Ukrayna’da istikbal vaat eden bir sektör

DIGITAL CAMERA
Ukrayna Doğal Kaynaklar ve Ekoloji bakanı Andriy Mohnik’e geçtiğimiz günlerde bir ziyaret gerçekleştirdik. Biz sözcüğünü kullanıyorum zira, bakanın kabulünde Türk Ukrayna İşadamları Derneği(TUİD) yönetim kurulu başkanı Cem Murat Aytaç’ın yanı sıra, geçmişte BBC, Deutsche Welle, TRT gibi kurumlarda oluşan birikimini bugün Al Cezire Ukrayna muhabirliği ve aynı zamanda derneğimiz basın sekreterliği görevleriyle pekiştiren Deniz Berktay da vardı. Berktay, renkli bir isimdir, Doğu Avrupa konusunda, Türkiye’nin yetiştirdiği en yetkin gazetecilerin başında gelir. Kendisiyle saatler süren ve çoğu zaman farklı düşünce taraflarında olduğumuz sohbetleri imkân olur da inşallah ilerde bir başka yazıda ele alırım.

Cem Murat Aytaç ise iki dönemdir Ukrayna’daki Türk İş Dünyası’nı çatı kurumunun başkanlığını sürdürüyor; bunula birlikte önemli bir şapkaya daha sahip ki, bu da bu ziyaretimizi hem bizim açımızdan hem de Ukraynalı muhataplarımız açısından daha anlamlı kıldı. Aytaç, Eczacıbaşı Holding’in maden şirketi olan Esan’ın Kiev merkezli Rusya, Ukrayna ve Belarus’u kapsayan operasyonlarının 10 yıldır başındaki isimdir. Esan, geçtiğimiz yıl Eczacıbaşı’nın, Vitra, İpek Kâğıt gibi kamuoyunun çokça bildiği grup şirketlerini geçerek holdingin en çok ciro yapan kuruluşu haline gelmiştir ve bu kuruluş neredeyse Ukrayna’nın bağımsızlığını ilan ettiği günden beri, bu ülkede faaliyet göstermektedir.

 

Maden sektöründe 20, Ukrayna’da 10 yılı aşan bir deneyim

Aytaç’a geri dönelim. Kendisi aslen metalürji mühendisidir. İstanbul Teknik Üniversitesi Metalürji mühendisliği bölümünü birincilikle bitirdikten sonra, Türkiye Cumhuriyeti devlet bursuyla İngiltere’de Manchester Üniversitesinde aynı disiplinde mastır yapmıştır. 80’lı yıllarda, Türkiye’nin tek alüminyum üretim tesisi olan Seydişehir’deki dört yıl süren vazifesi, üstüne Eczacıbaşı’nın maden şirketi Esan’daki 20 yılı aşan deneyimi alanında onu yalnız Türkiye ve eski Sovyet coğrafyasında değil, dünyada sayılı uzmanlardan biri haline getirmiştir. İşte bu noktada bakan Mohnik ve bugün Ukrayna devlet dairelerinde sıkça karşılaştığımız genç ekibi açısından bu toplantı, Ukrayna’daki Türk işadamlarının ülkedeki yatırım ortamı hakkındaki görüşlerini dinlemenin yanı sıra, maden sektör üzerine de fikir teatisinde bulunma fırsatı veren bir görüşme oldu.
DIGITAL CAMERA

Ukrayna’da tarımda dünya devi, peki yalnız tarımda mı?

Görüşmeden satırbaşlarına geçmeden kısa bir paragraf açmak istiyorum. Ukrayna daha ziyade yerüstü zenginlikleriyle yani bereketli toprağıyla dünyada tanınır. Bunun böyle olmasının haklı nedenleri var elbette. Ülke, dünyanın en büyük 5 tahıl ihracatçısından biri, mısır ihracatında ise ABD’nin ardından ikinci sırada geliyor, dünyanın en büyük ay çiçek üreticisi, arpa, buğday, yulaf gibi tahıl kalemlerinin ihracatında da dünyada ilk 5 ülke arasında yer alıyor. Dünyada en çok yumurta bu ülkede üretiliyor, yine ceviz ve balda önde gelen bir üretici. Bu rakamlar elbette şaşırtıcı değil zira en verimli toprak olan kara toprağın(çernözyon) dünya rezervlerinin dörtte biri Ukrayna’da. Yalnızca Hindistan’da ekilebilir tarım toprağı oranı Ukrayna’dan daha fazla, Avrupa Kıtasındaki ekilebilir alanın üçte biri ise yine bu ülkenin sınırları içerisinde. Yalnız tahıllar gibi kitlesel ürünlerin değil gerekli yatırımlar yapılsa çok daha katma değerli ürünlerde de ülkenin müthiş üretim potansiyeli var. Ancak bu alandaki üstünlükler ülkenin gıda dışı emtiadaki pozisyonunun önemini ve potansiyel fırsatları görmeyi engellememeli, firmalar yatırım radarlarına bu alanı da almalı.

Ukrayna’nın ihracat gelirlerinin yarıdan fazlası emtia ihracatından

Ukrayna’nın geçtiğimiz yılki ihracat gelirlerinin yarıdan fazlası gıda ve gıda dışı emtia ihracatından kaynaklanıyor. Elbette bu ihracat kompozisyonu çok sağlıklı değil, ülkenin daha fazla işlenmiş ürün satması ve daha fazla katma değeri içeride tutması gerekiyor ancak mevcut konjonktürde emtia ihracatı ülkenin dış ticaret fazlası vermesinden çok önemli bir kalem. Özellikle Rusya ile yaşanan ticaretteki sıkıntılar bu alanı daha önemli yapıyor.

Ukrayna, Türkiye’nin madencilik mevzuatından istifade edebilir

Görüşmeye geri dönelim. Bakan Mohnik’ın, Ukrayna’daki Türk yatırımları ve Türkiye’de yaşanan ekonomik gelişmelere ilişkin dikkatli takibi takdire şayan. Ukrayna Doğal Kaynaklar bakanı, TUİD ile de aynı Amerikan(ACC) ve Avrupa Birliği(EBA) işadamları dernekleriyle olduğu gibi yakın çalışma arzusunda olduklarını ifade etti, artık TUİD’i de bu seviyede görüyor. Ülkenin içinde bulunduğu zor ortama rağmen, hükümetlerinin yabancı yatırımcıyı koruma ve teşvik etme noktasında kararlılıklarının altını çizerken, Türkiye’nin madencilik konusundaki deneyimlerinden ve mevzuatından da istifade edebileceklerini hatırlattı. Ukrayna’da, uygulamada yaşana sorunlar aşikar ancak en azından devletin en üst kademelerinde reform ihtiyacı ve çözüm konusunda bir kararlılık görmek sevindirici.

Ukrayna’nın kömür madenlerindeki iş güvenliği birikimi Türkiye için önemli

fft99_mf4374807Ukrayna’da, Türk yatırımcılarının ve yatırımlarının, ülkenin içinde bulunduğu zor döneme rağmen etkinliği ve bilinirliği artıyor. Daha önce de ifade etmiştik, buradaki varlığımız kalıcı, meseleleri kısa vadeli değerlendirmiyoruz, zor zamanlarda da Ukraynalı dostlarımızın yanındayız. Hatta bu zor zamanlar iki ülke arasındaki teknik işbirliğinin artmasında da katalizör işlevi görebilir. Yıllık 80 milyon tonun üzerinde kömür üreten Ukrayna’da güçlü bir madencilik ve iş güvenliği deneyimi var, ülkemiz bu alanda Ukrayna’nın deneyimlerinden istifade edebilir. Görüşmede Cem Murat Aytaç’ın altını çizdiği gibi Ukrayna tarafı ise özellikle kömür madenlerindeki iş güvenliği konusundaki birikimini, Türkiye’nin kullanımına sunabilir.

Esan Eczacıbaşı’nın Ukrayna yatırımlarındaki başarısı madencilik sektöründeki başka yatırımların önünü açacaktır
Esan, endüstriyel hammadde ticaretinin ötesine geçerek, Ukrayna’da altında madenciliği ve seramik hammaddesi çıkarımı gibi alanlarda yatırım arayışında. Esan’ın, bu ülkedeki başarısı başka maden firmalarımız için de teşvik edici bir unsur olabilir. Yeni Ukrayna liderliğinin her sektörde özellikle yabancı sermaye güven vermesi, fikri mülkiyeti de kapsayan, mülkiyet hakkı konusunda gerekli özeni göstermesi, yolsuzlukla mücadeledeki kararlığı, şeffaflığa ve hukukun üstünlüğüne vereceği önem, zaten birçok mevcut işletmenin başarısında ve yeni yapılacak yatırımlarda önemli bir kolaylaştırıcı olacaktır.

Chevron, Shell gibi firmalar kayagazı arama antlaşmaları imzaladılar

cd248df96c1c383181ca67d46c903736Ukrayna dünyanın en zengin 3. demir madeni rezervlerine sahip, dünyanın en büyük titanyum üreticisi, yine dünyadaki manganez rezervlerinin ise %30’undan daha fazlası bu ülkede bulunuyor. Rusya’daki nükleer santrallerde kullanılan doğal uranyumum %20’si Ukrayna’da üretiliyor. Birçok başka madende ise ispatlamış ve ispatlanmayı bekleyen rezerve sahip. Dünya enerji devleri Chevron, Shell, BP özellikle kayagazı arama konusunda çalışmalarını başlatmış durumdalar. Şu haliyle bile ülkede Türkiye’de üretilen doğalgazın yaklaşık 30 katı, yılda 20 milyar m3 doğalgaz üretiliyor. Madencilik katma değerin hemen hemen tamamen ülkede kaldığı ve özellikle madenlerin gelişmemiş yörelerde bulunması sonucunda, yatırımların buralara kanalize olmasıyla o bölgelerdeki refah artışına çok hızlı katkısı olan bir sektör. Yeni Ukrayna liderliği, ülkede yaşanan tüm zorluklara, tüm olumsuzluklara rağmen, reform kararlılığını devam ettirmeli, ekonomiye, özellikle de bu sektöre gereken önemi vermelidir.

Burak PEHLİVAN