Ukrayna’da Türk iş dünyası için tarihi bir gün, tarihi imzalar

Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası’nın Coliseum Salonu’nunda geride bıraktığımız yılın nisan ayının on dokuzunda bir araya gelen birçok farklı ülkenin iş insanları, diplomatları, gazetecileri Ukrayna iş dünyası için tarihi bir ana tanıklık ettmişlerdi. O gün, Ukrayna Bağımsızlık tarihinde ilk kez ülkedeki Alman, Amerikan, Çin, Fransız ve Türk iş dünyalarıyla, Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası’nın temsilcileri güçlerini ortak bir mekanizmada birleştirdiler. Almanya Ukrayna Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Alexander Markus, Fransa Ukrayna Ticaret Odası direktörü Bertrand Barrier, Ukrayna Sanayi ve Ticaret Odası başkanı Gennadiy Çizikov -ki bu kurum Türkiye’deki Odalar ve Borsalar Birliği’nin(TOBB) karşılığıdır-, Çin Ticaret Odası Başkanı Ruslan Osipenko, Amerika Birleşik Devletleri Ukrayna İş Konseyi Başkanı Morgan Williams ve Uluslararası Türk Ukrayna İşadamları Derneği’ni(TUİD) temsilen ben, Ukrayna’daki İş Dernekleri ve Odaları Uluslararası Konseyi’nin kuruluş senedine birlikte imza attık. Britanya Ukrayna Ticaret Odası(BUCC) ise kuruluş sürecine ilişkin bazı itirazları olması nedeniyle törende yerini alamamış ancak en sonunda bizimle aynı noktada buluşmuş  ve onlar da kurucu üye olarak imza masasında olmasa da konseyde yerlerini almışlardı. Etkinlik Ukrayna için tarihi olmasının yanı sıra, yurtdışı Türk dernekçiliği açısından da tarihiydi zira bugüne kadar başka hiçbir bir ülkede Türk işadamı dernekleri böyle bir konseyin kuruluş sürecinde en azından yakın tarihimizde paydaş olmadı.

Ukrayna’daki Uluslararası İş İnsanları Dernekleri ve Odaları Üst Konseyi’nin(ICBAC) birinci yılını tamamladık. ICBAC, geçtiğimiz bir yıl boyunca yapılan toplantılarla olgunlaştı. Kurumun ilk projesi olarak önce altı kurucu iş insanları derneği ve odası her biri Ukrayna için beşer reform önerisi hazırladı. Hatırlanacağı üzere TUİD’in beş reform önerisini daha önce bir makale ile ele almıştım. Tüm bu öneriler bir araya getirilerek beş ortak maddeye, Ukrayna Bakanlar Kurulu’na sunulmak için konsolide edildi. Nitekim konsolide edilen bu beş maddenin üçü, bizim Türk iş dünyası olarak önerilerimizden çıktı. Yine bu bir yıl boyunca dernek yönetimleri, üyeleri birbirlerinin faaliyetlerine katılarak, karşılıklı ilişkileri, dostlukları pekiştirdiler. Beraber ilk büyük etkinliğimizi olan Ukrayna Yatırım Forumu’nu ise, 2017’nin son günlerinde ICBAC’a katılarak, yapının bir parçası olan Avusturya Ukrayna İş Derneği ile birlikte Ukrayna Diplomasi Akademisi’nde geçtiğimiz haftalarda gerçekleştirdik. 150’den fazla ismin katıldığı bu forumu daha sonra bir yazı ile değerlendireceğim.

O gün atılan imzalara, ICBAC’ın kuruluşuna elbette kolay gelinmedi. Bir yıllık yoğun bir hazırlık çalışması sonucunda konseyin kuruluş süreci tamamlandı. Aslında bu hazırlık sürecinin başlaması TUİD olarak bizler açısından 2011 yılının başlarına dayanıyordu. Son altı yıldır, Ukrayna’daki diğer ülkelerden girişimcilerle, iş insanları dernekleriyle iyi ilişkilere, işbirliğine Ukrayna Türk iş dünyası, TUİD önem vermişti. İtalyanlar, İngilizler, Amerikalılar, Polonyalılar, Almanlar ve hatta Çinliler’le birçok etkinliği bu süreçte beraber gerçekleştirdik.  Kuşkusuz bu çalışmaların, bu çabaların bir sonucu olarak, Ukrayna’daki diğer önde gelen yatırımcı ve aktif iş dünyasına sahip olan Almanya, Büyük Britanya, ABD, Çin, Fransa iş dünyalarıyla birlikte kurucu üye olarak ICBAC’ın bir birleşini olmamız dolayısıyla sürpriz olmadı. Tabii sürecin başarıya ulaşmasında bir başka önemli faktör de Ukrayna’nın içinde bulunduğu konjonktürdü.  2014 yılı öncesinden farklı olarak iş dünyasıyla diyaloğa çok daha açık, bu diyaloğa önem veren bir yönetim anlayışı Ukrayna’ya hakim. Ülkedeki yapısal reformların gerçekleştirilmesi noktasında Ukrayna hükümeti iş dünyasının önerilerini, tavsiyelerini ve eleştirilerini dinlemeye hazır dolasıyla ICBAC gibi bir mekanizmanın varlığı özellikle farklı ülkelerin yatırımcılarının ortak sorunlarının çözümünde ve iş dünyasını Ukrayna hükümeti nezdinde sesinin duyurulmasında çok daha işlevsel ve etkili olabilecek.

Bu yapı önümüzdeki dönemde daha da büyüyecektir. Maalesef kuruluş günüyle ilgili, imzalar sonrası bir yazı kaleme alamamıştım. Ancak bugün, o çok önemli günü kağıda dökebiliyorum. O gün yazdığım notlara bugün göz gezdirdiğimde, ICBAC’ın hedeflenenden çok daha hızlı büyüdüğünü ve güçlendiğini görüyorum. Bu durumun ilk emarelerini zaten, törene katılanlar canlı olarak o gün görmüş, yaşamışlardı. Kuruluş töreninde bir konuşma yapan İsviçre’nin Ukrayna Büyükelçiliği müsteşarı Christoph Spaeti ülke olarak bu önemli inisiyatifi desteklediklerini ve Ukrayna’da İsviçre İş İnsanları Derneği olmamasına rağmen en azından büyükelçilik düzeyinde konseyin bir şekilde parçası olmak istediklerini dile getirirken, daha sonra ise İsviçre’nin Ukrayna Büyükelçiliği olarak resmi twitter hesabından yayımladıkları mesajla, ICBAC’a desteklerinin altını çizmiş ve bu mesajı bir daha kamuoyuyla paylaşmışlardı. Ukrayna’daki Avusturya iş dünyasını temsilen düşüncelerini dile getiren Alfred P. Praus ise konseyde kurucu üye olarak yer almanın önemine dikkat çekerken, birkaç ay içerisinde bu konseye üye olmak istediklerini ve kabul edilmek için dilekçelerini en kısa zamanda vereceklerini  söylemişti. Nitekim Avusturya Ukrayna İş Derneği, ICBAC’a üye olurken, İspanya, Kanada, İtalya gibi ülkelerin iş dernek ve odaları üyelik müzakerelerini sürdürüyorlar.

İmza törenindeki konuşmalarımızda her paydaş ülkenin temsilcileri olarak hem ülkelerimizin Ukrayna’daki yatırımlarından söz etmiş hem de imzacı kurumlarımızdan bahsetmiştik. Bu çerçevede TUİD’in kurulduğu 2004’ten yılından beri yalnız gıda, tekstil, inşaat gibi Türk iş insanlarının yurtdışında başarıyla faaliyet gösterdiği ‘klasik’ sektörlerde değil, Ukrayna’da ilaçtan, sağlığa, makineden, IT’ye, tarımdan, iletişime ekonominin hemen hemen her sektöründe başarıyla  çalışan üyeleri olduğunu, yalnız büyük Türk firmalarının değil, küçük ve ortaboy birçok Türk işletmesinin de üyelerimiz arasından yer aldığını dile getirmiştim. Ayrıca Kiev merkez dışında, güney Ukrayna’da Herson, Odesa ve Zaporoje’de, Doğu Ukrayna’da Harkov’da, Orta Ukrayna’da Vinitsa’da ve Batı Ukrayna’da Lviv’de temsilciliklerimizin olduğunu, böylece Ukrayna’da yabancı ülke iş dernekleri arasında en geniş şube ağına sahip kuruluş olduğumuzu belirtirken, üye profilimiz arasında yalnız Türk işadamlarının değil Ukrayna’daki çokuluslu kurum ve şirketlerde üst düzey görev yapan Türk profesyonellerin de olduğunu hatırlatmıştım. Bunu yaparken de bizi törende yalnız bırakmayan, Ukrayna’nın en büyük yabancı sermaye yatırımcısı Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nın(EBRD) Ukrayna Direktörü, üyemiz Şevki Acuner’i güzel örneklerden biri olarak göstermiştim. Acuner, aynı zamanda Amerikan Ticaret Odası’nın(ACC) başkan yardımcılığı görevini de üstleniyordu. Konseyin kuruluşunu kutlamak için kürsüye çıkan Şevki Acuner, belki günün en güzel konuşmalarından birini gerçekleştirmişti. Acuner, iş yapmanın güven ve iletişimden geçtiğini, bu konseyin ise bu güven ve iletişimin oluşmasında önemli bir vazife üstleneceğini belirterek, ICBAC’ın çalışmalarında başarılar dilemiş, aynı şekilde kurumlarının, ICBAC ile yakın çalışmaya hazır olduğunu ve konseyin temsil ettiği firmaların Ukrayna’daki yatırımlarını desteklemeye hazır olduklarını sözlerine eklemeyi de ihmal etmemişti. Nitekim 31 Mayıs 2018’de görevi sona eren Acuner’in Ukrayna’dan ayrıldığı son güne kadar her zaman büyük desteğini gördük.

Peki ICBAC’ı oluşturan kurucu ülke üye iş dernekleri gerçekte kimdir? Dilerseniz Amerikalılar’dan başlayalım.  Başkanlığını Morgan Williams’ın yaptığı ve 200’den fazla Amerikan firmasının üye olduğu Amerika Ukrayna İş Konseyi (USUBC) 1995 yılında Vaşington’da kurulmuş. Bizim DEİK iş konseyleri benzeri bir kuruluş olduğunu söyleyebiliriz. Vaşington’daki bu tarz kuruluşlar arasında en çok üyeye sahip birkaç konseyden biri ve Ukrayna’ya daha fazla yatırım yapılması ve Ukrayna’daki iş ortamının iyileştirilmesi için kayda değer çalışmalar yürütüyor. USUBC, Türk iş dünyasının Ukrayna’daki gücü ve önemini takdir eden, her dönem bizimle iyi ilişkiler yürüten ve ICBAC kuruluş sürecinde de yakın çalışma yürüttüğümüz bir kurum oldu. Başkanlığını bir Amerikalı’nın Bate Toms’ın yaptığı BUCC ise yine 1995 yılında kurulmuş. Ukrayna’nın yatırım potansiyelinin ortaya çıkarılması ve Büyük Britanya iş dünyasının sesinin duyurulması için çalışma yürütürken, sosyal faaliyetlere de büyük önem veriyorlar.

Almanya Başbakanı Angela Merkel’in çabası ve teşvikleriyle kurulan Almanya Ukrayna Ticaret ve Sanayi Odası’nın(AHK) ise bugün itibarıyla 85 üyesi var ve her geçen gün üye sayılarını artırıyorlar. Almanya, 2017’de Ukrayna’nın en büyük ikinci dış ticaret partneri oldu ve iki ülke arasında ticaretteki değişim trendi bu hızla sürerse, Almanya’nın birkaç yıl içerisinde Rusya’yı geçerek Ukrayna’nın dış ticaretinde birinci sıraya yükselmesi kuvvetle muhtemel. Halbuki çok değil bundan 3-4 yıl önce 28 üyeli AB ile Ukrayna’nın toplam dış ticareti, Ukrayna’nın Rusya ile dış ticaretine ancak eşitti.  AHK başkanı Andreas Markus oldukça dinamik, çalışkan ve Türkiye’nin Ukrayna’nın kalkınma sürecindeki öneminin farkında olan bir isim.  ICBAC’ın kuruluş sürecinde ilk genel sekreterlik görevini onun üstlenmesi kanımca bir şanstır. 

Çin Ticaret Odası ise diğer dernek ve odalardan üye sayısı ve profiliyle ayrışıyor. Üye sayıları birkaç düzine ile sınırlı ve yalnız büyük ve çoğu da devlet ortaklı kuruluşları bünyelerinde bulunduruyorlar. Birkaç yıllık bir geçmişleri olmakla birlikte, TUİD’in birçok etkinliğine başkanları Ruslan Osipenko’nun ve  derneğin yöneticilerinin katılım gösterdiğini söyleyebilirim. Fransa Ukrayna Ticaret Odası, imza sahibi kuruluşlardan en eskilerinden biri olarak göze çarpıyor. 150 üyeleri var ve bu üyelerin %35’i tarım sektöründe faaliyet gösteriyor. Bizde ise bu oranın %5’lerle sınırlı olduğunu burada hatırlatayım. Kendisi de tarım konusunda oldukça başarılı bir ülke olan Fransa, Ukrayna’da tarıma büyük önem veriyor. Kurumun direktörü Bertrand Barrier, kuruluş senedini imzalarken, 25 yıllık tarihlerinde attıkları en önemli imzanın o imza olduğunu söylerken oldukça samimiydi.

ICBAC, konseyin kuruluş senedinde de ifade ettiğimiz gibi, Ukrayna’da iş yapma şartlarını iyileştirilmesi ve iş yaşamında yönetişim ilkelerinin geliştirilmesi için çaba yürütüyor, yürütecek. Bunu yaparken ise tek tek derdimizi ,önerilerimizi dile getirmenin ötesinde, bir ses olmamız, açık ki iş dünyasının ortak sorunlarını vurgulamada, bunlara çözüm aramada ve Ukrayna’nın kalkınma sürecinde çorbada tuzumuz olması noktasında şüphesiz sesimizi daha gür çıkaracak. İlk bir yılın muhasebesine baktığımızda ICBAC, o gün için hedeflenenin, amaçlananın çok daha ötesine geçti. ICBAC’ın gelişimi Türk iş dünyamıza da hatırı sayılır pozitif etki yaptı. Ukrayna Türk iş dünyası bugün, Ukrayna’da en etkin üç ülke iş dünyasından biri olarak enerjisiyle, dinamizmiyle hem kendi ülke iş derneklerinde, hem de böyle çoklu yapılarda Ukrayna’nın hızlı büyüme ve kalkınma sürecine de, Türkiye Ukrayna ekonomik ilişkilerine de önemli katkı sağlıyor. Ukrayna’da Faaliyette Bulunan Uluslararası İş Dernek ve Odaları Konseyi’nin kuruluşunun bu vesileyle tekrar hayırlı olmasını diliyorum. Bu model, başka ülkelerdeki Türk iş insanları için de yararlı bir örnek olacaktır.

Burak PEHLİVAN