞYA 175.184 292.156
82 ADİ METALLERDEN ALETLER, BIÇAKCI EŞYASI VE SOFRA TAKIMLARI, ADİ METALLERDEN BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 182.037 95.080
83 ADİ METALLERDEN ÇEŞİTLİ EŞYA (KİLİT, KASA, MOBİLYA TERTİBATI, VB.) 142.076 132.579
84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER, NÜKLEER REAKTÖRLER, BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI 13.290.287 24.025.957
85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR, SES KAYDETME-VERME, TELEVİZYON GÖRÜNTÜ-SES KAYDETME-VERME CİHAZLARI,AKSAM-PARÇA-AKSESUARI 17.846.868 26.674.784
86 DEMİRYOLU VB HATLARA AİT TAŞITLAR VE MALZEMELER, BUNLARIN AKSAM-PARÇALARI, MEKANİK TRAFİK SİNYALİZASYON CİHAZLARI 2.084.844 1.703.350
87 MOTORLU KARA TAŞITLARI, TRAKTÖRLER, BİSİKLETLER, MOTOSİKLETLER VE DİĞER KARA TAŞITLARI, BUNLARIN AKSAM, PARÇA, AKSESUARI 299.967 793.000
88 HAVA TAŞITLARI, UZAY TAŞITLARI VE BUNLARIN AKSAM VE PARÇALAR 77.314
89 GEMİLER VE SUDA YÜZEN TAŞIT VE ARAÇLAR 1.056.612 1.780.117
90 OPTİK, FOTOĞRAF, SİNEMA, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR, TIBBİ, CERRAHİ ALET VE CİHAZLAR, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 2.225.349 3.029.704
93 SİLAHLAR VE MÜHİMMAT, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 1.324.446 246.703
94 MOBİLYALAR, YATAK TAKIMLARI, AYDINLATMA CİHAZLARI, REKLAM LAMBALARI, IŞIKLI TABELALAR VB., PREFABRİK YAPILAR 446.470 346.919
95 OYUNCAKLAR, OYUN VE SPOR MALZEMELERİ, BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI 71.008 302.415
96 ÇEŞİTLİ MAMUL EŞYA (HİJYENİK HAVLU, BEBEK BEZİ, KALEM, ÇAKMAK, FERMUAR, FIRÇA VB.) 2.680.895 3.091.170
97 SANAT ESERLERİ, KOLLEKSİYON EŞYASI VE ANTİKALAR 10.288 7.240
99 KİŞİSEL EŞYALAR, DENİZ VE HAVA TAŞITLARINA VERİLEN KUMANYA VE MALZEME (YAKITLAR HARİÇ) 151.217
Toplam 2.817.132.553 2.645.554.519

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

2018 yılında Ukrayna’dan ithalatımızın; % 50 si demir ve çelik ürünleri, % 34’ü tarım ürünleri, % 5’i orman ürünleri, % 4’ü metal cevherleri, % 2,1’i kimyasallar ve % 2’si ise kauçuk ve plastik ürünler oluşturmaktadır.

Tablo: 23 Türkiye’nin Ukrayna’ya İhracatında Büyüklük Sıralamasına Göre 12’li GTİP Bazında 20 Eşya (dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
GTİP MaddeTanımı Değer Değer
070200000000 DOMATES (TAZE/SOĞUTULMUŞ) 14.915.709 25.301.599
720421100011 ALAŞIMLI ÇELİK DÖKÜNTÜ, HURDALARI; PASLANMAZ ÇELİK, NİKEL>%8, SINIFLAN./DERECELEN. 20.163.140 22.762.435
080521900000 MANDARİN (SATSUMA HARİÇ); TAZE VEYA KURUTULMUŞ 9.752.223 21.609.123
080521100000 MANDARİN (SATSUMA); TAZE VEYA KURUTULMUŞ 20.749.563 20.195.159
080550100000 LİMON (CİTRUS LİMON, CİTRUS LİMONUM) (TAZE/KURUTULMUŞ) 14.785.005 17.907.867
120600100000 AYÇİÇEĞİ TOHUMU (TOHUMLUK) 23.177.831 17.773.679
870322101000 OTOMOBİL (BİNEK, BENZİNLİ, YENİ) (1000 CM3<SİLİNDİR HACMİ=<1500 CM3) 21.523.124 16.844.802
870421910000 DİZEL/YARI DİZEL EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS YENİ TAŞITLAR (SİLİNDİR HAC.=<2500 CM3; BRÜT AĞIRLIĞI< 5TON) 19.696.453 16.056.278
851769909029 SES, GÖRÜNTÜ VEYA DİĞER BİLGİLERİ ALMAYA VEYA VERMEYE MAHSUS DİĞER CİHAZLAR 1.231.238 15.755.090
310230900000 AMONYUM NİTRAT; DİĞER HALLERDE 1.700.000 15.683.350
610910000000 TİŞÖRT, FANİLA, ATLET, KAŞKORSE VB. GİYİM EŞYASI; PAMUKTAN (ÖRME VEYA KROŞE) 36.264.718 14.870.461
721420000013 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YUVARLAK ÇUBUKLAR (10MM.<ENİNE KESİT=<26 MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLA 14.629.192
600622000000 PAMUKTAN DİĞER ÖRME VEYA KROŞE MENSUCAT; BOYANMIŞ 21.344.219 14.540.548
251990300019 TAMAMEN YANMIŞ (SİNTERLENMİŞ) DİĞER MANYEZİ 7.035.754 14.458.888
850300999019 SADECE/ESAS İTİBARİYLE 85.01/85.02 POZİSYONLARINDAKİ MAKİNALARDA KULLANILMAYA ELVERİŞLİ DİĞER AKSAM 7.006 14.151.852
080510220000 NAVEL (GÖBEKLİ) PORTAKALLAR; TATLI, TAZE 10.323.429 13.705.753
271019210000 KEROSEN (JET YAKITI) 10.253.839 13.690.981
711319000011 ALTINDAN MÜCEVHERCİ EŞYASI, AKSAMI (KIYMETLİ METALLERLE KAPLI/YALDIZLI/DEĞİL) 12.434.151 13.090.705
570242000000 HALILAR VE DİĞER YER KAPLAMALARI; SENT. / SUNİ DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELERDEN, HAV YAPISINDA, HAZIR 11.271.757 12.735.311
870423910000 DİZEL/YARI DİZEL EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS YENİ TAŞITLAR (BRÜT AĞIRLIK.>20 TON) 7.725.706 12.636.772

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Tablo: 24 Türkiye’nin Ukrayna’ya İthalatındaBüyüklük Sırasına Göre 12’li GTİP Bazında 20 Eşya (dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
GTIP MaddeTanımı Değer Değer
120190000000 SOYA FASULYESİ (KIRILMIŞ OLSUN OLMASIN); TOHUMLUK OLMAYAN 276.960.796 305.863.177
720711160000 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER; KALINLIK>130MM,HADDELENMİŞ, KARBON<%25 166.885.538 243.130.247
720230000000 FERRO-SİLİKO-MANGANEZ 236.095.338 200.144.817
720839009019 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, KALIN.<3MM. SICAK HADDE) 69.983.753 150.465.072
720712100012 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN SÜREKLİ DÖKÜM LEVHA BLOKLAR [C ORANI<%0, 25, ENİNE KESİT DİKDÖRTGEN (K 112.511.623 133.726.304
720110300000 ALAŞIMSIZ DÖKME DEMİR (FOSFOR = <%0, 5, %0, 1=<MANGENEZ<%0, 4, İLK ŞEKİLERDE) 52.104.140 129.397.534
100590000019 MISIR (DİĞER) 52.689.222 118.806.918
720838009019 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, 3=<KALIN.<4, 75MM.SICAK HADDE) 53.820.234 90.600.713
260112000000 DEMİR CEVHERLERİ; AGLOMERE EDİLMİŞ 104.530.467 80.538.180
720711140000 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER; KALINLIK<=130MM,HADDELENMİŞ, KARBON<%25 99.308.599 67.912.445
440711909000 ÇAM AĞACINDAN DİĞER KERESTE; KALINLIK>6 MM 93.115.868 66.908.323
230230100011 KEPEKLER; BUĞDAYDAN, NİŞASTA =<%28, GÖZ =0, 2 MM ELEKTEN GEÇEN ÜRÜN =<%10, KÜL ORANI =>%1, 5 85.779.044 65.220.564
151211910000 AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞI, FRAKSİYONLARI (HAM); DİĞER AMAÇLARLA KULLANILANLAR 146.870.389 55.323.778
230630000000 AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞI ÜRETİMİNDEN ARTA KALAN KÜSPE VE KATI ATIKLAR 73.814.135 54.155.960
100199000011 ADİ BUĞDAY; TOHUMLUK OLMAYAN 90.832.082 50.759.902
720449900019 DİĞER DÖKÜNTÜ VE HURDALAR (DİĞER DEMİR VE ÇELİKTEN) 46.183.997 42.510.899
720720150014 SÜREKLİ DÖKÜM KÜTÜKLER (%0, 25=<KARBON<%0, 6, GENİŞLİĞİ KALINLIĞININ 2 KATINDAN AZ, OTOMAT ÇELİĞİNDE 56.314.728 36.771.052
740311001000 RAFİNE EDİLMİŞ ELEKTROLİTİK BAKIRDAN KATOTLAR VE KATOT PARÇALARI 51.012.436 36.095.288
440122000000 İNCE DİLİMLER VEYA YONGALAR HALİNDE AĞAÇ;GENİŞ YAPRAKLI AĞAÇLAR 37.404.350 34.432.776
390410000019 PVC POLİVİNİL KLORÜR (KARIŞTIRILMAMIŞ) (İLK ŞEKİLDE) DİĞERLERİ 19.276.263 27.207.968

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Tablo: 25 Türkiye’nin 2018 Yılında Ukrayna’ya İhracatında12’li GTİP Bazında 2 Milyon Doların Üzerinde Olan Maddeler (dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
GTIP 12 MaddeAdı 12 Değer ($) Değer
721420000013 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YUVARLAK ÇUBUKLAR (10MM.<ENİNE KESİT=<26 MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLA 14.629.192
851769909029 SES, GÖRÜNTÜ VEYA DİĞER BİLGİLERİ ALMAYA VEYA VERMEYE MAHSUS DİĞER CİHAZLAR 1.231.238 15.755.090
850300999019 SADECE/ESAS İTİBARİYLE 85.01/85.02 POZİSYONLARINDAKİ MAKİNALARDA KULLANILMAYA ELVERİŞLİ DİĞER AKSAM 7.006 14.151.852
310230900000 AMONYUM NİTRAT; DİĞER HALLERDE 1.700.000 15.683.350
080521900000 MANDARİN (SATSUMA HARİÇ); TAZE VEYA KURUTULMUŞ 9.752.223 21.609.123
070200000000 DOMATES (TAZE/SOĞUTULMUŞ) 14.915.709 25.301.599
852580190012 HEM SES HEM GÖRÜNTÜ VEREN DİĞER TELEVİZYON KAMERALARI 95.704 9.558.540
180400000000 KAKAO YAĞI (KATI VE SIVI) 334.443 9.327.115
721230001912 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI HADDE MAMÜLLERİ; (C<%0, 6, GEN <500MM.ÇİNKO İLE KAPLI, SADECE YÜZEYİ 3.200.850 10.639.784
251990300019 TAMAMEN YANMIŞ (SİNTERLENMİŞ) DİĞER MANYEZİ 7.035.754 14.458.888
310311000000 SÜPER FOSFATLAR; AĞIRLIK İTİBARİYLE % 35 VEYA DAHA FAZLA DİFOSFOR PENTAOKSİT İÇERENLER 6.603.190
721420000012 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YUVARLAK ÇUBUKLAR (8MM.<ENİNE KESİT=<10 MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLAR 6.087.996
730890980018 DEMİR VEYA ÇELİKTEN DİĞER İNŞAAT MALZEMESİ; PREFABRİK YAPILAR HARİÇ 1.819.158 7.507.207
300490000000 TEDAVİDE VEYA KORUNMADA KULLANILMAK ÜZERE KARIŞIK OLAN VEYA KARIŞIK OLMAYAN DİĞER İLAÇLAR; DOZLANDIR 6.599.494 12.156.497
870340100000 HEM BENZİNLİ HEM DE TAHRİK GÜCÜ VEREN ELEKTRİK MOTORLU DİĞER TAŞITLAR; YENİ, HARİCİ GÜÇ KAYNAĞINDAN 860.186 6.412.926
540792009019 DİĞER MENSUCAT (BOYANMIŞ, SENTETİK FİLAMENT İPLİĞİNDEN) 1.038.434 6.546.999
870423910000 DİZEL/YARI DİZEL EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS YENİ TAŞITLAR (BRÜT AĞIRLIK.>20 TON) 7.725.706 12.636.772
251990900012 MANYEZİ; ELEKTRO FUSED (ELEKTRO ERGİTİLMİŞ) 2.361.850 6.978.042
321410100012 PLASTİK ESASLI MACUNLAR 5.170.322 9.765.767
283620000011 SUSUZ SODYUM KARBONAT (DEHİDRATE) 2.663.100 7.177.884
721420000011 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YUVARLAK ÇUBUKLAR (6MM.<ENİNE KESİT=<8 MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLARI 4.182.719
251710200000 KİREÇ TAŞI, DOLOMİT VE DİĞER KALKERLİ TAŞLAR (KIRILMIŞ/EZİLMİŞ) 281.946 4.331.285
600632000000 SENTETİK LİFLERDEN DİĞER ÖRME VEYA KROŞE MENSUCAT; BOYANMIŞ 1.550.667 5.178.539
271019210000 KEROSEN (JET YAKITI) 10.253.839 13.690.981
080510220000 NAVEL (GÖBEKLİ) PORTAKALLAR; TATLI, TAZE 10.323.429 13.705.753
080540000000 GREYFURT (POMELOLAR DAHİL) (TAZE/KURUTULMUŞ) 3.951.859 7.318.155
080550100000 LİMON (CİTRUS LİMON, CİTRUS LİMONUM) (TAZE/KURUTULMUŞ) 14.785.005 17.907.867
200819190013 KAVRULMUŞ, BÜTÜN HALDEKİ KABUKSUZ FINDIK; AMBALAJ >1 KG 4.638.905 7.635.895
841850190000 VİTRİN TİPİ SOĞUTUCULAR, BİR SOĞUTUCU ÜNİTE VEYA EVAPARATÖRÜ OLAN (DONDURULMUŞ GIDALARIN DEPOLANMASI 2.991.991
871640000000 DİĞER RÖMORKLAR VE YARI RÖMORKLAR (KARAVAN/KAMP TİPİ, TARIMDA KULLANILMAYA VE EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS O 2.745.268
847759100000 KAUÇUK/PLASTİK İÇİN ŞEKİL VERMEYE VEYA DÖKÜM YAPMAYA MAHSUS PRESLER 90.270 2.763.749
720421100011 ALAŞIMLI ÇELİK DÖKÜNTÜ, HURDALARI; PASLANMAZ ÇELİK, NİKEL>%8, SINIFLAN./DERECELEN. 20.163.140 22.762.435
845011110000 ÖNDEN YÜKLEMELİ TAM OTOMATİK ÇAMAŞIR MAKİNESİ; KURU ÇAM.KAP=<6 KG. 821.895 3.258.835
730890980013 PERFORE PROFİLLER; DEMİR VEYA ÇELİKTEN 2.399.952
721070809011 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI HADDE MAMULLERİ(C <%0,6, GEN.=>600MM.SADE YÜZEY İŞÇİLİĞİ, BOYALI, VER 439.236 2.699.738
851660800000 GÖMME FIRINLAR 2.451.284 4.643.458
390690900000 DİĞER AKRİLİK POLİMERLER (İLK ŞEKİLDE) 5.802.536 7.972.159
853720910000 SAYISAL KUMANDA PANOLARI (1 KV < GERİLİM < 72,5 KV) 26.565 2.031.967

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Tablo: 26 Türkiye’nin Ukrayna’dan 2018 Yılı İthalatında12’li GTİP Bazında 10 Milyon Doların Üzerinde Olan Maddeler (dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
GTIP MaddeTanımı Değer Değer
120190000000 SOYA FASULYESİ (KIRILMIŞ OLSUN OLMASIN); TOHUMLUK OLMAYAN 276.960.796 305.863.177
720711160000 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER; KALINLIK>130MM,HADDELENMİŞ, KARBON<%25 166.885.538 243.130.247
720230000000 FERRO-SİLİKO-MANGANEZ 236.095.338 200.144.817
720839009019 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, KALIN.<3MM. SICAK HADDE) 69.983.753 150.465.072
720712100012 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN SÜREKLİ DÖKÜM LEVHA BLOKLAR [C ORANI<%0, 25, ENİNE KESİT DİKDÖRTGEN (K 112.511.623 133.726.304
720110300000 ALAŞIMSIZ DÖKME DEMİR (FOSFOR = <%0, 5, %0, 1=<MANGENEZ<%0, 4, İLK ŞEKİLERDE) 52.104.140 129.397.534
100590000019 MISIR (DİĞER) 52.689.222 118.806.918
720838009019 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, 3=<KALIN.<4, 75MM.SICAK HADDE) 53.820.234 90.600.713
260112000000 DEMİR CEVHERLERİ; AGLOMERE EDİLMİŞ 104.530.467 80.538.180
720711140000 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER; KALINLIK<=130MM,HADDELENMİŞ, KARBON<%25 99.308.599 67.912.445
440711909000 ÇAM AĞACINDAN DİĞER KERESTE; KALINLIK>6 MM 93.115.868 66.908.319
230230100011 KEPEKLER; BUĞDAYDAN, NİŞASTA =<%28, GÖZ =0, 2 MM ELEKTEN GEÇEN ÜRÜN =<%10, KÜL ORANI =>%1, 5 85.779.044 65.220.564
151211910000 AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞI, FRAKSİYONLARI (HAM); DİĞER AMAÇLARLA KULLANILANLAR 146.870.389 55.323.778
230630000000 AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞI ÜRETİMİNDEN ARTA KALAN KÜSPE VE KATI ATIKLAR 73.814.135 54.155.960
100199000011 ADİ BUĞDAY; TOHUMLUK OLMAYAN 90.832.082 50.759.902
720449900019 DİĞER DÖKÜNTÜ VE HURDALAR (DİĞER DEMİR VE ÇELİKTEN) 46.183.997 42.510.899
720720150014 SÜREKLİ DÖKÜM KÜTÜKLER (%0, 25=<KARBON<%0, 6, GENİŞLİĞİ KALINLIĞININ 2 KATINDAN AZ, OTOMAT ÇELİĞİNDE 56.314.728 36.771.052
740311001000 RAFİNE EDİLMİŞ ELEKTROLİTİK BAKIRDAN KATOTLAR VE KATOT PARÇALARI 51.012.436 36.095.288
440122000000 İNCE DİLİMLER VEYA YONGALAR HALİNDE AĞAÇ;GENİŞ YAPRAKLI AĞAÇLAR 37.404.350 34.432.776
390410000019 PVC POLİVİNİL KLORÜR (KARIŞTIRILMAMIŞ) (İLK ŞEKİLDE) DİĞERLERİ 19.276.263 27.207.968
230210900011 KEPEKLER; MISIRDAN ELDE EDİLMİŞ, NİŞASTA ORANI >% 35 20.475.764 21.771.618
720852919000 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (C<%0.6, SICAK HADDE, 4,75MM=<KALIN.<10MM, GENİŞLİK=>2050MM) 13.034.424 19.670.558
100390000019 DİĞER ARPA; TOHUMLUK OLMAYAN 25.576.128 19.420.000
040510190000 TEREYAĞI (TABİİ, KATI YAĞ =<%85, DİĞER) 21.342.330 17.486.187
720917909000 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (C<%0, 6, RULO, SOĞUK HADDE, GEN.=>600MM.0, 5MM.=<KALIN 42.525.737 17.271.747
720839009011 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, KALIN.<3MM.YENİDEN HADDE) 16.968 17.262.222
310210100000 ÜRE; KURU ANHİDRİT ÜRÜN ÜZERİNDEN, AZOT MİKTARI AĞIRLIK OLARAK >%45 42.580.946 17.138.668
720449900011 SINIFLANDIRILMAMIŞ/DERECELENDİRİLMEMİŞ OLAN DİĞER DÖKÜNTÜ, HURDA (DİĞER DEMİR VE ÇELİKTEN) 30.945.390 16.040.713
720837009019 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (RULO, SICAK HADDE, 4, 75=< KALIN. <10MM. SICAK HADDE) 6.303.416 15.057.548
250840000000 KİLLER; DİĞER 17.650.005 14.300.374
730439929000 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN BORU VE PROFİL; DIŞ ÇAPI <= 168, 3 MM (DİĞERLERİ) 7.644.767 14.180.926
720852999000 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI MAMÜLLER (C<%0.6, SICAK HADDE, 4,75MM=<KALIN.<10MM, GENİŞLİK<2050MM) 10.528.241 14.011.929
560122100011 DOKUMAYA ELVERİŞLİ SENTETİK VE SUNİ LİFLERDEN SİGARA FİLTRESİ (ÇAP<=8MM RULO) 5.445.122 13.113.568
390120900011 YÜKSEK YOĞUNLUK POLİETİLEN; ÖZGÜL KÜTLESİ = >0, 94 (İLK ŞEKİLDE) 6.344.553 11.532.718
281410000000 SAF AMONYAK 21.709.374 11.465.602
170199100011 ŞEKER; KRİSTAL, İLAVE AROMA/RENK VERİCİ MADDELER İÇERMEYEN 21.195.040 11.143.091
080232000000 CEVİZ; KABUKSUZ (TAZE/KURUTULMUŞ) 1.368.449 10.767.567
310221000000 AMONYUM SÜLFAT 13.299.898 10.749.002
230310190019 MISIR NİŞASTASI DİĞER İMALAT ARTIKLARI (PROTEİN ORANI =<% 40) 12.002.652 10.484.149
280300009011 İSKARASI 6.459.351 10.260.626
720211800000 FERRO-MANGANEZ (C ORANI >%2) 38.113.213 10.028.881

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Tablo: 27 Türkiye’nin 2018 Yılında Ukrayna’ya İhracatında 12’li GTİP Bazında Artış Olan Maddeler (dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
GTIP 12 Madde Adı 12 Değer Değer
721420000013 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YUVARLAK ÇUBUKLAR (10MM.<ENİNE KESİT=<26 MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLA 14.629.192
851769909029 SES, GÖRÜNTÜ VEYA DİĞER BİLGİLERİ ALMAYA VEYA VERMEYE MAHSUS DİĞER CİHAZLAR 1.231.238 15.755.090
850300999019 SADECE/ESAS İTİBARİYLE 85.01/85.02 POZİSYONLARINDAKİ MAKİNALARDA KULLANILMAYA ELVERİŞLİ DİĞER AKSAM 7.006 14.151.852
310230900000 AMONYUM NİTRAT; DİĞER HALLERDE 1.700.000 15.683.350
080521900000 MANDARİN (SATSUMA HARİÇ); TAZE VEYA KURUTULMUŞ 9.752.223 21.609.123
070200000000 DOMATES (TAZE/SOĞUTULMUŞ) 14.915.709 25.301.599
852580190012 HEM SES HEM GÖRÜNTÜ VEREN DİĞER TELEVİZYON KAMERALARI 95.704 9.558.540
180400000000 KAKAO YAĞI (KATI VE SIVI) 334.443 9.327.115
721230001912 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI HADDE MAMÜLLERİ; (C<%0, 6, GEN <500MM.ÇİNKO İLE KAPLI, SADECE YÜZEYİ 3.200.850 10.639.784
251990300019 TAMAMEN YANMIŞ (SİNTERLENMİŞ) DİĞER MANYEZİ 7.035.754 14.458.888
310311000000 SÜPER FOSFATLAR; AĞIRLIK İTİBARİYLE % 35 VEYA DAHA FAZLA DİFOSFOR PENTAOKSİT İÇERENLER 6.603.190
721420000012 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YUVARLAK ÇUBUKLAR (8MM.<ENİNE KESİT=<10 MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLAR 6.087.996
730890980018 DEMİR VEYA ÇELİKTEN DİĞER İNŞAAT MALZEMESİ; PREFABRİK YAPILAR HARİÇ 1.819.158 7.507.207
300490000000 TEDAVİDE VEYA KORUNMADA KULLANILMAK ÜZERE KARIŞIK OLAN VEYA KARIŞIK OLMAYAN DİĞER İLAÇLAR; DOZLANDIR 6.599.494 12.156.497
870340100000 HEM BENZİNLİ HEM DE TAHRİK GÜCÜ VEREN ELEKTRİK MOTORLU DİĞER TAŞITLAR; YENİ, HARİCİ GÜÇ KAYNAĞINDAN 860.186 6.412.926
540792009019 DİĞER MENSUCAT (BOYANMIŞ, SENTETİK FİLAMENT İPLİĞİNDEN) 1.038.434 6.546.999
870423910000 DİZEL/YARI DİZEL EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS YENİ TAŞITLAR (BRÜT AĞIRLIK.>20 TON) 7.725.706 12.636.772
251990900012 MANYEZİ; ELEKTRO FUSED (ELEKTRO ERGİTİLMİŞ) 2.361.850 6.978.042
321410100012 PLASTİK ESASLI MACUNLAR 5.170.322 9.765.767
283620000011 SUSUZ SODYUM KARBONAT (DEHİDRATE) 2.663.100 7.177.884
721420000011 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YUVARLAK ÇUBUKLAR (6MM.<ENİNE KESİT=<8 MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLARI 4.182.719
251710200000 KİREÇ TAŞI, DOLOMİT VE DİĞER KALKERLİ TAŞLAR (KIRILMIŞ/EZİLMİŞ) 281.946 4.331.285
600632000000 SENTETİK LİFLERDEN DİĞER ÖRME VEYA KROŞE MENSUCAT; BOYANMIŞ 1.550.667 5.178.539
271019210000 KEROSEN (JET YAKITI) 10.253.839 13.690.981
080510220000 NAVEL (GÖBEKLİ) PORTAKALLAR; TATLI, TAZE 10.323.429 13.705.753
080540000000 GREYFURT (POMELOLAR DAHİL) (TAZE/KURUTULMUŞ) 3.951.859 7.318.155
080550100000 LİMON (CİTRUS LİMON, CİTRUS LİMONUM) (TAZE/KURUTULMUŞ) 14.785.005 17.907.867
200819190013 KAVRULMUŞ, BÜTÜN HALDEKİ KABUKSUZ FINDIK; AMBALAJ >1 KG 4.638.905 7.635.895
841850190000 VİTRİN TİPİ SOĞUTUCULAR, BİR SOĞUTUCU ÜNİTE VEYA EVAPARATÖRÜ OLAN (DONDURULMUŞ GIDALARIN DEPOLANMASI 2.991.991
871640000000 DİĞER RÖMORKLAR VE YARI RÖMORKLAR (KARAVAN/KAMP TİPİ, TARIMDA KULLANILMAYA VE EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS O 2.745.268
847759100000 KAUÇUK/PLASTİK İÇİN ŞEKİL VERMEYE VEYA DÖKÜM YAPMAYA MAHSUS PRESLER 90.270 2.763.749
720421100011 ALAŞIMLI ÇELİK DÖKÜNTÜ, HURDALARI; PASLANMAZ ÇELİK, NİKEL>%8, SINIFLAN./DERECELEN. 20.163.140 22.762.435
845011110000 ÖNDEN YÜKLEMELİ TAM OTOMATİK ÇAMAŞIR MAKİNESİ; KURU ÇAM.KAP=<6 KG. 821.895 3.258.835
730890980013 PERFORE PROFİLLER; DEMİR VEYA ÇELİKTEN 2.399.952
721070809011 DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI HADDE MAMULLERİ(C <%0,6, GEN.=>600MM.SADE YÜZEY İŞÇİLİĞİ, BOYALI, VER 439.236 2.699.738
851660800000 GÖMME FIRINLAR 2.451.284 4.643.458
390690900000 DİĞER AKRİLİK POLİMERLER (İLK ŞEKİLDE) 5.802.536 7.972.159
853720910000 SAYISAL KUMANDA PANOLARI (1 KV < GERİLİM < 72,5 KV) 26.565 2.031.967

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Tablo: 28 Türkiye’nin 2018 Yılında Ukrayna’ya İhracatında 12’li GTİP Bazında Azalış Olan Maddeler (dolar)

2017 Yıllık 2018 Yıllık
GTIP 12 Madde Adı 12 Değer Değer
610910000000 TİŞÖRT, FANİLA, ATLET, KAŞKORSE VB. GİYİM EŞYASI; PAMUKTAN (ÖRME VEYA KROŞE) 36.264.718 14.870.461
271019430011 MOTORİN; AĞIRLIK İTİBARİYLE KÜKÜRT ORANI % 0,001’İ GEÇMEYENLER 13.408.191 1.671.294
392640000000 PLASTİKTEN KÜÇÜK HEYKELLER VE DİĞER SÜS EŞYASI 10.257.057 11.608
610429900017 KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN TAKIM; DOKUNABİLİR DİĞER MADDE (ÖRME VEYA KROŞE) 9.696.104 169.523
620342310000 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN DENİMDEN PANTOLONLAR VE KISA PANTOLONLAR 15.597.807 6.594.376
600622000000 PAMUKTAN DİĞER ÖRME VEYA KROŞE MENSUCAT; BOYANMIŞ 21.344.219 14.540.548
870194100000 TEKERLEKLİ ZİRAİ TRAKTÖRLER VE ORMANCILIKTA KULLANILAN TEKERLEKLİ TRAKTÖRLER; 75 KW < MOTOR GÜCÜ <= 9.859.117 3.227.471
080529000000 VİLKİNG VE BENZERİ TURUNÇGİL MELEZLERİ; TAZE VEYA KURUTULMUŞ 8.036.788 1.978.512
611120900000 BEBEKLER İÇİN DİĞER GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI; PAMUKTAN (ÖRME VEYA KROŞE) 9.168.125 3.165.429
120600100000 AYÇİÇEĞİ TOHUMU (TOHUMLUK) 23.177.831 17.773.679
841850190019 VİTRİN TİPİ DİĞER SOĞUTUCULAR 5.227.021
611020910000 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN HIRKALAR, YELEKLER VS EŞYA; PAMUKTAN (ÖRME VEYA KROŞE) 8.664.703 3.896.223
870322101000 OTOMOBİL (BİNEK, BENZİNLİ, YENİ) (1000 CM3<SİLİNDİR HACMİ=<1500 CM3) 21.523.124 16.844.802
721012200011 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN ELEKTROLİTİK TENEKE VE KOK TENEKE; SADE YÜZEY İŞÇİLİĞİ (KALINLIK<0,5MM 10.013.298 5.728.344
851770000000 TELEFON CİHAZLARI, SES, GÖRÜNTÜ VEYA DİĞER BİLGİLERİ ALMAYA VEYA VERMEYE MAHSUS DİĞER CİHAZLAR İÇİN 4.109.089 14.704
610462000000 KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN PANTALON, ASKILI TULUM, KISA PANTOLON VE ŞORT; PAMUKTAN (ÖRME VEYA KROŞE) 4.592.045 568.142
611020100000 KAZAKLAR, SÜVETERLER; YUVARLAK, BALIKÇI VEYA “POLO” YAKALI HAFİF İNCE ÖRME, PAMUKTAN (ÖRME VEYA KROŞ 8.683.873 4.827.230
261000000000 KROM CEVHERLERİ VE ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ KROM CEVHERLERİ 4.270.681 525.323
560312900019 DOKUNMAMIŞ MENSUCAT [DOKUNABİLİR SENTETİK/SUNİ LİFDEN (25<M2<=70GR, DİĞER)] 10.664.017 6.939.955
870421910000 DİZEL/YARI DİZEL EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS YENİ TAŞITLAR (SİLİNDİR HAC.=<2500 CM3; BRÜT AĞIRLIĞI< 5TON) 19.696.453 16.056.278
620920000019 BEBEK İÇİN DİĞER GİYİM EŞYASI, AKSESUARI; PAMUKTAN 3.655.385 130.042
870899979919 DİĞER KARA TAŞITLARININ DİĞER AKSAM , PARÇALARI (DİĞERLERİ) 7.496.564 4.658.366
610610000000 KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN PAMUKTAN BLUZ, GÖMLEK, GÖMLEK-BLUZ (ÖRME VEYA KROŞE) 5.611.045 2.792.178
890190900000 DENİZ DIŞINDAKİ SULARDA SEYRETMEYE MAHSUS YÜK VE HEM İNSAN HEM DE YÜK TAŞIMAYA MAHSUS DİĞER TAŞITLAR 2.738.521
080610100000 ÜZÜM (SOFRALIK, TAZE) 12.496.108 9.855.931
871631000000 TANKER RÖMORK VE YARI RÖMORKLAR 4.413.151 1.804.596
880240001000 UÇAK; YOLCU TAŞIMAYA MAHSUS OLANLAR (BOŞ AĞIRLIK >15000 KG) 2.588.135
611019100000 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN KAZAK, SÜVETER, HIRKA, YELEKLER VS EŞYA;DİĞER İNCE KAYVAN KILINDAN (ÖRME VEYA 6.725.510 4.138.051
870331101000 OTOMOBİL (BİNEK, DİZEL/YARI DİZEL, YENİ) (SİLİNDİR HACMİ=<1500 CM3) 5.674.285 3.182.859
620342350000 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN PAMUKTAN DİĞER PANTOLONLAR VE KISA PANTOLONLAR 9.964.805 7.533.302
620590800018 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN GÖMLEK; DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER MADDELERDEN 3.994.934 1.576.627
551511909000 DEVAMSIZ POLYESTER LİFLERDEN DİĞER MENSUCAT; (DİĞER ŞEKİLDE), VİSKOZ İPEĞİ LİFLERİYLE KARIŞIK 4.038.142 1.689.474
240110600000 TÜTÜN; GÜNEŞTE KURUTULMUŞ, ŞARK TİPİ (SAPLI, DAMARLI) 9.566.546 7.312.419
847982000000 KARIŞTIRMA, YOĞURMA, KIRMA, ÖĞÜTME, HOMOJENLEŞTİRME VB. MAKİNELERİ 3.205.951 955.887
870323191100 OTOMOBİL (BİNEK, BENZİNLİ, YENİ) (1500 CM3<SİLİNDİR HACMİ=<1600 CM3) 14.428.060 12.241.709
610442000000 KADIN/KIZ ÇOCUK İÇİN ELBİSE; PAMUKTAN (ÖRME VEYA KROŞE) 3.261.214 1.109.363
610590900000 ERKEK/ERKEK ÇOCUK İÇİN GÖMLEK; DOKUNABİLİR DİĞER MADDEDEN (ÖRME VEYA KROŞE) 2.128.597 41.841
580421009000 SENTETİK LİFLERDEN MAKİNA İŞİ DANTELA (60.02 İLA 60.06 POZİSYONLARINDAKİ MENSUCAT HARİÇ) 10.005.839 7.935.375

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Tablo: 29 Türkiye’nin 2016- 2018 Yılları Arasında Ukrayna’ya Deri,Tekstil, Hazır Giyim ve Ayakkabı Sektörü Ürünlerinin Fasıl Bazında İhracat İstatistikleri (dolar)

 

 

 

 

 

Fasıllar     Fasıl Tanımı

2016 Yıllık 2017 Yıllık 2018 Yıllık Artış/Azalış Artış/Azalış
IHRACAT IHRACAT IHRACAT
Değer Değer Değer 2016/2017 2017/2018
41 HAM POSTLAR, DERİLER (KÜRKLER HARİÇ) VE KÖSELELER 2.914.971 1.696.801 1.403.743 -42% -17%
42 DERİ-SARACİYE EŞYASI, EYER-KOŞUM TAKIMLARI, SEYAHAT EŞYASI, EL ÇANTALARI VB MAHFAZALAR, HAYVAN BAĞIRSAĞINDAN MAMUL EŞYA 1.008.155 1.148.412 1.414.654 14% 23%
43 KÜRKLER VE TAKLİT KÜRKLER, BUNLARIN MAMULLERİ 163.190 64.664 287.501 -60% 345%
50 İPEK 2.384 1.767 311.7020 -26% 176302%
51 YAPAĞI VE YÜN, İNCE VEYA KABA HAYVAN KILI, AT KILINDAN İPLİK VE DOKUNMUŞ MENSUCAT 605.540 779.327 647.999 29% -17%
52 PAMUK, PAMUK İPLİĞİ VE PAMUKLU MENSUCAT 29.525.066 26.562.167 26.639.661 -10% 0%
53 DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER BİTKİSEL LİFLER, KAĞIT İPLİĞİ VE KAĞIT İPLİĞİNDEN 2.739 25.578 32.725 834% 28%
54 SENTETİK VE SUNİ FİLAMENTLER, ŞERİTLER VE BENZERİ SENTETİK VE SUNİ DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELER 15.336.266 21.787.331 22.735.062 42% 4%
55 SENTETİK VE SUNİ DEVAMSIZ LİFLER 13.676.191 18.007.060 17.865.762 32% -1%
56 VATKA, KEÇE VE DOKUNMAMIŞ MENSUCAT, ÖZEL İPLİKLER, SİCİM, KORDON, İP, HALAT VE BUNLARDAN MAMUL EŞYA 13.209.041 14.125.183 11.621.269 7% -18%
57 HALILAR VE DİĞER DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELERDEN YER KAPLAMALARI 10.864.023 13.248.205 15.195.147 22% 15%
58 ÖZEL DOKUNMUŞ MENSUCAT, TUFTE EDİLMİŞ DOKUNABİLİR MENSUCAT,DANTELA,DUVAR HALILARI, ŞERİTÇİ VE KAYTANCI EŞYASI, İŞLEMELER 19.669.201 15.514.342 16.547.528 -21% 7%
59 EMDİRİLMİŞ, SIVANMIŞ, KAPLANMIŞ VEYA LAMİNE EDİLMİŞ DOKUNABİLİR MENSUCAT, DOKUNABİLİR MADDELERDEN TEKNİK EŞYA 838.939 1.438.377 1.428.338 71% -1%
60 ÖRME EŞYA 39.827.865 40.525.198 40.999.348 2% 1%
61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 185.167.262 137.682.975 69.800.518 -26% -49%
62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARI 112.448.515 76.154.130 50.990.756 -32% -33%
63 DOKUNABİLİR MADDELERDEN HAZIR EŞYA, TAKIMLAR, KULLANILMIŞ GİYİM VE DOKUNMUŞ DİĞER EŞYA, PAÇAVRALAR 11.780.824 14.985.858 14.827.208 27% -1%
64 AYAKKABILAR, GETRLER, TOZLUKLAR VE BENZERİ EŞYA, BUNLARIN AKSAMI 11.143.409 8.063.017 7.987.099 -28% -1%
Genel Toplam 468.183.581 391.810.392 300.736.020 -0,09 -16%

Kaynak: TürkiyeİstatistikKurumu

Yukarıdaki tablodan ham post, yapağı, vatka, keçe, örme ve örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları ve ayakkabı ihracatımızda düşüş meydana geldiği görülmektedir.

1.3. Yatırımlar

1.3.1. Türkiye’nin Ukrayna’daki Doğrudan Yatırımları

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre, 31 Aralık 2018 tarihi itibariyle Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı yaklaşık 337,9 milyon dolar olup, sadece Lifecell 2 milyar dolar olmak üzere, üçüncü ülkelerde yerleşik Türk sermayeli şirketler tarafından Ukrayna’ya yapılan yatırımlar yaklaşık 2,6-3 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Türk firmaları, Ukrayna’da telekomünikasyon, üretim, finans, ulaştırma, inşaat, gıda, tekstil, orman ürünleri, maden, metal ve yapı malzemeleri ve diğer alanlarında, başarılı bir şekilde yer almaktadır.

Ukrayna’da yüksek teknolojiye dayanan iletişim ağını geliştirmekte olan Çukurova Grubu ile Türkcell Ukrayna’nın üçüncü en büyük operatörü Lifecell:) markası ile 4 G lisansı alarak hizmet vermektedir.

Hazır giyim ve ev tekstil ürünleri; Colins, LC Waikiki, Koton, DeFacto, Süvari, Cacharel, Zugo Home,  elektrikli ev aletlerinde; Viko, Borsan, Nilson ve Makel, kozmetikte; Evyap ve Farmasi, beyaz eşyada; Beko, kompresör ticaretinde Dalgakıran, hazır mobilya Sandalyeci ve Sherwood, Ayakkabı bakım ürünlerinde Silver, ilaçta; Nobel ve Vefa İlaç, Orman Ürünlerinde Delen Orman (Lviv Wood Industry) ve Sneek Wood (Odesa), ayçiçek yağında ALOM Dnipro oliya, tarım ürünleri üretiminde Agrozeta lojistik ve taşımacılıkta Arkas, Günsel, Ekol gibi birçok firmamız faaliyet göstermektedir.

Finansal sektörde, iki Türk Bankası Creditwest (Altınbaş) ve Crediteurope (Finansbank) Ukrayna’da servis sağlamaktadır.

Havacılık sektöründe Türk Hava Yolları Ukrayna’nın bağımsızlığından itibaren faaliyet göstermekte olup, günümüzde İstanbul’dan Kiev, Odesa, Herson, Lviv, Harkov ve Zaporoje olmak üzere 6 şehre karşılıklı sefer düzenlemektedir. Bunun yanı sıra Pegasus Ankara’dan Kiev, Bodrum ve Odesa’ya, Atlas Jet ve Onur Air İstanbul’dan Odesa’ya karşılıklı uçuş gerçekleştirmektedir.

Ukrayna’da Türk müteahhitleri tarafından tamamlanan projelerin toplam tutarı 6 milyar doların üzerindedir. Bu çerçevede, Ukrayna’nın prestijli projelerinden olan modern futbol stadyumu Donbas Arena Enka İnşaat, Kiev Uluslararası havaalanı D Terminali Doğuş-YDA-Alarko ortaklığı, yüzlerce kilometreyi bulan karayolu inşaatı Onur ve Gülsan İnşaat gibi firmalarımız tarafından başarılı bir şekilde gerçekleştirilmiştir.

Halen, Limak İnşaat Dnitropetrovsk şehrinde metro, Onur İnşaat ülke genelinde Karayolu, Demir İnşaat ise Vinnitsa şehrinde 600 konut inşaatı yapımına devam etmektedir.

1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular

1.4.1. Gümrük Vergileri

İthalat işlemleri sırasında alınan vergiler; gümrük değeri üzerinden veya ölçü birimi (kg, adet, çift vb.) üzerinden alınan Gümrük Vergisi, Özel Tüketim Vergisi (sadece özel tüketim vergisine tabi olan mallar için), eşyanın gümrüklü ithal maliyeti üzerinden alınan Katma Değer Vergisi ve gümrük işlemleri için alınan ücretlerdir.

Tüketim vergisi alkol ve alkollü içecekler, tütün mamulleri, otomobiller ve petrol mamulleri ithalatında uygulanmaktadır. Ukrayna gümrük tarife cetveli yaklaşık 11.000 kalemden oluşmaktadır. Gümrük vergileri genel itibariyle ad valorem olarak uygulanmakta, bununla birlikte bazı ürünler için özel ve birleşik tarifeler de uygulanmaktadır. Gümrük Vergileri https://www.qdpro.com.ua/goodinfo adresinden (sadece Rusça) öğrenilebilir.

Malın Gümrüklenmiş Değeri = Malın değeri + Tüketim Vergisine Tabi ise Tüketim Vergisi + Gümrük Vergisi + Bu Toplam üzerinden % 20 KDV.

01 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren “Ukrayna Gümrük Kanunu” ile Bavul/Kargo Ticaretinde gerçek kişilerin gümrük rejimine tabi olmadan bedelsiz olarak (bandrol vergisine tabi alkol ve tütün mamulleri vb. hariç) Ukrayna’ya getirebilecekleri eşya değeri, günde bir defadan fazla olmamak ve ağırlığı 50 kilogramı aşmamak şartıyla, mevcut 200 Avro’dan;

  • Havalimanlarında 1.000 Avro’ya,
  • Kara ve deniz sınırlarında 500 Avro’ya,
  • Uluslararası posta kolileri ile ülke dışından gönderilecek eşyalar için 300 Avro’ya yükseltilmiştir.

 

Gümrük değeri 1.000 Avro ile 10.000 Avro arasında olan eşyalar için; gümrük organlarına yazılı beyanda bulunma zorunluluğu getirilmiş olup, getirilen eşyadan gümrük değerinin %10’u oranında gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi (% 20) tahsil edilecektir. (Ukrayna’ya girişte alınan vergi; eşyanın gümrük değerinin % 10’u + toplam üzerinden % 20 oranında KDV şeklinde hesaplanmaktadır).

Ukrayna’ya yolcu beraberinde veya yolcu beraberinde olmadan getirilen eşya değerinin 10.000 Avro’yu aşması halinde, söz konusu eşya ithalat rejimi hükümlerine tabi olacaktır.

Toplam değeri 200 Avro’yu aşmayan gıda mamullerinin maksimum 10 kg’lık ambalajlarda bulunması şartıyla yolcu beraberi eşya olarak gümrüksüz ithaline izin verilmektedir.

Ukrayna’dan transit olarak geçen gümrük vergisi ve resimleri toplamı 60.000 Avro aşan mallar, Ukrayna’yı terk edeceği gümrük kapısına kadar Ukrayna güvenlik birimlerinin refakatinde gönderilir. Bu refakat işlemi için yaklaşık 1 kilometre için yaklaşık 1 dolar masraf ve harcırah talep edilmektedir.

1.4.2. Çeşitli Vergiler ve Harçlar

Ukrayna’nın, bugüne kadar yürürlüğe giren çeşitli, bazen birbiriyle çelişen yüzlerce kanun, kararname, düzenleme ve talimatlarıyla yönetilen vergi ve harç sistemi, 4 Aralık 2010 tarihinden itibaren, vergi muhasebesi ve mali durum muhasebesi kuralları birleştiren tek Ukrayna Vergi Yasası ile düzenlenmiştir. Vergi kurallarına dair değişiklikler Vergi Yasasında yapılan değişiklikle gerçekleştirilmektedir.

Ukrayna’da kurumlar vergisi % 18, Katma Değer Vergisi (KDV) ise % 20 oranındadır.

Genel itibariyle % 20 oranında KDV uygulanmakla birlikte, belli sanayi dallarında örneğin, tahıl ticareti, denetim, danışmanlık, muhasebecilik, avukatlık, program geliştirme alanında çalışan firmaların faaliyetleri KDV’den muaftır.

KDV iadesinde belli kriterleri sağlayan Enerji ithalatçısı firmalara otomatik ödeme imkânı öngörülmüştür. Bu sayede, KDV iadesi başvurudan 3 hafta sonra gerçekleşmektedir.

İşletme ile ilgili masrafların vergiden düşülmesinde gerekçesiz yasaklama ya da sınırlama bulunmaktadır. Örneğin;

-Tek Vergi Ödemesine bağlı firmalardan alınan hizmet ve işlere dair masraflar vergiden düşülemez,

-Üretim, depolama ve nakil sırasında meydana gelen kayıp ve eksikler vergiden düşülemez,

-Ürün, iş, hizmet ve ticari marka tanıtım masrafları vergiden düşülemez,

-Ukraynalı olmayan firmalara ödenen, şerefiye, danışmanlık, reklam, pazarlama ve mühendislik ücretleri sınırlı bir şekilde vergiden düşülebilir.

Yeni iş kurulumu ve yatırım sırasında yapılan bir çok harcama (inşaat, ekipman alımı vs.) sırasında ödenen KDV’ler için, firma o dönem ilk satışını yapamaması nedeni ile KDV mükellefi görülmediği için KDV iadesine başvuramamaktadır.

Zararı taşıyabilmede limit bulunmamaktadır. Firmalar her türlü birikmiş zararlarını ileriki dönemlere taşıyabilmektedirler.

Vergi cezasında indirim uygulanmaktadır. Buna göre; eksik ödenen vergilerde temel ceza % 50’den % 25’e indirilmiştir. Azami ceza oranı da % 100’den (kişisel vergilerde bu oran % 200 idi) % 75’e indirilmiştir.

Sigara ve diğer tütün mamulleri, kahve, alkollü içkiler, çikolata, havyar ve otomobil ile ithal edilen araba lastiği, petrol ürünleri, video ve kameralar, müzik setleri, televizyon, av tüfekleri, mücevherat, kürk ve deri giyim eşyası gibi mallardan değişen oranlarda Özel Tüketim Vergisi alınmaktadır.

Yabancı yatırımcının Ukrayna’da elde ettiği ve vergisini ödediği kazancını ülkesine transfer etmek istemesi halinde, söz konusu kişinin ülkesi ile Ukrayna hükümeti arasındaki mevcut anlaşmada belirtilen hükümlere bağlı olarak, % 0-15 arasında değişen oranlarda stopaj vergisi tahsil edilmektedir.

İşverenler, çalışanları için brüt ücretleri üzerinden toplam % 22 oranında sosyal ödemeleri yapmaktadırlar.

Özel kişi gelir vergisi 1 Ocak 2016 tarihinden itibaret % 18 oranında uygulanmaktadır.

Yeni (sıfır) otomobil alındığı zaman, otomobil değeri üzerinden % 3, % 4 veya % 5 oranında (otomobil değerine bağlı) Ukrayna Emeklilik Fonuna ödeme yapılmaktadır.

Takvim yılı boyunca bir kişinin birden fazla kullanılmış araç satması durumunda, ikinci otomobilden başlayarak, her satılan aracının değeri üzerinden % 5 oranında vergi ödemek zorundadır.

15 Temmuz 2014 tarihinde yapılan değişiklikleri içeren 3 Kasım 1998 tarihli ve 1740 sayılı “Bazı Ekonomik İşlemlerinden Devlet Emeklilik Fonu’na Ödenecek Vergilere İlişkin” Ukrayna Bakanlar Kurulu’nun Kararı gereğince, Devlet Emeklilik Fonu’na aktarılmak üzere, döviz satın alma işlemlerinden % 1, nikâh yüzüğü hariç mücevher satışlarından % 5, taşınmaz mal (gayrimenkül mal) satın alma işlemlerinden % 1 oranında zorunlu ödeme yapılmaktadır.

3 Ağustos 2014 tarihinden itibaren geçici olarak Ukrayna’da % 1,5 oranında Savaş Vergisi uygulanmaktadır.

1.4.3. Standartlar ve Sertifikalar

Ukrayna’da Devlet Sertifikalandırma Sistemi uygulanmaktadır. Ukrayna dışında üretilen bir mamulün Ukrayna’ya ithalinde geçerli olan uygunluk sertifikasının adı “UkrSepro”dur. UkrSepro sisteminde zorunlu ve istek üzerine belgelendirme uygulanmaktadır. “Sertifikalandırılması Zorunlu olan Ürünler” listesi Ukrayna Standardizasyon Kuruluşu’nun (Derzhspozhyvstandart) 28 sayılı ve 1 Şubat 2005 tarihli Kararı’nda yer almaktadır. Bu listeyi sertifika merkezleri ve üreticiler ürünlerinin sertifikalandırılmasının zorunlu olup olmadığını öğrenmek için kullanabilmektedirler. Sertifikalandırılması zorunlu olan ürünlerin UkrSepro belgeleri olmadan ithalatı, ihracatı ve ülke içi alım satımına izin verilmemektedir. UkrSepro sertifikasının Tek Seferlik (her sevkiyat için ithalatçı firma tarafından alınan standart sertifika) veya Seri Üretim Sertifikası (gümrük makamlarına ibraz edilmek üzere üretici firma tarafından alınan 1, 2, 3 veya 5 yıl süre ile geçerli sertifika) olmak üzere iki türü vardır.

Bu sertifikalardan bir yıl geçerli olanı, üretim yerinde inceleme yapılmadan başvuru sahibi tarafından ibraz edilen belge analizinin ve üretici fabrikadan veya tedarikçiden alınan ürün numunelerinin sertifikasyon testlerinin olumlu sonuçlarına dayanarak verilir. ISO 9000 Kalite Güvence Sistemine sahip olan işletmeler (firmalar) için geçerlidir. İki yıl için geçerli olan sertifika üretim koşulları ve bu koşullarla üretilen mamulün Ukrayna Devlet Standardı Standartlarına (DSTU) uygunluğu incelenerek verilir. Bunu alacak olan firmalarda ISO 9000 serisine sahip olma şartı aranmamaktadır. Üç Yıllık UkrSepro sertifikası üretim yerinin teknik imkanlarının denetimi sonucu düzenlenen sertifika tipidir. Ukrayna dışındaki üreticilerin sertifikanın düzenlenmesi için istenilen belgelerin hazırlaması çok zor olduğundan dolayı, üretim yerinin sertifikalandırılması genelde yabancı üreticilere tavsiye edilmemekte ve çok nadiren yapılmaktadır. Bunun yerine bir yıl için geçerli olan sertifika tercih edilmektedir. Söz konusu sertifika ise firmanın kalite sistemi ve denetiminin Ukrayna normlarına uygunluğu değerlendirilerek verilir. Bu belgenin alınabilmesi için firmanın ISO 9000 Kalite Güvence Sistemine sahip olması gerekmektedir. 2, 3 ve 5 Yıllık Seri Üretim Sertifikalarında ise genellikle Ukraynalı uzmanların üretim yerinie gelerek inceleme yapmaktalar. Bu incelemeler, ilgili üretici firmanın Ukrayna Devlet Düzenleme ve Tüketici Politikaları Komitesine veya bu Komiteye bağlı birimlere yapacakları başvuru üzerine ilgili ülkeye uzman gönderilerek gerçekleştirilmektedir.

Başvuru yapılırken, başvuru formunun İngilizce ve Rusça doldurulduktan sonra, başvuru formu ile birlikte üretici firma tarafından üretilen mamullerle ilgili genel bilgileri içeren (firmanın adı ve adresi, çalışan işçi sayısı, üretim metodu, üretilen mamulün cinsi ve markası, üretilen mamulün çeşitleri, mamulün içerdiği maddeler, kalite değerlendirme bölümünde kaç kişi çalıştığı, varsa kalite belgesi, eğer kalite belgesi alınmamış ise hangi kalite standardına göre kalite denetiminin yapıldığı gibi ürün hakkındaki genel tanıtıcı bilgiler) beyan ve dokümanların eklenmesi ve bir üst yazıyla birlikte belirtilen adrese faks ile gönderilmesi gerekmektedir.

İhraç ürünlerinin Ukrayna’ya yapılan ithalatında bir yıl geçerli uygunluk belgesi alınması için müracaat edilecek laboratuvar adresi aşağıda yer almaktadır.

Başvuruyu müteakiben söz konusu laboratuvarca yapılacak ön inceleme sonucu firmaya bildirilmekte, söz konusu laboratuvar ile yapılacak sözleşme sonrasında Türkiye’de yerinde inceleme yapmak üzere ekspertiz gönderilmektedir.

Uzmanların yol, konaklama ve iaşe giderleri başvuru sahibi firmaya ait ekspertiz ücreti, inceleme yapılacak üretim yerinde çalışan işçi sayısına göre belirlenmektedir.

Fabrikada ürün konusunda yapılacak inceleme için anılan kuruluşa ödenecek ücret, malın cinsine, çeşidine ve yatırımın büyüklüğüne göre 3.000 – 10.000 dolar arasında değişmektedir.

UkrSepro zorunlu sertifikası yanı sıra belirli ürünlerde Hijyen Belgesi, Ürün Kulanım İzni veya diğer belge ve lisanslar zorunlu kılınmıştır.

Ukrayna’da standartların geliştirilmesi ve karşılıklı olarak tanınması konusundaki çalışmalar son yıllarda hız kazanmış bulunmakla birlikte, standartlar alanındaki belirsizlik ve uygulamalar ticarette bir takım sorunlara yol açabilmektedir. Mevcut uygulamada, Ukrayna makamları şayet bir standarda uyum Ukrayna’nın imzalamış olduğu uluslararası bir anlaşma ile zorunlu kılınmamış ise yabancı uygunluk sertifikalarını kabul etmemektedirler. Hali hazırda Ukrayna’nın Rusya Federasyonu, Belarus, Özbekistan, Ermenistan Cumhuriyeti, Kırgızistan, Gürcistan, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Moldova, Tacikistan gibi ülkeler ile sertifikaların karşılıklı tanınması konusunda ikili anlaşmaları imzalanmış bulunmaktadır.

Ukrayna standardizasyon kuruluşu olan Ukrmetrstandard 109 akredite ürün sertifikalandırma organına sahip bulunmaktadır. Diğer taraftan Ukrayna’da kar amaçlı çalışan pek çok sertifika kuruluşu bulunmaktadır. Çok sayıda ürün için yerel ve bölgesel yetkililer ile belediyelerin farklı belgeler talep etmesi sistemi karmaşık hale getirebilmektedir.

UKRMETRTESTSTANDARD

UKRAINIAN STATE RESEARCH AND PRODUCTION CENTER OF STANDARDIZATION, METROLOGY, CERTIFICATION AND PROTECTION OF CONSUMERS’ RIGHTS

4, Metrologicheskaya Str., 03143, Kiev, Ukraine

Tel.: +38 044 526-52-29
e-mail: ukrcsm@ukrcsm.kiev.ua

URL: http://www.ukrcsm.kiev.ua

 

1.4.4. Marka Tescili İçin Başvurulacak Kuruluşlar

UKRAINIAN CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRY

NATIONAL COMPANY “REGION”

Adres: 33,Velyka Zhytomyrska Str.,01601, Kiev, Ukraine

Tel.: +38 044 272-28-03

e-mail: region@ucci.org.ua

URL: http://www.region-kiev.org.ua/

 

AGENCY “UKRAINIAN TRADE MARKS”

Adres: 4 Dovnar-Zapolskogo Str., office 2, 04116, Kiev, Ukraine
Tel.: +38 044 486-43-81, +38 044 486-64-68

Fax: +38 044 486-43-81

e-mail: info@tm.ua

URL: http://uatm.ua ; www.tm.ua

 

1.4.5 Dış Talepler

Türkiye’de iş çevrelerinden gelen teklif ve taleplerin duyuruları, Ukrayna’daki Sanayi ve Ticaret Odaları ile ticari ilanların yayınlandığı dergilere ve ilgili kuruluşlara, Ukrayna’dan gelen teklif ve talepler ise ilgili kurum ve kuruluşlara iletilmek üzere Ekonomi Bakanlığına, İhracatçı Birliklerine Müşavirliğimizce intikal ettirilmektedir.

 

1.4.6 Ürün Pazarlama

Son yıllarda, Ukrayna’da genellikle şehir merkezlerinde mağaza zincirleri, uluslararası isim yapmış mağazalar ve süpermarketlerin Ukraynalı veya yabancı müteşebbisler tarafından açıldığı gözlemlenmektedir.

Örneğin, Alman market zinciri Metro Ukrayna Kiev’de Ağustos 2003’te faaliyete geçmiştir. Metro Grubunun hali hazırda 4’ü Kiev’de olmak üzere toplam 25 adet mağazası bulunmaktadır.

Metro dışında Fransız Auchan da Ukrayna pazarına girmiştir. Diğer bilinen ulusal market zincirleri arasında Silpo, Novus, Velıka Kışenya, ATB, Furşet ve Billa sayılabilir. Ayrıca başkent Kiev’de bulunan bölgesel market zincirleri; Megamarket ve Ekomarket önemli bir pazar payına sahiptir.

Diğer taraftan, Ukrayna’da bulunan büyük yapı marketler Epicentr, Nova Liniya ve Leroy Merlin’in yanı sıra kozmetik ve kişisel bakım ürünleri satan Watsons, Cosmo, Eva ve Prostor da ulusal zincirlerdir.

Önümüzdeki dönemde, büyük market zincirlerinin daha küçük ölçekli marketleri satın alarak, dağıtım ağlarını güçlendirmeleri ve bu alanda rekabetin artması beklenmektedir.

2004 yılından başlamak üzere Ukrayna’da halkın ağırlıklı olarak alışveriş ettiği merkezi yerlerde bulunan pazar yerleri belediyeler tarafından inşaat firmalarına iş ve alışveriş merkezi yapılmak üzere verilmektedir. Örneğin başkent Kiev, Harkov ve Dnipropetrovsk şehirlerinde Karavan Alışveriş Merkezi (AVM), başkent Kiev’de ise Dream Town, Skymall, Bolşevik, Ocean Plaza, Karavan, Lavina Mall ve benzeri AVM’ler bulunmaktadır.

Ukrayna pazarına ilgi duyan firmalarımızın bu dönemde Ukrayna’daki dağıtım ağlarını gözden geçirmeleri ve güçlendirmeleri, gelişen pazarda yerlerini sağlamlaştırmaları açısından önem taşımaktadır. Yine firmalarımızın pazardaki konumlarını iyi tespit ederek, marka ya da ürünü rakiplerinden farklı kılacak çalışmalarla mallarını pazara sunmaları, malın katma değerini yükseltecektir.

Ukrayna’da tüm sektörler göz önüne alındığında, ticaret yapan firmaların genelde işletme sermayesinin düşük olduğu ortaya çıkmaktadır. Ukrayna içinde faaliyet gösteren toptancıların tercihi gümrüklenmiş malları almak, yani bir başka deyişle ithalat işlemleri ile uğraşmadan ithal ürünlere erişmektir. Ayrıca, toptancılar ve ithal mal satan Ukrayna firmaları, işletme sermayeleri az olduğu için, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, küçük partiler halinde mal almaktadırlar.

Ukrayna’ya ihracat yapmak isteyen firmaların öncelikle Ukrayna’daki çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren ithalatçı firma irtibat bilgilerini T.C. Kiev Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nden elde etmeleri yararlı olacaktır. Söz konusu firma listeleri sektörel ve ürün bazında elektronik ortamda tutulmaktadır. Firma listeleri, Ukrayna Devlet Uluslararası Mal Piyasalarını İzleme ve Araştırma Merkezi (Derjzovnişinform)’nin hazırladığı Ukrayna’nın ithalatçı ve ihracatçı bilgi bankası adlı CD, kompass veri tabanı ile fuar katalogları ve endüstriyel yayınlardan yararlanılarak oluşturulmaktadır.

İhracatı amaçlayan firmaların Ticaret Müşavirliği’nden aldıkları adreslere ürünlerini tanıtıcı Ukraynaca ya da Rusça bir mektup göndermeleri ve bu mektubu yine aynı dillerde hazırlanmış kataloglar ile desteklemeleri ilk irtibatın kurulmasında büyük önem taşımaktadır. Ukrayna’da resmi dil Ukraynaca olmakla birlikte ticari işlemlerde ve günlük hayatta Rusça kullanılmaktadır. İngilizce dilinin ticari iletişimde yeri pek bulunmamaktadır. Firmaların yaptıkları sözleşmelerde geçerli olan dil Ukraynacadır. Herhangi bir uyuşmazlık durumunda diğer dillerde yazılan sözleşmelerin bir hükmü bulunmamaktadır. Bu nedenle, sözleşmelerin Ukraynaca metinlerinin çok iyi incelenmesi gerekmektedir.

İhracatçı firmaların Ukrayna’da yerleşik firmalarla irtibat ile eşzamanlı olarak yapabilecekleri diğer bir faaliyet ise ürünleri ile ilgili milli katılım organizasyonunda veya bireysel olarak Ukrayna’daki uluslararası fuarlara katılmaktır. Fuarlara katılım esnasında irtibat kurulan firmalar fuar standına davet edilerek, ya da yerel firmalar ziyaret edilerek ticari ilişkilerin geliştirilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, fuarlara katılımdan sonra veya firmalara e-posta yoluyla ürün bilgisi gönderildikten sonra, Ukrayna firmalarından hemen cevap alınmayabilmektedir. Bu konuda biraz sabırlı olunmasında yarar vardır. Fuara katılacak firmalarımızın gözönünde bulundurmaları gerekli bir diğer husus ise Ukraynalı alıcıların Ukrayna’da ofisi bulunan firmaları tercih etmeleridir. Bu nedenle, Ukrayna’da uzun vadeli iş yapmayı düşünen firmalarımızın bir temsilcilik ofisi açmaları faydalı olacaktır.

Ukrayna ile ticaret yapmak isteyen firmalarımızın ilk başta karşılaşacakları soru Ukrayna’da yerlerinin olup olmadığı sorusudur. Bunun çok basit bir nedeni vardır; bu da herhangi bir sorun ya da olumsuzluk durumunda firmaya kolayca ulaşabilmek isteğidir. Bu nedenle, Ukrayna’da bir temsilcilik vasıtasıyla hareket etmek firmalarımıza ürün pazarlamada önemli avantajlar sağlayacaktır.

İhracatçı firmaların ilk ihracat bağlantıları esnasında genelde küçük deneme miktarları ile pazara girmeleri, ticaret ortaklarının güvenilirliğini sınama ve pazarı daha iyi tanıyıp, malı ve satış şartlarını buna göre değiştirme imkânı verecektir. Aynı şekilde yatırım öncesinde pazarda bir süreliğine bulunmak ve değerlendirmeyi bu çerçevede yapmak son derece büyük fayda sağlayacaktır.

Ukrayna’da ticaret yapan firmaların önemli bir bölümü akreditif kullanmayı tercih etmemekte ve son dönemlerde ülkede yaşanılan ekonomik kriz neticesinde bankacılık sisteminin zayıflaması nedeniyle bir çok banka akreditif kullandıramamaktadır. Bu nedenle ithalatçının güvenilirliği önem kazanmaktadır. Ticaret Müşavirliği’nce, Müşavirliğe başvuran ihracatçı firmaların mal sevk edecekleri ithalatçı firmaların bulundukları bölgedeki Ticaret ve Sanayi Odası’na üye olup olmadıkları, ilgili Odalar nezdinde araştırılmaktadır. Ancak, Ukrayna’da Odalara üyelik zorunluluğu bulunmadığından Odaların üye sayıları çok düşüktür. Ayrıca, Odaların üyeleri arasında da ticari teamüllere uygun hareket etmeyen firmalar olabilmektedir. Bu nedenle, firmalarımızın kendi çıkarlarını güven altına almaları büyük önem taşımaktadır. Bu güven de bankalardan ödeme garantili teminat mektupları olabileceği gibi ön ödeme anlaşmaları şeklinde de olabilmektedir.

Ukrayna pazarında kalıcı olmak isteyen ihracatçıların belli bir kaliteden ödün vermeden malı Ukrayna’da alıcılara teslim edebilmeleri rakiplerinin önünde yer almalarını sağlayacaktır. Bu nedenle, firmaların burada bir depo ve tanıtım mağazası kurarak ve göreceli olarak küçük miktarlarda alım yapan yerel toptancıların ya da perakendeci firmaların stok ve gümrükleme maliyetlerinin de bir kısmını üstlenerek, malları pazarlamaları uygun bir yöntem olacaktır. Rekabet nedeniyle karşılaşılması muhtemel sorunları en aza indirmek amacıyla, özelikle aynı mal grupları yerine birbirini tamamlayan mal gruplarını üretip satan ihracatçıların Ukrayna’da ortak depo ve tanıtım mağazası kurmaları işletme maliyetlerini önemli oranda azaltacaktır.

Ukrayna’da iş görüşmelerinin somut bir amacı olmalıdır. Bir başka deyişle yalnızca tanışmak amacı ile iş görüşmesi yapılması yerine, görüşmenin amacı iş ile ilgili somut bir teklif getirilmesi olmalıdır. Görüşmelerde verilebilecek en iyi hediye ise gelinen ülkeye özgü bir hediyelik eşya olabilir.

Türkiye’den yapılan ithalatta ve Türkiye’ye yapılan ihracatta ucuz olması nedeniyle çoğunlukla denizyolu olmak üzere karayolu ve uçak kargosu da kullanılmaktadır.

Firmalarımızın marka tesciline önem vermeleri gereklidir. Marka tescili olan firmalarımızın Ukrayna’da daha önceden kendi markalarının başka bir firma ya da kişilerce tescil edildiği ve bu nedenle de pazara girişlerinde anılan firmalarla uzlaşmak gerektiği ve bu konuda yüksek maliyetlerle karşılaşıldığı bilinmektedir. Bu nedenle, pazara giriş kararı sırasında bu konuya da dikkat edilmesi gerekmektedir.

Ukrayna kayıt dışı ekonominin en fazla gözlendiği ülkeler arasında gelmektedir. Bu nedenle de firmalarımız kayıt dışılığa sürüklenmek istenmektedir. Bunun ilk ayağı gümrüklerde başlamaktadır. Oldukça caydırıcı yollar bu amaçla resmi görevlilerce kullanılmaktadır. Firmalarımızın kayıt dışılık konusunda sabırlı olmaları uzun vadede kendi faydalarına olacak bir husustur. Zira, bir kez bu yola girildiğinde o an işin çözüldüğü yanılgısına girilmesi bir süre sonra geçmişe yönelik evrakların ortaya çıkarılması ile yerini karamsarlığa bırakmaktadır. Ukrayna tarafından kayıt dışılıkla mücadele adına, ilk mücadele edilen firmalar da bu konuda faaliyet gösteren yabancı firmalar olmaktadır. Bu nedenle, kayıt dışı faaliyetler ilk etapta karlı gibi görünse de, kısa bir süre sonra firmalarımıza büyük zararlar verebilmektedir. Bir takım firmaların bu nedenle tüm varlıklarını kaybettikleri de bilinmektedir.

1.4.6.1 Reklam Tanıtım ve Elektronik Ticaret

En etkili ve popüler reklam aracı günlük gazeteler, ticari gazeteler ve dergiler, sektörel dergiler, TV ve internet reklamlarıdır. Tanıtım konusunda açık hava reklamları da oldukça sıklıkla kullanılan bir yöntem olmakla birlikte, Ukrayna’nın Avrupa’nın göz kirliliği açısından en kirli şehri olması, bu yöntemin etkinliğini sınırlamaktadır.

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi’nin verilerine göre, 1 Ocak 2018 tarihi itibariyle Ukrayna’da 56,7 milyon cep telefonu abonesi kaydedilmiştir

Aynı tarihi itibariyle internet aboneleri sayısı 23,6 milyona ulaşmıştır.

Banka müşteri sayısı ise Ukrayna Milli Bankasının bildirdiğine göre, 01.01.2017 tarihi itibariyle 61,6 milyon kişi olup, 01.01.2018 tarihinde 63,4 milyon seviyesine ulaşmıştır.

1.4.6.2 Haberleşme

Telefon

 

Ukrayna’nın uluslararası telefon kodu 380’dir. Ukrayna içinde alan kodu bulunmaktadır. Başkent Kiev’in alan kodu 44; Odesa’nınki ise 48’dir. Cep telefonu kullanımı son derece yaygındır. Ukrayna’dan başka bir ülke aramasında uluslararası çıkış kodu 00’dır.

Faks/e-posta

Merkez postanelerden faks, büyük otellerden faks/e-mail gönderme imkânı vardır. Ayrıca birçok şehirde internet kafe bulunmaktadır.

Posta

Postaneler hafta içi 9.00-19.00 ve Cumartesi günleri 9.00-14.00 saatleri arasında hizmet vermektedir.

Kargo

Bütün önemli taşımacılık ve kargo şirketlerinin (DHL, UPS, ARAMEX, FORİNTOS vb.) Ukrayna temsilcilikleri bulunmaktadır.

1.4.6.3 Vize Rejimi

Türkiye ve Ukrayna arasında pasaportsuz seyahat uygulaması 1 Haziran 2017 itibariyle başlamıştır. İki ülke vatandaşları karşılıklı olarak yeni tip çifli kimlik kartlarını kullanarak seyahat edebilmekte ve diğerinin ülkesinde her 180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla visesiz kalabilmektedir.

Yeni tip çipli kimlik kartlarıyla Ukrayna’ya seyahat etmek isteyen vatandaşlarımızın uçakta veya pasaport kontrol noktalarında “Immigration Card” doldurmaları, belgeyi Ukrayna’da kaldıkları  süre boyunca yanlarında taşımaları, yetkili makamlarınca sorulduğunda göstermeleri ve ülkeden ayrılırken, yeni tip çipli kimlik kartlarıyla birlikte hudut görevlilerine ibraz etmeleri gerekmektedir.

Pasaportla seyahatlerde olduğu gibi, yeni tip çipli kimlik kartlarıyla seyahatlerde de Ukrayna hudut görevlileri Ukrayna’ya girişlerde vatandaşlarımızdan aşağıdaki belgeler istenebilecektir.

  • Gidiş-dönüş uçak bileti,
  • Otel rezervasyonu veya,
  • Ukrayna noterince düzenlenmiş davet edenin kimlik bilgilerinin açıkça yer aldığı davetiye,
  • Ülkede bulunulan süre zarfında maddi ihtiyaçların karşılanabileceği miktarda nakit para ibrazı veya Ukrayna noterince düzenlenmiş garanti mektubu (günlük en az 35 Amerikan doları veya karşılığı konvertibl döviz).

 

Yeni tip çipli kimlik kartlarıyla seyahat yalnızca Ukrayna’ya yapılacak ziyaretlerde mümkündür. Üçüncü ülkelere seyahatler için pasaport gerekmektedir.

Yeni tip çipli kimlik kartlarıyla seyahat eden vatandaşlarımızın kimlik kartlarını kaybetmeleri olasılığına binaen, Büyükelçiliğimizde veya Odessa Başkonsolosluğumuzda ülkemize dönüşlerini teminen geçici pasaport müracatlarında bulunabilmeleri için yanlarında fotoğraflı (soğuk damgalı ve T.C. Kimlik Numaralı) başka kimlik belgesi daha (sürücü belgesi, öğrenci kimliği v.s.) ihtiyatlılık gereği olacaktır.

Ukrayna’ya seyahat edecek vatandaşlarımızın yanlarında 10.000 Avro veya üzerindeki bir meblağa tekabül eden Döviz/Türk Lirası/Mücevherat bulundurmaları halinde, ülkeye girişte Ukrayna gümrük makamlarına önceden beyanda bulunmaları önem taşımaktadır. Beyan edilmeyen nakit paraya/mücevherata Ukrayna mevzuatı uyarınca el konulmaktadır.

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi verilerine göre; 2018 yılında 1.386 bin Ukrayna vatandaşı ülkemizi ziyaret etmiştir. 2018 yılı rakamlarına göre Ukrayna, ülkemize en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sıralamasında 9 uncu sırada yer almaktadır. Diğer taraftan, aynı yılda 270.695 Türk vatandaşı Ukrayna’yı ziyaret etmiştir.

Ukrayna’da oturma izni alma konusunda yetkili kurum Ukrayna Devlet Göç Servisi’dir (http://dmsu.gov.ua). Çalışma izni alma konusunda ise yetkili kurum – Ukrayna Devlet İstihdam Servisi’dir (http://www.dcz.gov.ua/control/uk/index). Oturma ve çalışma izni konusunda söz konusu kurumlarla ile doğrudan iletişim kurulması gerekmektedir. Ukrayna’da oturma/çalışma izni alma konusu, yabancılar ile Ukrayna kurumları arasında özel hukuk ilişkisi oluşturmaktadır. Aynı uygulama ülkemizde bakımından da geçerlidir. Ülkemizde bulunan Ukrayna vatandaşları dahil tüm yabancılar bu tür işlemlerini ilgili Türk makamları ile doğrudan yürütmek durumundadırlar. Vatandaşlarımızın, bizzat, aracı firmalar veya hukuk danışmanları yardımı ile bu konuda yukarıda belirtilen kurumlara başvurmaları ve Ukrayna’daki hukuki statülerini Ukrayna yasalarına uygun hale getirmeleri gerekmektedir.

1.5 Yıl İçinde Açılan Fuarlar

Ukrayna’da düzenlenen fuarlara ilişkin ayrıntılı bilgilere (tarih, sektör, şehir vb.) www.expoua.comadresinden ulaşılabilmektedir.

 

2018 yılında Ukrayna’da Milli Katılım çerçeveside 1 tanesi Lviv, 7 si Kiev olmak üzere 8 tane fuar gerçekleştirilmiştir.

 

 

 

 

Tablo: 30 Tablo: 30 2018 Yılında Ukrayna’da Milli Katılım Gerçekleştirilen Fuarlar

FUAR ADI TARİH SEKTÖR ŞEHİR
1 KIEV INT’L FASHION OF VOGUE I 07.02.2018 09.02.2018 HAZIR GİYİM. DERİ. KONFEKSİYON, AKSESUAR VE AYAKKABI KİEV
2 INTERBUILDEXPO 20.03.2018 23.03.2018 İNŞAAT TEKNOLOJİSİ, MALZEME VE EKİPMANLAR, TESİSAT, İKLİMLENDİRME KİEV
3 BABY EXPO KIEV 03.04.2018 06.04.2018 Anne, Çocuk ve Bebek Ürünleri KİEV
4 ELCOM UKRAINE 17.04.2018 20.04.2018 ELEKTRİK, AYDINLATMA, KABLO VE GÜÇ OTOMASYON SİSTEMLERİ KİEV
5 WINDOW LVIV – INTERNATIONAL WINDOW, DOOR & GLASS FAIR 04.09.2018 06.09.2018 PENCERE, KAPI, CAM, ALÜMİNYUM ÜRÜNLER, MAKİNE VE AKSESUARLARI LVİV
6 KIEV INTERNATIONAL FESTIVAL OF VOGUE 2018 FUARI 05.09.2018 07.09.2018 BAY BAYAN HAZIR GİYİM, ÇOCUK GİYİM, İÇ ÇAMAŞIR, DERİ KONFEKSİYON VE AKSESUAR, AYAKKABI KİEV
7 DESIGN LIVING TENDENCY 17.10.2018 20.10.2018 EV VE EV TEKSTİLİ KİEV
8 INTERNATIONAL INDUSTRIAL FORUM 2018 20.11.2018 23.11.2018 Makine ve Makine Teknolojisi, Endüstriyel, Mekanik ve Metal Alet ve Teknolojileri KİEV

 

1.5.1 Kiev’de Bulunan Fuar Alanları

International Exhibition Center

Kiev Brovarsky Bulvarı 15 numarada yer alan fuar merkezi Kasım 2002’de hizmete açılmıştır. Fuar kompleksi şehir merkezinden yaklaşık 10 km uzaklıktadır. Toplam kapalı alanı 25.000 m2olup, sergi alanı 10.200 m2 dir. Fuar alanına metro ile ulaşım bulunmaktadır.

 

Ukrainian Chamber of Commerce and Industry

Kiev şehir merkezinde bulunan ve Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası’nın bulunduğu binada olan bu fuar alanı yaklaşık 1.500 m2 genişliğindedir.

 

Ukrainian House

Kiev’in en işlek ana caddelerinden olan ve şehir merkezi konumunda bulunan Khreschatik caddesi üzerinde bulunan bu sergi merkezinin 1 nci ve 3 ncü katlarında fuar veya sergiler düzenlenmekte olup, 1 inci kat yaklaşık 650 m2, 2 nci kat ise 1.100 m2 büyüklüğündedir.

 

Sport Palace

Kiev şehir merkezi ile Khreschatik caddesine oldukça yakın bulunan ve Ukrayna şehir stadyumunun kapalı spor salonu olan bu sergi merkezinin kapalı alanı 4.000 m2 büyüklüğündedir.

 

ACCO International

Kiev şehir merkezine yaklaşık 10 km uzaklığında olan ve Pushkina Parkı içerisinde bulunan ”ACCO International” fuar merkezinin kapalı alanı 2.500 m2 olup, bu alanda daha az sayıda fuar ve sergi düzenlenmektedir.

 

1.5.2 Ukrayna’da Düzenlenecek Fuarlar Hakkında Bilgi Alınabilecek Adresler

KİEV TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

Adres: Panasa Mırnogo Sok. No 22, 01901 Kiev

Tel.: +380 44 377 76 77

Faks: +380 44 377 76 67

E-mail: kiev@ekonomi.gov.tr

www.ekonomi.gov.tr

 

UKRAYNA TİCARET VE SANAYİ ODASI

Adres: 33,VelykaZhytomyrska Str.,01601, Kiev, Ukraine

Tel.: +38 044 272-29-11

Fax: +38 044 272-33-53

e-mail: ucci@ucci.org.ua

URL: http://www.ucci.org.ua

 

EXPOUA en büyük fuar sitesi

Adres: 86і,Bozhenko Str.,3rd floor, 04070, Kiev, Ukraine

Tel.: +38 044 200-03-91

URL: http://www.expoua.com

 

THE EXHIBITION FEDERATION OF UKRAINE

Adres: P.O.Box no. 472, 01001, Kiev, Ukraine
Tel./Faks: +38 044 230-60-68

e-mail:info@expo.org.ua

URL: http://www.expo.org.ua

 

EXPOCENTER OF UKRAINE

Adres: 1, Glushkov Ave., 03680 , Kiev, Ukraine

Tel. +38 044 596-91-01

Faks: +38 044 596-91-24

e-mail:anna94mos@gmail.com

URL: http://www.expocenter.com.ua

 

KYIV INTERNATIONAL CONTRACT FAIR

Adres:3rd floor, 17-21, Bahhovutivska Str., Kyiv, Ukraine

Tel./Fax: +38 044 461-93-42+380 44490-64-68

e-mail: info@kmkya.kiev.ua

URL: http://www.kmkya.kiev.ua

 

ACCO INTERNATIONAL

Adres: 40-B, Peremogy Ave., 03680, Kiev. Ukraine

Tel./Fax: +38 044 456-38-04

Tel.: +38 (044) 458-46-21

e-mail: info@acco.kiev.ua

URL: http://www.acco.ua

Skype: acco.international

 

 

MEDVIN FAIRS CO.

Adres: 12E, Heroiv Stalingrada Str., office MEDVIN, 04210, Kiev, Ukraine

Tel./Fax: +38 044 501-03-44

e-mail:mail@medvin.kiev.ua

URL: http://medvin.kiev.ua

 

MESSE DÜSSELDORF GmbH

Representative Office in Ukraine “Expo Alliance”

Adres: 23, Mariny Raskovoy Str., office 1203, 02660, Kiev,Ukraine

Tel. +38 044 490-53-27, +38 (050) 414-70-54

Fax: +38 044 490-53-28

e-mail: expoalliance@svitonline.com

URL: http://www.messe-duesseldorf.com.ua

 

PREMIER EXPO

Adres: 13-B, Pimonenko Str., 04050, Kiev, Ukraine

Tel. +38 044 496 86 45

Faks: +38 044 496 86 46

URL: http://www.pe.com.ua

 

JSC “THE INTERNATIONAL EXHIBITION CENTRE”

Adres: 15 Brovarskoy Ave.,02660 Kiev, Ukraine

Tel./Faks: +38 044 201-11-61

e-mail: reklama@iec-expo.com.ua

URL: http://www.iec-expo.com.ua

 

EUROINDEX LTD.

Adres: 56, Peremoha Ave., Kiev, 03680, Ukraine

Tel./Fax: +38 (044) 461 93 00

e-mail: info@eindex.kiev.ua

URL: http://www.euroindex.ua

 

PRIMUS EXHIBITIONS GROUP

PRIMUS UKRAINE

Adres: 6-B Herojiv Stalingradu Ave., 04210, Kiev, Ukraine

Tel.: +38 044 537-69-99

Faks: +38 044 537-69-96

e-mail: info@theprimus.com

URL: http://www.theprimus.com

 

1.6 Belli Başlı Ekonomik ve Ticari Kurum ve Kuruluşlar

UKRAYNA EKONOMİK KALKINMA VE TİCARET BAKANLIĞI

Adres: 12/2, M. Hrushevskoho Str., Kiev, 01008, Ukraine

Tel. +38 044 253-93-94

Fax: +38 044 226-31-81

e-mail: meconomy@me.gov.ua

URL: http://www.me.gov.ua

 

UKRAYNA DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI

Adres: 1, Myhaylivska Sq., Kiev, 01018, Ukraine

Tel. +38 044 238 17 48

Faks: +38 044 238-18-88

e-mail: zsmfa@mfa.gov.ua

URL: http://www.mfa.gov.ua

 

UKRAYNA TARIM POLİTİKASI VE GIDA BAKANLIĞI

Adres: 24, Hreschatyk Str., Kiev, 01001, Ukraine

Tel. +38 044 278 81 71

Faks: +38 044 278-76-02

e-mail:info@minagro.gov.ua

URL: http://www.minagro.gov.ua

 

UKRAYNA ALTYAPI BAKANLIĞI

Adres: 14, Peremohy Str., Kiev, 01135, Ukraine

Tel. +38 044 351-50-09

Faks: +38 044 351-48-45

e-mail: portal@mtu.gov.ua

URL: http://www.mtu.gov.ua

 

UKRAYNA MALİYE BAKANLIĞI

Adres: 12/2, Hryshevskogo Str., 01008, Kyiv-8,Ukraine

Tel. +38 044 206-59-47

Faks: +38 (044) 425 90 26

e-mail:infomf@minfin.gov.ua

URL: http://www.minfin.gov.ua

 

UKRAYNA KÜLTÜR BAKANLIĞI

Adres: 19, I. Franka Str., Kiev, 01601, Ukraine

Tel./Faks:+38 044 226 26 45

e-mail: info@mincult.gov.ua

URL: http://mincult.kmu.gov.ua

 

UKRAYNA BÖLGESEL KALKINMA, İNŞAAT VE ORTAK KONUT BAKANLIĞI

Adres: 9, Velyka Jytomyrska Str., 01025, Kiev, Ukraine

Tel.+38 044 284-05-54, 284-05-51

Faks: +38 044 278 83 90

e-mail: minregion@minregion.gov.ua

URL: http://www.minregion.gov.ua

 

UKRAYNA DEVLET İSTATİSTİK SERVİSİ

Adres: 3, Shota Rustaveli Str., Kiev, 01601, Ukraine

Tel.+38 044 287-24-22

Fax: +38 044 235-37-39

e-mail: office@ukrstat.gov.ua

URL: http://www.ukrstat.gov.ua

 

UKRAYNA DEVLET ORMANCILIK KOMİTESİ

Adres: 9-a, Shota Rustaveli Str., Kiev, 01601, Ukraine

Tel. 0038 044 235 56 20

Faks: +38 044 235-44-09

e-mail: sprava@dklg.gov.ua

URL: http://dklg.kmu.gov.ua

 

UKRAYNA DEVLET FİSKAL SERVİSİ

Adres: 8, Lvivska Sq., Kiev, 04655, Ukraine

Tel.+38 044 272-51-59, +38 044 272-63-34

Fax: +38 044 272-08-41

e-mail: Kabmin_doc@sfs.gov.ua

URL: http://sfs.gov.ua/

 

UKRAYNA DEVLET MÜLKİYET FONU

Adres: 18/9 Kutuzova Str., Kiev, 01133,Ukraine

Tel.+38 044 284-94-24

Fax: +38 044 286-79-85

e-mail: kabmin_doc@spfu.gov.ua

URL: http://www.spfu.gov.ua

 

UKRAYNA MİLLİ BANKASI

Adres: 9, Instytutska Str., Kiev, 01008, Ukraine

Tel.+38 044 253-01-80

Fax: +38 044 230-20-33 / 253-77-50

Teleks: 131018 NBNK UX / 131251 KIJ UX

e-mail: nbu@bank.gov.ua

URL: http://www.bank.gov.ua

 

UKRAYNA DEVLET DÜZENLEME SERVİSİ

Adres: 9/11, Arsenalna Str., Kiev, 01011, Ukraine

Tel. 0038 044 254 56 73

Faks: 0038 044 254 43 93

e-mail: inform@dkrp.gov.ua

URL: http://www.dkrp.gov.ua

 

UKRAYNA KOBİ VE ÖZELLEŞTİRİLMİŞ KURULUŞLAR BİRLİĞİ

Adres: 22, Vorovskogo Str., office 37, Kiev, 01601, Ukraine

Tel. 0038 044 486-38-82

e-mail: office@smpu.kiev.ua

URL: http://www.spmsppu.kiev.ua

 

EUROPEAN BANK FOR RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT

Adres: 16, Nemirovicha-Danchenko, 01133 Kiev Ukraine

Tel. 0038 044 277 11 00

e-mail: ROKievMBX@ebrd.com

URL: http://www.ebrd.com/ukraine.html

 

KYIV CITY STATE ADMINISTRATION

Adres: 36,Hreschatyk Str., Kiev, 01001, Ukraine

Tel. 0038 (044) 202 75 23

e-mail: info@1551.gov.ua

URL: http://www.kievcity.gov.ua

 

UKRAINIAN LEAGUE OF INDUSTRIALISTS AND ENTREPRENEURS (ULIE)

Adres: 34, Hreshchatik Str., Kiev, 01001, Ukraine
Tel. 0038 (044) 278 30 69

e-mail: uspp@uspp.org.ua

URL: http://www.uspp.org.ua

 

 

DERZHZOVNISHINFORM (DZI)

National Research, Information and ExpertCenter for Monitoring of International Commodity Markets

Adres: Ukraine, Kyiv 03680, Zagorodnya Str., 15 (4th floor)

Tel.: 0038 (044) 3905074

Fax: 0038 (044) 528 91 56

e-mail: dzi@dzi.gov.ua

URL: http://dzi.gov.ua

 

UKRAINIAN GRAIN ASSOCIATION (UZA)

Adres: 4a, Gruşevskogo Str., 1st floor, ofis 12, Kyiv, 01001, Ukraine

Tel. 0038 (044) 279 39 68

Faks: 0038 (044) 279 39 69

e-mail:inbox@uga.kiev.ua

URL: http://www.uga-port.org.ua

 

UKRSPIRT

State Concern for Spirşt and Alcohol Industry

Adres: 1, B.Hrinchenka Str., Kiev 01001, Ukraine

Tel./Faks: +38 (044) 278 58 02, 279 84 34

e-mail: office@ukrspirt.com 

URL: http://www.ukrspirt.com

 

THE ASSOCIATION OF AUTOMOBILE PRODUCERS OF UKRAINE “UKRAVTOPROM”

Adres: 15/2, Vasılkivska str. Kiyv Ukraine 01004

Tel. +38 (044) 206 89 00

e-mail: info@ukrautoprom.com.ua

URL: http://ukrautoprom.com.ua

 

UKRMETRTESTSTANDARD

UKRAINIAN STATE RESEARCH AND PRODUCTION CENTER OF STANDARDIZATION, METROLOGY, CERTIFICATION AND PROTECTION OF CONSUMERS’ RIGHTS

Adres: 4, Metrologicheskaya Str., 03143, Kiev, Ukraine

Tel. +38 (044) 526 52 29

Fax: +38 (044) 526 42 60

e-mail: ukrcsm@ukrcsm.kiev.ua

URL: http://www.ukrcsm.kiev.ua

 

UKRAINIAN CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRY

COMPANY “REGION”

Adres: 33,Velyka Zhytomyrska Str.,01601, Kiev, Ukraine

Tel./Faks:  +38 (044) 272 28 03

e-mail: region@ucci.org.ua

web-sitesihttp://www.region-kiev.org.ua/

 

ULUSLARARASI TÜRK UKRAYNA İŞADAMLARI DERNEĞİ (TUİD)

Adres: Saksaganskogo Sk. No 112a, Offıce 4, Kiev, Ukraine

Tel./Faks: +38 (044) 234 30 26

e-mail:info@tuid.org.ua

web-sitesi:www.tuid.org.ua

 

TÜRKİYE UKRAYNA SANAYİCİLER VE İŞADAMLARI BİRLİĞİ (TUSİB)

Adres: Protasov Yar Cad., 2D, Ofis 4, Kiev 03038, Ukrayna,

Tel.: +38 (044) 200 28 21

Faks: +38 (044) 200 28 22

e-mail:offıce@tusib.org

web-sitesi:http://tusib.org/

 

  1. SORUNLAR GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER

2.1. Sorunlar

Ukrayna’nın sahip olduğu yüksek ekonomik potansiyel, ülkenin kendi içyapısından kaynaklanan sorunlar ile Sovyet döneminden kalan ağır bürokrasi ve rekabet zayıflığı gibi olumsuzluklardan tam olarak kurtulamamış olması nedeniyle yeterince değerlendirilememektedir.

Ukrayna ile ticari ve ekonomik ilişkilerde sorunların temelinde ülkedeki yatırım ortamının küresel ekonominin değişen şartlarına ve ihtiyaçlarına cevap verememesi yatmaktadır. Çeşitli uluslararası ekonomik araştırma kuruluşlarınca yapılan çalışmalarda Ukrayna “iş yapma kolaylığı” açısından oldukça gerilerde yer almaktadır. Dünya Bankasının her yıl yayımladığı “İş Yapma Kolaylığı” 2018 yılı raporunda, 190 ülke arasında 76. sırada, vergi ödemeleri konusunda 54. sırada, lisans ve izin işlemleri bakımından 70. sırada, dış ticaret uygulamaları açısından 78. sırada, yatırımcının korunması hususunda ise 72. sırada bulunmaktadır.

Bu analizlere göre Ukrayna iş ortamı konumunu önceki yıllara göre iyileştirmiş olmakla birlikte, ülkeye yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında önemli bir artış gözükmemektedir. Yatırım iklimi bakımından bazı olumlu gelişmelerin kaydedildiği, ancak yapılan reformların göreceli olarak yeterli olmadığı, sahada ve pratikte girişimciler tarafından henüz yeterince hissedilmediği düşünülmektedir. Ukrayna’nın ortaya koyduğu makroekonomik hedeflere ulaşamaması da istikrar ve güven ortamı arayan girişimci için, ülkeye yatırımın çekiciliğini azaltan unsurlar arasında bulunmaktadır.

Ukrayna’da vergi ve dış ticaret mevzuatı başta olmak üzere hukuksal düzenlemelerde çok sık değişiklik yapılması, firmalarımızın ticari işlemlerinde belirsizlik yaratmakta ve finansman açısından sıkıntı yaşamasına neden olmaktadır.

Ayrıca, Ukrayna’ya gerçekleştirilen ithalatlarda ürünlerin birim fiyatlarına dair tereddüt oluşması durumunda, gümrük yetkililerince Ukrayna gümrük mevzuatı çerçevesinde gereken ilave bilgi ve belgeler talep edilmektedir. Firmalar tarafından birim fiyatlarının tevsiki için ihracatçı ülke resmi makamlarınca düzenlenen belgeler de dahil olmak üzere, istenilen tüm bilgiler eksiksiz olarak Ukrayna gümrüklerine sunulmasına rağmen, bazen malın fatura ve resmi belgelerde belirtilen fiyatlarından millileştirilmesi mümkün olmamaktadır.

Bu çerçevede, ithalatçı firmalar gümrük işlemlerinin yürütülmesi aşamasında geçirilen ekstra zaman nedeniyle pazara giriş imkânlarını kaybetmemek amacıyla, çoğu kez gümrük yetkilileri tarafından belirtilen yüksek referans fiyatlar üzerinden vergileri ödeyerek, malı teminat verilerek millileştirmek zorunda kalmakta, mevzuatta kendilerine tanınan süre içerisinde fiyatlarını kanıtlama ve mahkemeye başvurma yöntemini kullanmaktadırlar. Bu uygulama, tabiatıyla firmaların önceden öngöremeyeceği önemli maliyet artışlarını gündeme getirmekte bu durum ise büyük ölçüde rekabet dezavantajı yaratmaktadır.

Ukrayna’da özellikle gıda sanayii sektöründe faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli imalatçı firmalarımız, yerel yönetimler ile Sağlık Bakanlığı’nın alışılmışın dışında sıklıkla yaptıkları denetimler nedeniyle, zaman zaman çalışmalarını durdurma noktasına gelmektedirler.

Müteahhitlik firmalarımızın ihtiyaç duydukları personeli Türkiye’den veya diğer bir ülkeden getirmek istemesi durumunda, vize, ikamet ve çalışma izni konularında yaratılan bürokratik güçlükler firmalarımızın çalışmalarını güçleştirebilmektedir. Ayrıca, üstlenilen projelerin onaylanması sırasında yoğun bürkratik engellerle karşı karşıya kalınmaktadır.

Diğer taraftan, salt güvene dayalı olarak birçok firmamızın sözleşme yapmadan ticari işlemlere giriştikleri ve birkaç denemeden sonra muhtelif sıkıntılarla karşılaştıkları bilinmektedir. Keza, herhangi bir ticari ihtilaf durumunda hukuki yollar dışında yapılacak fazlaca bir şey bulunmamaktadır. Hukuki yolların da tecrübeli avukatlar tarafından takip edilmesi Müşavirliğimizce önerilen yoldur. Ancak, arada bir ticari sözleşme olmaması durumunda hukuki açıdan firmalarımızın talep edebilecekleri bir hakları da pek bulunmamaktadır. Bu hususa dikkat edilmesi, ileride doğabilecek sorunları bertaraf etmek açısından önemlidir.

Ukrayna devletinin ihracatçılara KDV iadesi yapması hususunda birtakım güçlükler yaratması, direkt olarak KDV alacağı olan ya da bu firmalarla iş yapan Türk firmalarının sıkıntıya girmesine neden olmaktadır. KDV alacaklarının tahsili oldukça güç bir süreç olup, bu konuda da keyfi bir takım uygulamalar bulunmaktadır.

Türkiye’den BDT ülkelerine gidecek malların büyük bir bölümü Ukrayna limanlarına deniz yolu ile getirildikten sonra demiryolu veya konteynerler ile varış ülkesine taşınmaktadır. Ukrayna’dan transit geçen konteynerlere çok detaylı inceleme yapılmakta ve gümrükleme işlemlerinde sorun çıkabilmektedir. Bu sorunlar çoğunlukla ihracatçı firmaların önceden tespit edilen belgeleri doğru bir şekilde temin etmemesi nedeniyle yaşanmakta ve bu nedenle transit geçişlerde gecikmeler oluşmaktadır. Diğer taraftan, Ukrayna Gümrüklerinde belli ülkeler ve taşıma şirketleri daha önceden yapmış oldukları usulsüzlükler nedeniyle detaylı aramaya tabii tutulabilmektedirler. Ülkemizden yapılan bir takım taşımalarda tespit olunan usulsüzlükler nedeniyle, Ukrayna makamlarınca ülkemiz kaynaklı araçlarda inceleme süresi uzun olabilmektedir. Yine bir takım nakliye firmaları da Ukrayna makamlarınca özel takibe alınmakta olup, bu firmalarca yapılan taşımalarda uzun bekleme süreleri kaçınılmaz olmaktadır. Ukrayna makamları söz konusu ön incelemeyi, Ukrayna’nın güvenliği ile ilişkilendirdiklerinden tarafımızdan fazla müdahale imkânı bulunmamaktadır.

Bütün bu genel sorunlara ve ülke ekonomisinin yapısal bir hale gelmeye başlayan sorunlarına ilaveten, büyük umutlar bağlanan Ukrayna-AB Ortaklık Anlaşmasının 2013 yılının Kasım ayında son anda hükümet tarafından imzalanmaktan vazgeçilmesi ile Kiev’de başlayan gösteriler zamanla hükümet karşıtı protestolara ve kanlı çatışmalara dönerek, Rus yanlısı devlet başkanının ve tüm bakanlar kurulu üyelerinin azl edilip, yeni geçici bir hükümet kurulmasına sebep olmuştur. Bu süreçte, Kırım’ın Rusya tarafından ilhakı ve akabinde Donetsk ve Lugansk bölgelerindeki ayaklanmalar ve silahlı çatışmalar nedeniyle düzenlenen anti terör operasyonlarına yapılan harcamalar, bu bölgelerdeki sanayi ve tarım üretimlerinin yavaşlaması veya durması ile ekonomideki kayıplar da giderek büyümektedir.

 

 

2.2 Görüş ve Öneriler

Ukrayna’nın, ekonomi politikalarını ve hukuki yapısını ve yönetim sistemini yeniden yapılandırabildiği, geniş ve kapsamlı yapısal reformları uygulayabildiği ve yolsuzluğu ortadan kaldırabildiği takdirde, ekonomik durumunun birkaç yıl içerisinde düzelebileceği düşünülmektedir. Nitekim 2014 yılının sonunda yeni hükümetin kurulmasıyla başlatılan ve yasama, kurumsallaşma çalışmaları ve idari düzenlemeleri içeren reform sürecine 2018 yılında da devam edilmiş olup, Ukrayna’nın bağımsızlığını kazanmasından bugüne kadar denenen en kapsamlı reform süreci olarak gözükmektedir. Ancak ülkenin geçmişten gelen yapısal bürokratik ve ekonomik sorunlarına ilaveten Kırım meselesi ve Donbas’taki kırılgan ateşkes koşullarında geniş kapsamlı reform programların uygulanması, Ukrayna yönetiminin önünde önemli bir sınama teşkil etmektedir.

Ukrayna’nın Türkiye’ye olan coğrafi yakınlığı, 42 milyon nüfus, yetişmiş insan gücü, hammadde kaynaklarının zenginliği ve birçok sektördeki yeni yatırım ve modernizasyon ihtiyacı dikkate alındığında, iki ülke arasındaki ticaret hacminin ve Türkiye’nin Ukrayna’daki yatırımlarının yeterli düzeyde olduğu söylenemez. Ukrayna’nın büyük bir pazar olarak önemi göz önüne alındığında, firmalarımızın sadece dış ticaret yoluyla ticari ilişkilerini sürdürmesi yerine ekonomik ilişkilere de ağırlık vererek Ukrayna’da yatırıma yönelmeleri, ekonomik ve ticari ilişkilerimizin geleceği açısından çok önemlidir. Ticaret ve yatırım potansiyelinin daha iyi değerlendirilebilmesi için Ukrayna’daki iş ve yatırım ikliminin daha elverişli, şartların daha cazip hale getirilmesi gerektiği de ayrı bir gerçektir.

Ukrayna’nın yabancı yatırımlara ihtiyaç duyduğu tarıma dayalı sanayi, imalat sanayi, elektronik sanayi, metalürji ve haberleşme sektörlerinde, Türk girişimcileri ile Ukraynalı firmalar arasında işbirliği imkânları mevcuttur. Ukrayna, yenilenebilir enerji, makine imalatı ve bilimsel araştırma konusunda ciddi bir potansiyele sahiptir. Know-how, gelişmiş teknolojik ekipman ve bilgi teknolojileri konusunda ülkede sağlam bir altyapı söz konusudur.

Tarım arazilerinin uzun vadeli kiralanması yoluyla özellikle mısır veya ayçiçeği gibi ürünlerin yetiştirilmesi ve ihraç edilmesi mümkündür. Ayrıca tarımla ilgili diğer alanlarda da modernizasyon ve yeniden yapılandırma faaliyetleri çerçevesinde her türlü yabancı yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle seracılık sisteminin pek yaygın olmadığı Ukrayna’da, bu alanda önemli potansiyeller bulunduğu düşünülmektedir. Son zamanlarda sıklıkla vurgulanan bir husus tarım arazileri üzerindeki moratoryumun artık kaldırılmasının zamanının geldiği şeklinde olup, 2002 yılında uygulamaya konulan moratoryum her yıl bir yıl uzatılarak 1 Ocak 2020 tarihine kadar tekrar ertelenmiştir.

Büyük firmalarımızın Ukrayna’ya gelmesinin daha küçük ölçekli firmalarımızın Ukrayna pazarına girişini kolaylaştıracağı düşünülmektedir. Son birkaç yıldan beri, Ukrayna’da genellikle şehir merkezlerinde market zincirleri ve alışveriş merkezlerinin Ukraynalı veya yabancı müteşebbisler tarafından açıldığı gözlemlenmektedir. Türk firmalarının benzeri bir yatırımı yapmaları halinde, gerek bu marketlerde ve alışveriş merkezlerinde ağırlıklı olarak Türk ürünlerinin satışı yoluyla ihracatımızın artacağı, gerekse piyasada yaratılacak olumlu etkinin Türk malı imajına çok büyük katkı sağlayarak, ihraç ürünlerimizin diğer market zincirlerine de mal satma imkânını artıracağı düşünülmektedir.

Son dönemlerde Ukrayna ile Rusya Federasyonu arasında yaşanılan sıkıntılar nedeniyle, Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’ya bazı yaptırımlar ve ticari engellemeler uyguladığı dikkate alındığında, özellikle ülkemizden Rusya Federasyonu’na yapılacak ihracatlarda sevkiyatların Ukrayna üzerinden transit olarak yapılmaması, mümkünse malların ülkemizden direk olarak Rusya Federasyonu’na gönderilmesi tercih edilmelidir.

Ülkenin potansiyelini ve içinde bulunduğu riskli ortamı dikkate aldığımızda, finansal imkânları yeterli olan ve risk hesabını iyi yapabilen girişimcilerimiz açısından, bu dönemde fırsatları değerlendirmeye yönelik olanaklar ortaya çıkabilecektir. Ancak, çok ihtiyatlı ve öngörülü davranmayı ve tedbiri elden bırakmamayı gerektiren bir ekonomik ve ticari ortam bulunduğunu da asla göz ardı etmemek gerekiyor.

Ukrayna’da bulunan ve/veya pazara girmeyi hedefleyen Türk yatırımcı ve girişimcilerine ilerisi için önemli potansiyel ihtiva eden ülkedeki ticari bağlarını koparmamalarını ve ülke pazarına ilgilerini devam ettirmelerini, ticari fırsatları kollamalarını, ancak bütçe imkânlarında zorlanıyorlarsa, mevcut fırsatları değerlendirme, imkânları yoksa ihtiyatlı bir bekleme dönemine girerek, şimdilik yatırımlarını ertelemelerini ve operasyonlarını küçültmelerinde fayda bulunmaktadır. Bu bekleme süresini ülke pazarını iyice tanıma, stratejilerini belirleme, ticari ağlarını genişletme ve mevzuatı kavrama dönemi olarak değerlendirmelerini, daha fazla kurumsallaşmaya önem ve ağırlık vermelerini ve her durumda yasal gerekliliklere uygun hareket etmelerinde yarar bulunmaktadır.

Ukrayna’da güçlü ve sağlıklı bir bankacılık sektörünün bulunmaması ekonomik ve ticari işlemlerde sıkıntıya sebep olabileceğinden işadamlarımızın çok dikkat etmesi gereken bir konudur. Merkez Bankası web sitesinde yer alan bilgilere göre; 1 Ocak 2014 tarihi itibariyle lisanslı banka sayısı 180 iken son 5 yıl içerisinde 103 bankanın yönetimine el konulmuştur. 1 Ocak 2019 tarihi itibariyle 77 lisanslı banka bulunmakta ve önümüzdeki dönemlerde birkaç bankanın daha fesih sürecine girme ihtimali gündemde yer almaktadır. Bu şartlar altında, en büyük özel bankaların dahi (özellikle döviz bazındaki) mevduatı zamanında ödeyememe riski yüksek olduğu için, Ukrayna’da faaliyet gösteren girişimcilerimizin bankacılık işlemlerinde ve çalışacakları banka tercihlerinde analizlerini iyi yaparak çok titiz davranılmalıdır.

Diğer taraftan, Türkiye ile Ukrayna arasında da bir STA akdedilmesine yönelik müzakereler devam etmektedir. Akdedeceğimiz bir STA şüphesiz ikili ticaretimizin gelişimine büyük katkı sağlayacaktır. 2008 yılında 8 milyar doları aşan ikili ticaretimiz halen küresel kriz öncesi döneme erişememiştir. Son dönemdeki rakamları incelediğimizde ikili ticaretin 4,1 milyar dolar düzeyinde olduğu görülmektedir. Bu rakamlar iki ülkenin potansiyeli dikkate alındığında oldukça düşük kalmaktadır. Ukrayna ile imzalanacak bir STA ile ikili ticarette büyük bir ivme kazandıracağı ve ticaret hacminin çok kısa bir süre içerisinde artacağı düşünülmektedir.  Ayrıca, ikili ticaretin yapısına baktığımızda, ürün çeşitliliğinin çok fazla olmadığı da görülmektedir. STA ile elde edilecek tavizlerle birlikte, ticarete konu olan ürün sayısında da ciddi bir artış olması kaçınılmaz olacaktır.

Ayrıca, STA’ların yatırımları arttırıcı etkisi de mevcuttur. Hizmetler ticaretini de içeren bir STA’nın iki ülke arasındaki karşılıklı yatırımları ve üçüncü ülkelerden Ukrayna ve Türkiye’ye gelecek yatırımları da arttıracağı öngörülmektedir.

Başka ülkeler ile imzaladığımız STA anlaşmaları da somut olarak ortaya koymaktadır ki; STA’lar, tarife indirimleri ile “derin bütünleşme” olarak tabir edilen menşe kuralları, yatırımlar, fikri mülkiyet hakları gibi alanlarda ortak kuralların tesisi ile ticaretin akışını kolaylaştırmakta, ölçek ekonomilerine yol açarak maliyet düşüşü ve kaynak verimliliği sağlamakta, dışa açık rekabetçi bir ekonomik alt yapının tesisi suretiyle ülkenin uluslararası rekabet gücünü artırmaktadır. Böylelikle de ülkelerin üretim, dış ticaret ve refah düzeyi üzerinde ciddi ölçüde pozitif etkiler oluşmaktadır.

 

KAYNAKÇA

Ukrayna Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanlığı – www.me.gov.ua

 

Ukrayna Maliye Bakanlığı – www.minfin.gov.ua

 

Ukrayna Merkez Bankası – www.bank.gov.ua

 

Ukrayna Devlet İstatistik Servisi – www.ukrstat.gov.ua

 

IMF Ukrayna Ülke Raporu

 

American Chamber of Commerce – http://www.chamber.ua/

 

European Business Association – http://www.eba.com.ua/uk

 

EBRD Raporları

 

Muhtelif Uluslararası Kuruluşların Toplantılarında Elde Edilen Bilgiler

 

İnternet

 

 

Haydar KOÇAK

dscn01671

Türkiye Cumhuriyeti Kiev Ticaret Müşaviri

Haydar Koçak Kimdir?:  2015 yılının temmuz ayından beri Türkiye Cumhuriyeti Kiev Ticaret Müşavirliği görevini sürdüren Haydar Koçak, Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı’nda ithalat genel müdürlüğü başta olmak üzere birçok farklı bölümde uzman olarak görev yapmıştır. Hırvatistan ve Kosova’da ticaret müşavirliği görevlerinde de bulunan Koçak, kariyeri boyunca çok sayıda sektör ve ülke raporu kaleme almıştır.

 


Yayımlandı

kategorisi

yazarı:

Etiketler: